سلام نو _ سرویس گردشگری: برج گنبد کاووس بنایی تاریخی و باشکوه از دیدنی های شهر گنبد کاووس در استان گلستان است که در میان پارکی بزرگ و زیبا جای گرفته و از کیلومتر ها فاصله نظر هر بیننده ای را به خود جلب میکند. برج گنبد کاووس اثری ارزشمند از سده چهارم هجری قمری و یادگاری از حکومت آل زیار در این خطه از ایران زمین است. این برج در گذشته هادی و راهبر مسافرینی بوده که از این سرزمین عبور می کرده اند. برج گنبد کاووس بلندترین برج آجری ایران و یکی از بلندترین برجهای جهان محسوب میشود. برج گنبد کاووس در اجلاس سی و ششم یونسکو در زمره میراث جهانی ثبت گردید.
آشنایی با برج جذاب گنبد کاووس
برج تاریخی گنبد قابوس یکی از بناهای شاخص و ممتاز معماری دوره ی اسلامی و مربوط به سده ی چهارم هجری است که علیرغم استفاده از تزیینات بسیار کم دارای ساختاری متناسب، موزون، مستحکم و زیبا است. این برج بلندترین برج تمام آجری جهان درسال ۳۷۵ هجری شمسی، در زمان سلطنت قابوس بن وشمگیر، بر فراز تپه ای خاکی به ارتفاع پانزده متر بالاتر از سطح زمین بنا شده است.
سبک معماری بنا به شیوه ی رازی و مصالح اصلی آن آجر و گچ می باشد. بدنه ی بنا به طور کامل از آجرهای پخته ی قرمز رنگ ساخته شده که به علت تابش آفتاب به رنگ زرد طلایی درآمده است. گنبد قابوس شامل دو قسمت پی یا پای بست بنا و بدنه با نقشه ی ستاره ای شکل و گنبد مخروطی است. بدنه ی مدور خارجی گنبد قابوس با ۱۰ تَرْک (همانند ستاره ی ده پر) آجری که در اطراف آن و به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند از پای بست بنا شروع و تا زیر پوشش گنبدی ادامه می یابد.
اعجاز صنعتی و معماری این شاهکار هنری سقف مخروطی آن است. در بدنه ی شرقی یک روزنه و در ضلع جنوبی آن یک ورودی تعبیه شده است. در درون طاق هلالی سردر بنا مقرنسی است که به نظر می رسد مربوط به دوران آغازین این نوع تزئینات در معماری و گچ بری بوده است.
دو ردیف کتیبه ی کوفی به صورت کمربندوار بدنه را زینت بخشیده اند؛ یک ردیف آن در ۸ متری پای بنا و دیگری در قسمت بالا در زیر گنبد مخروطی ساده و آجری قرار دارد. این کتیبه ها بدون آرایش حروف، برجسته و خوانا است و قابی مستطیل شکل و آجری آنها را احاطه می کند.
برج گنبد کاووس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس ، در سه کیلومتری شهر قدیم جرجان در استان گلستان قرار دارد. گنبد کاووس یا میل گنبد که بلندترین برج تمام آجری ایران به شمار می آید بر فراز تپه ای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است درسال (۳۹۷ هجری قمری برابر با ۳۷۵ هجری خورشیدی) و در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر در شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار، آل زیار بوده، بنا گردیده است.
برج گنبد قابوس یا کاووس از زیباترین و با شکو ه ترین بناهای اوایل دوره اسلامی است که علیرغم استفاده بسیار کم از عناصر تزیینی در آن، دارای ساختاری متناسب، موزون، مستحکم و زیباست.
بدنه بنا سراسر از آجرهای پخته قرمز رنگ ساخته شده که در نهایت پختگی و استحکام هستند و به علت تابش آفتاب در طول قرن ها به رنگ زرد طلایی زیبایی درآمده که خود بر زیبایی بنا افزوده است.
این برج با آجرهای ویژه دنباله‌دار کفشکی ساخته شده و دو پوسته‌است. گنبد درونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیم تخم مرغی و از آجر معمولی است و پوسته بیرونی با آجر دنباله‌دار. مقرنس آن ساده ولی زیبا از نخستین نمونه‌های مقرنس کاری در بناهای اسلامی است.
عظمت برج گنبد قابوس
پروفسور آرتور پوپ در مورد این بنا چنین نوشته است : در زیر سمت شرق کوههای البرز و در برابر صحراهای پهناور آسیا یکی از بزرگ ترین شاهکارهای معماری ایران با تمام شکوه و عظمت خود قد بر افراشته است. این بنا گنبد قابوس بقعه آرامگاه قابوس بن وشمگیر می‌باشد و برج آرامگاه از هرگونه آرایش مبراست.
دکتر ویلسن آمریکایی نماینده دانشگاه پنسیلوانیا نیز در بازدید و پژوهشی که از این بنا داشته دربارهٔ مقرنس های برج چنین نوشته‌است: بالای درب، درون نیم گرد ورودی گیلویی مقرنسی است که در گامهای نخستین پیشرفت می باشد و این یکی از نمونه های آراستن بنا است.
دو سو نگاشته کوفی، کمربندوار، بدنه را آرایش کرده‌است که یک سوی آن در ۸ متری پای آن و دیگری بالا در زیر گنبد مخروطی است. گونه نوشته کوفی نگاشته ها ساده و آجری است و الفبای آن آرایش ندارند. برجسته و خواناست و دورادور آنها قاب مستطیلی شکلی است از آجر.
گنبد قابوس شامل ۲ قسمت است : پی یا پای بست بنا و بدنه، گنبد مخروطی. ارتفاع ساختمان برج قابوس ۵۵ متر است که با احتساب بلندی تپه ۱۵ متری پای بست آن به ۷۰ متر می رسد. این بنا با نقشه ستاره ای شکل ساخته شده است و ارتفاع مخروط آن به ۱۸ متر میرسد. روی بدنه آن ۱۰ ترک دارد و راس هر ترک نیز ۱.۶۰ متر و قاعده ان نیز ۱.۴ متر از هم فاصله دارد و محیط اصلی گنبد نیز ۳۰ متر است. در بدنه شرقی روزنه ای تعبیه شده که ارتفاع آن یک متر و نود سانتیمتر است. عرض روزنه در قسمت بالا ۷۳ و در وسط ۷۵ و در پایین ۸۰ است.
در ضلع جنوبی آن یک ورودی می باشد که یک و نیم متر عرض و ۵۵/۵ متر ارتفاع دارد. در درون طاق هلالی سر در آن، مقرنس کاری ساده ای دیده میشود. سبک معماری آن سبک رازی است که یکی از بارزترین ویژگیهای شیوة معماری رازی استفاده از آجر با بهترین کیفیت ممکن است.
برج در طی عمر خود چند بار تعمیر ومرمت شد آخرین بار نیز در سال ۱۳۴۹ تعمیر اساسی آن انجام گرفت بطوری که این شاهکار معماری اسلامی که با شکوه ترین ابنیه قرن چهارم هجری است حفظ و مصون گشت.
بلندترین برج آجری ایران در طول سال از جمله نوروز رکوردار جذب گردشگر بوده و شمار زیادی از علاقمندان به میراث تاریخی و فرهنگی را به خود جذب کرده است.
نظر شما