بعد از ادغام بانک‌ها وضعیت پول و سپرده مردم چه می‌شود؟ / آیا ادغام بانک‌ها مشکلات سیستم بانکی را حل می‌کند؟

سلام نو – سرویس اقتصادی: ادغام بانک‌ها طرحی است که بعد از گذشت بیش از یک دهه بار دیگر به شکل جدی مطرح شده است. اوایل اردیبهشت ماه امسال، محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی، از ادغام بانک‌ها خبر داد و گفت که «امسال شاهد انحلال بانک‌هایی خواهیم بود که به رشد پایه پولی، افزایش نقدینگی و نهایتاً تورم دامن می‌زنند».

در طرح تازه بانک مرکزی برای ادغام بانک‌ها نام پنج بانک سرمایه، شهر، آینده، ایران‌زمین و گردشگری مطرح شده که قرار است در یکی از دو بانک صادرات یا ملت ادغام ‌شوند. به نظر می‌رسد در صورت ادامه این روند ادغام به بانک‌های دی، پارسیان، سینا، سامان و کارآفرین هم خواهد رسید.

اما مشکل بانک‌های ایرانی چقدر جدی است؟ آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه که سابقه مشاور عالی بانک ملت را نیز در کارنامه دارد در پاسخ به این سوال سلام نو می‌گوید: بانک‌های ما از نظر کفایت سرمایه مشکل دارند و معمولا زیر بار محاسبه و اعلام آن نمی‌روند، یعنی اگر تمام سپرده‌گذاران به بانک‌ها مراجعه کنند، بانک‌ها نقدینگی لازم برای پاسخ به مراجعه یک باره حجم زیادی از مراجعین را ندارند. البته تمام بانک‌ها دنیا همینطور هستند چون بانک پول را می‌گیرد و واسطه‌گری مالی می‌کند و کارهایی مثل وام دادن را انجام می‌دهد. این جریان باعث گردش سرمایه، رضایت سپرده‌گذار و وام‌گیرنده و گردش امور کشور می‌شود.

وی با اشاره به زمینه بروز مشکل می‌گوید: حالا اگر این جریان مختل شود سیستم بانکی با مشکلات اساسی رو به رو می‌شود. اختلال چطور رخ می‌دهد؟ وقتی که سپرده‌گذار پول خود را به شکل بلند مدت در بانک سرمایه‌گذاری نکند و به بازارهایی مثل مسکن و دلار روی آورد یا وقتی که وام‌گیرنده اقساط خود را پس ندهد و ما با پدیده بدهکار بزرگ بانکی رو به رو شویم.

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: با همین نگاه بانک‌های ما همین دو مشکل بزرگ را دارند. یکی این که با ابربدهکارانی رو به رو هستند که حتی گاهی نمی‌تواند نام آن‌ها را ببرند و دیگر آن که پول بانک‌ها به دلایل مختلف وارد املاک و دیگر قسمت‌ها شده است. مثلا بانک وام داده و وام‌گیرنده نتوانسته وام را باز پس دهد و به همین علت پروژه در اختیار بانک قرار گرفته است.

وی با تایید این که وقتی پول بانک در املاک بلوکه شده و پیش بدهکاران است قطعا بانک زیر خط قرمز قرار می‌گیرد و سپرده‌گذار حق دارد نگران شود، گفت: البته سرمایه‌گذار یا همان ابربدهکار خوشحال است چون پولش را پس نداده! در این میان بعضی بانک‌ها نتوانستند تامین مالی مناسب داشته باشند، در نتیجه از سیستم بانکی قرض می‌کنند تا منطبق با استانداردهای بانک مرکزی باقی بمانند.

بغزیان با اشاره به تذکرات رئیس بانک مرکزی به بانک‌های مشکل‌دار، گفت: یکی از راه‌حل‌هایی که متاسفانه باب شده است – و گاه چاره دیگری هم نمی‌ماند- ادغام بانک‌ها است. در این مسیر بانک ضعیف با یک بانک قوی ادغام می‌شود و اعداد و زیانش در ظاهر گم می‌شود. مثل این که دو ساختمان کلنگی ادغام و یک ساختمان جدید احداث شود. من شخصا معتقدم ده بانک بزرگ بهتر از سی و پنج بانک کوچک است، آن هم بانک‌های کوچکی که برای تامین مالی عده‌ای خاص تاسیس شدند  و خودشان به خودشان وام دادند، اما باید طوری تصمیم گرفته می‌شد که ما به سمت ادغام نرویم و مجبور به این کار نشویم.

وی در پاسخ به این پرسش که مقصر این وضعیت کیست، گفت: اول بانک مرکزی و وزارت اقتصاد که مجوز بانک می‌دهند و پایش وضعیت مداوم نمی‌کنند، بعد هم آن‌هایی که برای تاسیس این بانک‌ها به رئیس بانک مرکزی فشار می‌آورند.

این اقتصاددان ادامه داد: حالا مردم نگرانند که بعد از ادغام پول آن‌ها به سرعت داده شود و وقت برداشت مشکل پیش نیاید. متاسفانه از شرکت‌های مضاربه‌ای تا شرکت‌هایی مثل پدیده مردم برای دریافت پول خود مشکل داشتند و این نگرانی وجود دارد که درباره بانک‌ها هم چنین وضعیت رخ دهد و سپرده‌گذار خُرد متضرر شود و برای دریافت پول خود با تاخیر مواجه شود.

بغزیان درباره تاثیر چنین اقدامی بر بهبود وضعیت بانکداری در ایران گفت: این اقدام مسکن و در حکم کشیدن ماله روی ایرادات دیوار است، مگر اینکه این کار فرصتی برای تغییر گسترده در هیئت مدیره بانک‌ها ایجاد کند تا با این وسیله بانک‌های خود را با استانداردهای بین‌المللی بانکداری تطبیق دهند. جالب است بدانید که یکی از عوامل نپذیرفتن FATF همین بانک‌ها هستند که حاضر به شفافیت و پاسخگویی نیستند و دوست ندارند با استانداردهای روز همراه شوند.

با این همه بغزیان نسبت به اقدامات فرزین امیدوار است و می‌گوید: من با آمدن دکتر فرزین مطمئن هستم که بانک مرکزی اراده و قصد حل اساسی مشکل را دارد و هماهنگی هم با وزارت اقتصاد وجود دارد. اما اینکه آیا فرزین و خاندوزی بتوانند نهادهای بالادستی را به تغییرات گسترده قانع کنند بحث دیگری است. من نگران هستم که این دو در نهایت خسته شوند چون در نهایت مقابله با کسانی که از کارگزاری تا بورس و موسسات مالی و بانک‌ها گسترش یافته‌اند و می‌خواهند از رفتن منابع مالی به سمت تولید جلوگیری کنند، بسیار سخت است.