به گزارش سلام نو، درحال حاضر یک لیتر آب معدنی چهار برابر گران‌تر از قیمت بنزین به ازای هر لیتر است. این در حالی است که میانگین قیمت جهانی بنزین ۱.۳ دلار در هر لیتر است. در این میان افزایش مصرف بنزین در یک سال گذشته، به موضوع نگران‌کننده‌ای برای دولت تبدیل شده است.
زمستان سال قبل خبرهایی درباره واردات بنزین از روسیه منتشر شد، این در حالی است که تا پیش از این ایران صادرکننده بنزین بود. برای سال جاری هم واردات بنزین در بودجه پیش‌بینی شده است. این موضوع نشان می‌دهد که دولت باید بخشی از درآمد نفت را برای واردات بنزین اختصاص دهد.
ادامه شرایط کنونی یعنی افزایش مصرف و احتمال واردات از نظر کارشناسان به معنای هدررفت منابع کشور است، زیرا بنزینی که می‌توان با قیمت‌های بالاتر صادر کرد و حاصل صادرات ارزآوری برای کشور است با قیمت بسیار پایین‌تر از آب عرضه می‌شود و علاوه بر آن دولت باید مابه‌التفاوت فروش و هزینه تمام‌شده بنزین را به پالایشگاه‌ها پرداخت کند که این موضوع هم بار مالی برای بودجه کشور دارد.
روی دیگر قیمت‌گذاری بنزین اما با بدنه جامعه و مردم در ارتباط است. هربار افزایش قیمت بنزین، تورم انتظاری را به دنبال داشته و قیمت کالاها را بالا برده است.
صرف‌نظر از اعتراض‌هایی که در پی افزایش قیمت بنزین در آبان ۹۸ اتفاق افتاد، تغییر قیمت بنزین بنا به گفته جامعه‌شناسان باعث از دست رفتن پایگاه اجتماعی دولت‌ها شده است. به همین دلیل هم دولت سیزدهم تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین ندارد، زیرا در دو سال گذشته نرخ تورم بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته و فشار اقتصادی زیادی بر زندگی مردم وارد شده است.
بنابراین بنزین و قیمت‌گذاری آن همیشه یک موضوع جنجال‌برانگیز برای دولت‌هاست، زیرا هزینه‌های افزایش آن می‌تواند برای بسیاری از افراد در کنار هزینه‌های غذا و اجاره، یک هزینه روزانه ضروری باشد.
افزایش نگران کننده مصرف و قاچاق بنزین
در کنار این عوامل، مصرف بی‌رویه و قاچاق این فرآورده را دچار مشکل کرده است. اخیرا مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از میانگین مصرف روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر بنزین در کشور خبر داده و گفته این عدد باز هم افزایش می‌یابد و مصرف بنزین کشور در روزهای گذشته اعدادی نظیر ۱۲۷ میلیون لیتر را ثبت کرده که با توجه به میانگین کنونی مصرف روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر بنزین در کشور، پیش‌بینی می‌شود این عدد با توجه به در پیش بودن سفرهای تابستانی و ایام اربعین باز هم افزایش یابد که نیازمند مدیریت مصرف از سوی مردم است.
افزایش مصرف بنزین در کشور به طور معمول در چندین مقطع دچار رشد فزاینده می‌شود. از ماه اول فصل بهار، سه ماهه فصل تابستان و ماه آخر فصل زمستان هر سال، به‌عنوان پرمصرف‌ترین ایام سال یاد می‌شود، چراکه در این ماه‌ها به صورت مشخص حجم ترددهای مسافرتی روندی فزاینده به خود می‌گیرد. گفته می‌شود در حال حاضر روزانه ۶۴ میلیون لیتر نفت‌گاز در شبکه ناوگان حمل‌ونقل سنگین کشور مصرف می‌شود.
سالانه ۵۸ میلیارد دلار سوخت مایع سوزانده می‌شود
با یک ضرب و تقسیم ساده مشخص می‌شود حدود ۲۲۰ میلیون لیتر سوخت مایع (بنزین و گازوییل) در کشور سوزانده شده که این رقم معادل سوزانده شدن ۵۸ میلیارد دلار سرمایه در سال است.اگر فقط ۱۰ درصد این رقم صرفه‌جویی و صرف توسعه ناوگان شود، افزون بر توسعه زیرساخت‌ها در این بخش، این مقدار صرفه‌جویی صرف توسعه زیربنایی در صنعت نفت و دیگر صنایع هم خواهد شد.
اوضاع به نحوی بوده که پیش‌تر جواد اوجی وزیر نفت با هشدار درباره افزایشی شدن روند مصرف بنزین در کشور تاکید کرده بود که «ظرفیت پالایشی کشور در زمینه تولید بنزین و نفت‌گاز در حال نزدیک شدن به مقدار مصرف در کشور است و در حال حاضر سالانه ۸۰ میلیارد دلار یارانه سوخت در کشور پرداخت می‌شود و همزمان باید به فکر افزایش ظرفیت پالایشی کشور باشیم. ضروری است از اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف در کشور به ویژه در بخش‌های خانگی و صنعتی غافل نباشیم.»
