سلام نو _ سرویس گردشگری: میل رادکان در فاصله ۷۴ کیلومتری شمال مشهد و ۲۶ کیلومتری شمال غربی چناران واقع شده‌است. برج رادکان به ارتفاع ۲۵ متر، با بدنه استوانه‌ای و گنبد مخروطی شکل، اثری تاریخی مربوط به قرن هفتم هجری است. نمای خارجی بنا تا ارتفاع سه متری به صورت ۱۲ ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم استوانه بوده و داخل آن هشت ضلعی است. در ادامه به معماری این برج دیدنی می‌پردازیم.
برج رادکان در مشهد؛ تماشایی و جذاب
از آنجایی که نام هر چیز، سرّ درون و کارایی‌اش را توضیح می‌دهد، بیایید از معنی نام برج رادکان شروع کنیم. کلمه «راد» و «رد» را در زبان پهلوی به معنای نظم و ترتیب و هم‌معنی با «رده» می‌شناسند. به همین دلیل نام میل رادکان هم از قدیم با راه و مسیر پیوند خورده و کاری را انجام می‌دهد که از اسمش بر می‌آید. میل رادکان، ایستاده و سربلند بر دشت میان روستای رادکان و شهر توس فرمانروایی می‌کند و در میان جاهای دیدنی اطراف مشهد جایی برای خودش باز کرده است.
این برج برادری هم دارد که به لحاظ معماری و طراحی با آن مو نمی‌زند و در شهرستان کردکوی استان گلستان قرار دارد. جانمان برایتان بگوید که پشت سر برج تاریخچه میل رادکان رادکان حرف زیاد است. اعتمادالسلطنه، تاریخ‌نگار ایرانی این بنا را آرامگاهی برای یکی از سلاطین مغول می‌داند و هرتسفلد، مشرق‌شناس آلمانی این برج را با عنوان مدفن ارغون خان ثبت کرده است.
گدار، پژوهشگر فرانسوی این برج را آرامگاهی برای یک بانوی اشراف‌زاده و کتاب مطلع‌الشمس آن را متعلق به دوران دیلمی‌ها دانسته‌اند. می‌بینید؟ هنوز اطلاعات دقیقی از کاربرد و تاریخچه میل رادکان در در دست نیست و گمانه‌زنی‌ها درباره آن همچنان ادامه دارد؛ ولی آنچه که درباره پیشینه برج رادکان قطعی است، ساخت این بنا در قرن هفتم هجری قمری است.
میل رادکان هم مثل بسیاری از بناهای تاریخی ایران از گزند حوادث روزگار، بی‌نصیب نمانده است؛ تا جایی که زمانی گنبد و قسمت بالایی سردر به طور کامل تخریب شده بود و سرانجام سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی ایران در سال ۱۳۴۶، این برج را مرمت کرد.
بازدید از میل رادکان همه روزه برای دوست‌داران علم نجوم و آثار تاریخی خراسان دایر است. از آنجایی که بازدید از میل رادکان هزینه ورودی ندارد، به‌راحتی و بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای می‌توانید در تماشای زیبایی‌ها و شگفتی‌های آن غرق شوید.
برج رادکان در منطقه‌ای از استان خراسان رضوی قرار گرفته که آب‌وهوای ییلاقی دارد؛ بنابراین با سفر به این منطقه در تابستان، آب‌وهوای معتدل پوستتان را نوازش می‌دهد و در زمستان سوز سرما میهمان ناخوانده سفرتان خواهد شد. بیشتر گردشگران فصل بهار را برای سفر به این منطقه پیشنهاد می‌کنند. تعطیلات نوروزی هم با آب‌وهوای تازه و بهاری، بازدیدی خاطره‌انگیز از میل رادکان را برایتان رقم می‌زند.
تماشای معماری شگفت‌انگیز برج رادکان
بلندای برج رادکان در حدود ۳۶ متر است. قطر داخلی بنا ۱۴ متر و قطر خارجی آن ۲۰ متر است. منظر بیرونی بنا تا ارتفاع ۲/۵ متری به‌شکل ۱۲ضلعی و از آن جا تا زیر گنبد به‌صورت ۳۶ ترک نیم‌ستونی ساخته شده است. برج رادکان گنبدی مخروطی دارد و ساختمان آن در سال ۶۰۷ قمری به پایان رسیده است. تاریخ احداث این بنا را هرتسفلد در سال ۶۸۰ ق.م ذکر کرده است.
تاریخ منقوش بر کتیبه روی برج نیز سال ۶۶۰ هجری قمری را که هم‌زمان با اتمام ساخت بناهای وابسته به رصدخانه مراغه است را به‌عنوان تاریخ ساخت برج، نشان می‌دهد. هرتسفلد برج را مقبره یکی از حکام مغول می‌داند که برخی او را امیر ارغون مغول دانسته‌اند. این در حالی است که برخی منابع مقبره ارغون را در سلطانیه ذکر کرده‌اند.
این برج با ۱۲ دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی، پایه‌گذاری شده که برج را به ۱۲ بخش ۳۰ درجه‌ای تقسیم می‌کند. هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را در بر می‌گیرد. دو در دیوار مقابل هم ساخته شده است و بر دیواره ۳۶۵ ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به ۳۶ ترک ۱۰ درجه‌ای تقسیم کرده است. دقت در انتخاب مکان درها و دریچه‌ها در برج نشان می‌دهد که تعبیه آن‌ها یحتمل اتفاقی نبوده است. این برج دارای منفذهای دوازده‌گانه است.
بدنه برج آجرچینی ساده‌ای دارد و دارای تزیینات گچ‌بری است. برای استحکام‌بخشی بیشتر، حد فاصل بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده شده است که قابل‌توجه باشد. ورودی بنا که به‌صورت هلالی است، در ضلع جنوبی گنبد است.
زیباترین قسمت بنا بخش فوقانی آن است که از دو ردیف قطاربندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی تشکیل می‌شود و در میان تزیینات آجرکاری و گچ‌بری که نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته شده‌اند، قرار دارد. طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده و اندود گچ و آهک است. ملاط گچ و آهک و آجر در تمام بنا به کار رفته است.
برخی معتقدند برج رادکان در روزگار خود برای استفاده نجومی ساخته شده است. برخی نیز معتقدند که برج مقبره بوده است. به‌دلیل شباهت این برج به آرامگاه‌های عصر دیلمیان، برخی چنین تصوری کرده‌اند. گفته شده است این برج دارای ۱۲ روزنه بوده است و در عصر خود تنها وسیله برای تعیین چهار فصل، سال کبیسه و نوروز محسوب می‌شد. این در حالی است که اگر کمی اطلاعات تاریخی داشته باشیم، متوجه می‌شویم تقویم جلالی که امروزه آن را به کار می‌بریم، در عصر سلجوقیان، یعنی چندین قرن پیش از مغول توسط خیام ابداع شد و مورد استفاده قرار گرفت.
در دوره ایلخانان مغول، مباحث تقویمی و نجوم تقریبا فراگیر شده و به آن حد از پیشرفت رسیده بود که این برج نمی‌توانست تنها وسیله تعیین چهارفصل یا کبیسه باشد. بلکه می‌توان گفت این برج شاید یکی از ابزارهای نجومی آن عصر بوده است.
نظر شما