دروازه سنگی خوی کجاست؟

سلام نو _ سرویس گردشگری: دروازه سنگی خوی یا قالا قاپیسی که لقب تنها دروازه باقی مانده از تاریخ کهن ایران را یدک می‌کشد، یکی از جاهای دیدنی خوی است و از آنجا که تنها دروازه به جا مانده از حصار شهر محسوب می‌شود، ارزش تاریخی زیادی دارد. قرارگیری دروازه سنگی در کنار بازار تاریخی شهر باعث شده است تا گردشگران در کنار بازدید از این اثر بتوانند گشتی در بازار بزنند.

سیر تاریخی دروازه سنگی خوی

تاریخ ساخت این بنای آجری را به دوره ایلخانیان یا دوره قاجاریه نسبت می دهند و هنوز قطعیتی درباره آن وجود ندارد. آن گونه که از سبک معماری این اثر بر می آید می توان از ساخت دروازه در دوره قاجار سخن گفت چرا که آثار باقی مانده از قاجار در تبریز و خوی شباهت های بسیاری به این اثر دارند.

از نظر کارشناسان دلیل دیگری که ساخت این بنا را در دوران قاجار تایید می کند این است که ساخت آخرین حصار یا بدنه شهر به دستور عباس میرزا نایب السلطنه (فرزند فتحعلی شاه قاجار) صورت گرفته و شواهد، حکایت از پابرجا بودن آن تا سال 1320 خورشیدی دارند.

از سوی دیگر، سر در باقی مانده این بنا نشانه های معماری دوره ایلخانی را دارد و برخی کارشناسان معتقدند که معماران در زمان عمران و آبادانی خوی به دستور همسر آباقاخان، دومین پادشاه سلسله ایلخانی، این دروازه را ساخته اند.

شواهد نشان می دهند که در سال 1170 هجری قمری این بنا توسط احمدخان دنبلی (رییس ایل دنبلی در زمان کریم خان زند) مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و تقویت شده است.

پیش از این و تا 60 سال گذشته در اطراف شهر، دیواری خشتی با 4 دروازه وجود داشت که همچون یک حصار شهر را در خود حفظ کرده و با داشتن برج های دیده بانی و خندق در پیرامون خود، محیط امنی را برای مردم به وجود آورده بود.

به جز این دروازه، دروازه های دیگری نیز وجود داشته است که امروزه مردم با نام های دروازه شهانق یا شوونه قاپوسی، دروازه محله یا قالاقاپوسی یامحله قاپوسی، دروازه چورس یا دروازه ماکو و دروازه شوراب یا دروازه تبریز از آنها یاد می کنند. اما از آن همه دروازه تنها همین دروازه سنگی توانسته ناملایمات روزگار را تاب بیاورد و در این شهر بماند.

در جلوی دروازه سنگی خندقی به عمق 10 متر و عرض 30 متر وجود داشت که یک پل معلق بر روی آن تعبیه شده بود. به هنگام احساس خطر و حمله بیگانگان، این پل به بالا کشیده می شد تا دشمن نتواند از حصار بگذرد و وارد شهر شود. کاروان ها و بازرگانان و مردم عادی نیز از طریق همین دروازه به داخل شهر رفت و آمد می کردند. به هنگام شب دروازه بسته می شد و اگر کسی پیش از غروب آفتاب خود را به شهر نمی رساند مجبور می شد در پشت دروازه، شب را به صبح برساند.

در گذشته مردم از طریق دروازه سنگی به شهرهای سلماس و ارومیه می رفتند اما امروزه گسترش و توسعه شهر سبب شده تا این بنای تاریخی در بافت جدید قرار گیرد و قسمت شمالی آن به بازار قدیمی خوی متصل شود.

دروازه سنگی در روزگاران گذشته وقایع بسیاری را به چشم دیده و در برابر آنها سکوت کرده است. مهاجمان ارمنی و عثمانی بارها خواستند تا این حصار را از بین ببرند و وارد شهر شوند و هنوز هم آثار گلوله های آنان بر تن این دروازه دیده می شود.

محل قرارگیری دروازه سنگی خوی

اگر به شهر خوی بروید، برای بازدید از دروازه سنگی باید راهی شرق خیابان طالقانی در جنوب بازار قدیمی شوید.

آدرس: استان آذربایجان غربی، شهر خوی، شرق خیابان طالقانی و جنوب بازار قدیمی خوی

در گذشته مردم از طریق دروازه سنگی به شهرهای سلماس و ارومیه می‌رفتند؛ اما امروزه به‌علت گسترش شهر، این بنای تاریخی در بافت جدید قرار گرفته و قسمت شمالی آن متصل به بازار قدیمی خوی است.

در جلوی دروازه سنگی خندقی به عمق ۱۰ متر و عرض ۳۰ متر وجود داشت که یک پل معلق روی آن قرار می‌گرفت. هنگام خطر و حمله بیگانگان، این پل به بالا کشیده می‌شد تا دشمن نتواند از حصار بگذرد و وارد شهر شود. کاروان‌ها و بازرگانان و مردم عادی نیز از طریق همین دروازه به داخل شهر رفت‌وآمد می‌کردند. در طول شب دروازه بسته بود و اگر کسی پیش از غروب آفتاب خود را به شهر نمی‌رساند، باید شب را تا صبح در پشت دروازه می‌گذراند.

این بنا از حیث جنس ساختمان با دو نوع مصالح مقاوم آجر و سنگ ساخته شده است. ضلع شمالی آن که در امتداد بازار قدیمی خوی قرار دارد با آجر و به سبک جناقی است؛ ولی ضلع جنوبی بنا شامل سنگ‌های تراش خاکستری و سیاه می‌شود که به‌صورت ترکیبات موزون و هماهنگ نماسازی شده‌اند. ضلع جنوبی به‌شکل قوس نیم‌دایره است که زیر این قوس، دو شیر ساده حجاری‌شده به چشم می‌خورد.

کنت دو گوبینو، نویسنده و مورخ فرانسوی، معماری دروازه سنگی را به بناهای قاهره تشبیه می‌کند و در نوشته‌های خود از آن این‌گونه سخن می‌گوید:

خوی شهر دلپذیری است، دروازه زیبایش به شیوه بناهای قاهره از مرمر سیاه و سفید ساخته شده است و من نظیر آن را در هیچ جای دیگر ایران ندیده‌ام. این دروازه به بازار باز می‌شود.