مصرف غیربهینه بنزین در کشور
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف غیربهینه گاز و بنزیـن سبب شده سـالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار عدم‌النفع در کشـور ایجاد شـود. درآمدهای نفتی ایران در سـال ۱۴۰۱ بر پایه بررسی‌های انجام‌شده در محدوده ۳۶ میلیـارد دلار بـود. بهینه‌سـازی مصـرف سـوخت در واقع می‌توانـد درآمـدی معادل صادرات نفت بـرای ایران ایجاد کند.
از عدم سرمایه‌گذاری مناسب در زمینه توسعه صنعت پالایش و احداث پالایشگاه‌های جدید، فرسوده بودن ناوگان حمل‌ونقل، عدم جایگزین کردن خودروهای فرسوده با خودروهای نوساز، پایین بودن کیفیت تولید خودروهای داخلی و پرمصرف بودن آنها و عدم حرکت در مسیر دوگانه‌سوز کردن خودروها، به‌عنوان بخش کوچکی از دلایل مهم افزایش مصرف بنزین در کشور یاد می‌شود.
در حال حاضر حدود ۲۹ میلیون خودرو در شبکه حمل‌ونقل کشور وجود دارد که سالانه یک میلیون خودرو جدید هم بر این تعداد افزوده می‌شود. افزایش مصرف بنزین در کنار عوامل از پیش گفته شده، نگرانی‌ها برای ناترازی در بنزین و حتی احتمال واردات آن را قوت بخشیده است.
خودروهای غیراستاندارد قاتل بنزین هستند
پیمان مولوی دبیر انجمن اقتصاددانان درباره رشد مصرف بنزین می‌گوید: موضوع این است که چه کسی بنزین را مصرف می‌کند؟ بنزین‌خواری نداریم که مردم هر روز یک قاشق بنزین بخورند؛ ماشین‌ها بنزین مصرف می‌کنند.
منابع مختلفی مثل رییس شرکت ملی و پالایش یا رییس اتحادیه جایگاهداران و سازمان ملی استاندارد تایید می‌کنند که خودروها در ایران ۳ تا ۴ برابر استاندارد بین‌المللی مصرف سوخت دارند. بخش عمده‌ای از مصرف بنزین ما به خودروها و موتورهای عقب‌افتاده و قدیمی آنها و همچنین تکنولوژی عقب‌مانده برمی‌گردد که الان متاسفانه در تمام شهرهای ما جولان می‌دهند. از پراید گرفته تا بقیه خودروهایی که در داخل تولید می‌شوند. حتی خیلی از ماشین‌هایی که مونتاژ می‌شوند هم کیفیت لازم را ندارند.
راهکار افزایش قیمت بنزین نیست
او با طرح این پرسش که آیا در این شرایط راهکار افزایش قیمت بنزین است، اظهار کرد: معتقدم که راهکار افزایش قیمت نیست، چون قبل از اینکه بخواهند قیمت‌ها را افزایش دهند، باید واردات خودرو کاملا آزاد شود. اگر دولت راست می‌گوید و واقعا می‌خواهد این معضل را حل کند، باید تعرفه واردات خودرو را در پایین‌تر حالت خود قرار دهد، به‌طوری که تعرفه‌ها برای خودروهای هیبریدی و برقی باید صفر شود. سپس افزایش قیمت بنزین را اعمال کند.
مولوی تصریح کرد: باید شرایطی ایجاد شود که خودرویی که در ۱۰۰ کیلومتر ۱۰ لیتر بنزین مصرف می‌کند با ماشینی که در همان مقدار کیلومتر ۳ لیتر مصرف می‌کند جایگزین شود. در چنین شرایطی دیگر قیمت بنزین آنقدر چشمگیر نخواهد بود.
افزایش قیمت بنزین در تورم تاثیر می‌گذارد
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه «مطمئن باشید افزایش قیمت بنزین در تورم تاثیر می‌گذارد» توضیح داد: آن زمان نیایید بگویید ما نمی‌دانستیم و دست‌هایی در کار است و چنین و چنان، چراکه بی‌شک این موضوع به تورم دامن می‌زند. اگر فقط هدف از افزایش قیمت بنزین کاهش مصرف باشد، باید بگویم این کار تاثیر زیادی نخواهد داشت.
او افزود: راهکار جایگزین کردن خودروهای کم‌مصرف با تکنولوژی بالاست تا کاهش مصرف بنزین اعمال شود. بدون این کار افزایش قیمت بنزین مانند دوره‌های قبل خواهد بود. بنزین سال ۹۸ از لیتری ۱۰۰۰ تومان شد ۳۰۰۰ تومان، ولی مصرف باز هم افزایش یافت، چون همزمان خودروهایی تولید می‌شود که مصرفشان بالاست.
