سلام نو _ سرویس گردشگری: نام کاخ چهلستون اغلب ذهن‌ها را به‌سمت کاخ چهلستون اصفهان می‌برد؛ در حالی کاخی تاریخی با همین نام در قزوین وجود دارد که به دستور شاه تهماسب، دومین پادشاه سلسله صفویه، ساخته شد. این کاخ که به عمارت کلاه فرنگی نیز شهرت دارد، امروزه به موزه خوشنویسی تبدیل شده و آثار برخی از خوشنویسان معروف ایرانی مانند میرعماد قزوینی، درویش عبدالمجید، محمد حسین عماد کتاب و... را در خود جای داده است. کاخ چهلستون در سال ۱۳۳۴ به شماره ۳۸۹ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید.
معماری حیرت‌انگیز کاخ چهلستون قزوین
کاخ دو طبقه چهلستون به‌صورت ستون هشت گوش است و مساحتی حدود ۵۰۰ متر مربع دارد. نقشه این کاخ شامل طرحی با محورهای چلیپایی (صلیبی) و برون‌گرا می‌شود. شاه تهماسب بنای این عمارت را از روی نقشه معماری ترک به شیوه شطرنجی خیلی کوچک‌تر ساخت که هر طبقه شامل تالار و اتاق‌هایی کوچک است. از نکات جالب معماری کاخ چهلستون می‌توان به ارتباط آن با مجموعه دولتخانه صفوی اشاره کرد که از طریق تونل‌های زیرزمینی به یکدیگر وصل می‌شوند.
این تونل‌های زیرزمینی تا بیرون شهر کشیده شده‌اند و در اصل برای خروج اضطراری از کاخ در زمان حمله دشمن ساخته شده بودند. گفته می‌شود که در میان بناهای تاریخی ایران، معماری کاخ هشت بهشت اصفهان به کاخ چهلستون قزوین شباهت بسیاری دارد؛ جز اینکه کاخ هشت بهشت فاقد راهروها و غلام گردشی‌هایی است که اطراف بنای کاخ چهلستون دیده می‌شود.
هشت بهشت همانند کاخ چهلستون پلانی برون‌گرا و هشت گوشه دارد که اتاق‌های درونی آن نامتقارن هستند؛ اما در نمای بیرونی متقارن به نظر می‌رسند. همچنین هر دو بنا در وسط باغی ساخته شده‌اند که در معماری ایرانی به آن کوشک می‌گویند.
بخش‌های جذاب در موزه خوشنویسی قزوین
قدم به درون عمارت می گذاریم و وارد کاخی می شویم که روزگاری شاهنشاه ایران در آن زندگی می کرده است. در ادامه با بخش ها و طبقه های مختلف کاخ چهلستون آشنا خواهیم شد.
*طبقه اول
طبقه اول عمارت کلاه فرنگی متشکل از سالن وسیعی‌ست که در چهار طرف آن، چهار اتاق با طرح و نقشه ای متفاوت جای گرفته اند.
به مانند اکثر بناهای تاریخی ایرانی، معماران از هوش و نبوغ خود بهره برده و ساختمان را به گونه ای طرح ریزی کرده اند تا در هوای گرم تابستان تهویه هوا به خوبی صورت بگیرد و هوای مطبوع در تمام ساختمان جریان داشته باشد. شیب در ورودی موجب می شود هوا از بیرون به مرکز سازه هدایت شده و تهویه را به خوبی انجام دهد. البته اکنون برای محافظت از اشیای درون ساختمان، پنجره ها بسته شده و تهویه هوایی صورت نمی گیرد.
سقف طبقه اول مقرنس های زیبایی دارد که هنر والای سازندگان آن را پیش روی میهمانان و بازدیدکنندگان می گذارد. در مرکز، شمال و جنوب طبقه اول حوض هایی وجود داشتند که جریان آب بر خنکای هوای درون بنا اضافه می کرد و صدای آن آرامش را برای ساکنان عمارت به ارمغان می آورد. البته اکنون تنها، حوض مرکزی و جنوبی باقی مانده و مرمت شده اند و حوض شمالی از بین رفته است. این حوض در قدیم از جنس سنگ مرمر حجاری شده بود؛ اما برای مرمت آن از سنگ مرمر ساده استفاده کرده اند.
جریان آب نیز برای جلوگیری از رطوبت و آسیب رساندن به بنا قطع شده است. کف عمارت در گذشته با پوششی از آجر، فرش شده بود؛ اما اکنون سازمان میراث فرهنگی با سفال کف آن را پوشانده است.
طبقه دوم
از پله های شمالی تالار بالا می آییم و وارد یکی از اتاق های گوشواره می شویم. از این اتاق که بیرون می آییم سالنی بزرگ و نورگیر، با نام سالن مرتضی در برابر ما قرار می گیرد. در چهار طرف این سالن، چهار اتاق گوشواره به چشم می خورد که تنها یکی از آنها راه ارتباطی سالن پایین به سالن بالاست. این اتاق های گوشواره متعلق به معماری دوره قاجاریه است و در پلان اولیه بنا قرار نداشت. این بنا در دوران قاجار تغییرهای بسیاری کرد.
اُرسی‌های پنج چشمه آن از چهار جهت نور و رنگ را به میان زندگی ساکنان عمارت می آورد. شیشه های آن از آلمان تهیه شده و بازگو کننده چهارفصل بهار (سبز)، قرمز (تابستان)، زرد (پاییز) و آبی (زمستان) است. این ارسی ها به گونه ای ساخته شده است که از داخل می توان بیرون را تماشا کرد؛ اما از درون این امکان وجود ندارد. آیات و کلمات قرآنی بر زیبایی ارسی افزوده است.
سقف تالار و غلام گردشی بیرون آن نیز به وسیله خنچه پوش ها تزیین شده است. در قدیم نقاشی هایی به زیبایی آن اضافه کرده بودند؛ اما امروزه تنها رنگ سبز تیره زینت بخش آن است. در زمان های رونق و نشاط بنا، نقاشی ها و تزیینات، دیوار و سقف، آن را دیدنی تر می کرده اما متاسفانه به غیر از چند تابلو از آن همه هنر چیزی باقی نمانده است.
نظر شما