مولوی در پاسخ به این سوال که «آیا افزایش قیمت انرژی به جهت‌دهی به سمت مصرف کمتر کمک می‌کند و آیا جلوی قاچاق سوخت را می‌گیرد؟» گفت: من فکر می‌کنم دولت هر عددی را اعلام کند ما باز هم شاهد چنین امری خواهیم بود. نباید اول از مصرف‌کننده افزایش قیمت را شروع کنید، بلکه باید ابتدا زمینه‌ها و تکنولوژی لازم در حوزه خودرو را ایجاد کرد و پس از انجام افزایش واردات و جایگزین شدن خودروهای کم‌مصرف و هیبریدی و برقی در کشور، پس از ۲ سال نسبت به افزایش قیمت اقدام شود.
او گفت: در غیراین صورت، افزایش قیمت بنزین بدون انجام دادن این اقدامات بیهوده و بی‌نتیجه خواهد بود. بنابراین این تفکر که افزایش قیمت بنزین همه مشکلات را حل می‌کند غلط است. مثل این می‌ماند که بگوییم قیمت گوشت را افزایش می‌دهیم و همه چیز حل خواهد شد، درحالی که مردم سوءتغذیه می‌گیرند.
افزایش مقطعی مصرف بنزین قابل پیش بینی است
حسن مرادی کارشناس انرژی و استاد دانشگاه حقوق انرژی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «جهان صنعت» درباره پیشنهادهایی که گاهی برای افزایش مصرف بنزین مطرح می‌شود، اظهار کرد: قیمت‌گذاری بنزین، از یک مجموعه ترکیب شده که نمی‌توان بدون عوامل موثر بر آن این کالا را قیمت‌گذاری کرد.
او با اشاره به روند افزایشی قیمت بنزین، با بیان اینکه در برهه‌ای از زمان افزایش مصرف موقت است، گفت: به‌طور مثال در ایام نوروز یا ایام محرم به علت سفرهای متعدد ما شاهد هستیم که تقاضا به شدت بالا رفته است، بنابراین از آنجا که این مقاطع دائمی نیستند، باید انتظار این اتفاق را داشته باشیم، منتها دولت نیز باید مدیریت کند.
جامعه آمادگی افزایش قیمت بنزین را ندارد
مرادی در پاسخ به این سوال که «آیا افزایش قیمت بنزین می‌تواند به عنوان یک راهکار برای کاهش مصرف بنزین در نظر گرفته شود؟» توضیح داد: افزایش قیمت بنزین قطعا می‌تواند راهکار خوبی باشد، ولی موقعیت و وضعیت اجتماعی چنین تقاضایی را ایجاب نمی‌کند؛ آن هم به این دلیل که در دولت کنترل و نظارت بسیار پایین است. همین سال گذشته انواع تاکسی‌های گردشگری، اینترنتی و… ۲ تا ۳ بار افزایش قیمت را در کرایه‌های خود اعمال کردند. مردم به ستوه آمدند. مردم آماده نیستند که دوباره شوک دیگری را بپذیرند. در حالی که اگر سیستم کنترلی دولت قوی بود، قطعا افزایش قیمت بنزین هیچ اشکالی ایجاد نمی‌کرد و می‌توانست این اقدام را مدیریت کند. منتها چون نظارت دولت ضعیف است، نه‌تنها در جامعه آمادگی برای افزایش قیمت وجود ندارد، بلکه نتایج زیان‌باری را نیز به بار خواهد آورد.
این کارشناس انرژی در ادامه با تاکید بر اینکه «شایسته است دولت تدابیر مختلف و گوناگونی را اتخاذ کند تا بتواند به این مشکلات پایان ببخشد» درباره راهکارها و پیشنهادات در این زمینه گفت: راهکاری که مدنظر من است توسعه CNG است. یعنی جایگاه‌های CNG در نقاط مختلف کشور تعبیه و استفاده از آنها تسهیل شود، تولیدات اتومبیل‌های بر پایه CNG افزایش یابد و همزمان هم مردم تشویق به خرید این خودروها شوند.
او گفت: این موارد می‌تواند راه‌هایی برای رفتن به سمت کاهش مصرف بنزین باشد. ضمن اینها باید سیاست‌های تشویقی اتخاذ شود و همچنین بر تاکسی‌ها نظارت بیشتری شود، چراکه من به شخصه دیده‌ام که تاکسی‌ها کرایه‌های زیادی دریافت می‌کنند. به طوری که من ترجیح می‌دهم به جای تاکسی‌های اینترنتی با خودروی خودم داخل طرح بروم، بنابراین اگر این مسائل به درستی مدیریت شود، کاهش مصرف بنزین اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
نظر شما