سلام نو-سرویس گردشگری: شاید شنیدن نام مکانی به اسم برج کبوترخانه، کمی برایتان عجیب و غریب باشد؛ ولی جالب است بدانید که در زمان‌های گذشته، کبوترخانه‌ها یکی از کاربردی‌ترین بناهای موجود در ایران بودند. این بار قصد داریم سری به بافت سنتی استان یزد بزنیم و با یکی از شگفت‌انگیزترین کبوترخانه‌های ایران یعنی برج کبوترخانه میبد آشنا شویم.؛ پس خود را برای تجربه سفری شیرین و به‌یادماندنی در شهر خشتی ایران آماده کنید و در ادامه این مقاله با ما همسفر شوید.
می‌توان گفت معماری بنای کبوترخانه میبد شاهکاری تمام عیار است. به‌طوری که می‌توانید در هر گوشه این بنا دقت، هوش و ظرافت به‌کاررفته در ساخت آن را به‌خوبی مشاهده کنید. شکل و شمایل و حتی رنگ‌های استفاده شده در ساخت این برج تاریخی، بسیار مهندسی‌شده بوده و تماشاگران را انگشت‌به‌دهان می‌گذارد.
معماری کبوترخانه میبد به گونه‌ای طراحی شده که این مکان را به آشیانه‌ای امن برای پرندگان تبدیل کرده است. شاید برایتان سؤال پیش آمده باشد که چگونه چنین مکانی در قلب کویری ایران می‌تواند خانه‌ای امن برای پرندگان منطقه باشد؟ در اینجا باید بگوییم که بنای برج کبوترخانه میبد کاملاً نفوذناپذیر بوده؛ به طوری که حیواناتی نظیر مار، موش، جغد، لاکپشت و… هرگز نمی‌توانند به آن وارد شوند.
قطر مجراهای ورودی برج به گونه‌ای ساخته شده که فقط کبوترها می‌توانند وارد آن شوند و امکان ورود پرندگان شکاری وجود ندارد. رنگ تند برجک‌ها، خط سفیدی که دور این بنا وجود دارد، پوشش گنبدی شش ضلعی، تله مارگیر و تزئینات گچی از دیگر عوامل جلوگیری از نفوذ خزندگان و دیگر موجودات به این بناست.
تاریخچه برج کبوترخانه میبد
اگرچه کبوتر خانه ها قدمت بسیار بالایی دارند اما تاریخچه دقیق و مشخصی برای آنها ثبت نشده اما در برخی متون تاریخی قدمتی ۱۲۰۰ و گاها ۱۶۰۰ ساله برای این بناها نوشته اند. یکی از قدیمی ترین کبوتر خانه ها در شهر میبد استان یزد می باشد که امروزه یکی از معروف ترین جاذبه های تاریخی ایران محسوب می شود. ساخت این کبوتر خانه را به دوران قاجار نسبت داده اند و در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
جالب است بدانید که تربیت کبوتر در دوران پس از اسلام بسیار معمول بوده، رسم کبوتر بازی در قرن های چهارم و پنجم رواج گسترده ایی در بین مردم داشت. در گذشته برج هایی که مشرف به خانه های مردم عادی بودند گاها برای آنان ایجاد مزاحمت می کرد که همین امر موجب می شد از سوی حاکمان وقت ممنوعیت پرورش کبوتر اعلام شود، به طور مثال در اواسط قرن پنجم مقتدی عباسی قانون ممنوعیت فعالیت کبوتر خانه ها را به طور جدی اعلام نمود و دستور به تخریب کبوتر خانه ها داد، که متاسفانه خیلی از این بناهای تاریخی در آن زمان ویران شدند.
برج کبوتر خانه بنایی به شکل استوانه با قطار بندی گچی و آجری به شکلی که از ورود مارها به دورن برج جلوگیری می کرد. در داخل برج قوس هایی ایجاد شده و زمانی که کبوترها احساس خطر می کنند به راحتی می توانند به پرواز در آیند. زمان پرواز دسته جمعی کبوترها ارتعاشی شدید در بنا ایجاد می شد که گاها موجب ترسیدن پرندگان برج می شد و علاوه بر مردن بسیاری از آنان، ماده ها را نابارور می کرد.
همین امر موجب شد در میانه برج یک طبقه ی مجزا ساخته شود و یا طاق هایی بین استوانه های داخلی و خارجی ایجاد گردد و به شیوه کاملا سنتی علم هندسه و فیزیک را به صورت تجربی در ساخت بنا بکار بردند، تا از ارتعاشات کاسته شود. ویژگی هایی از قبیل نوارهای گچی اطراف دیوار، تله مارگیر، گنبد کنگره ایی، طاق بندی و گچبری های زینتی باعث شده که برج کبوتر خانه یزد در بین تمام برج ها متمایز تر و به لحاظ معماری خاص تر باشد.
کبوتر خانه های ایران همواره مورد توجه جهان گردان از دیرباز قرار می گرفته به طور مثال این بطوطه تاریخ نویس مراکشی در یکی از سفرهایش در میانه ی قرن پنجم اینچنین می نویسد: ” در میانه ی سفر به قریه ایی نزدیک دشت اردکان رسیدیم و برج های بلند کبوتر که بر زیبایی روستاها می افزاید از دور نمایان شد.”
دلیل ساخت کبوترخانه در ایران
حتماً تا به حال اصطلاح کفتربازی به گوشتان خورده است. جالب است بدانید که رسم تربیت کبوتر یا همان کبوتربازی در دوران پس از اسلام و به ویژه قرن‌های چهارم و پنجم رواج گسترده‌ای پیدا کرد. در عین حال این امر در گذشته مخالفان زیادی داشت؛ زیرا برخی از این برج‌ها مشرف به خانه‌های مردم عادی بود و باعث ایجاد مزاحمت برای آنها می‌شد. همین امر موجب شد که در برخی شهرها، ممنوعیت پرورش کبوتر اعلام شود؛ به‌طوری که در اواسط قرن پنجم تعداد زیادی از این بناهای تاریخی تخریب شدند.
خوشبختانه امروزه بنای برج کبوترخانه میبد به‌خوبی مرمت شده و جذابیت شهر میبد را دوچندان کرده است.
اغلب کبوترخانه‌های ایران در نزدیکی شهرهای تاریخی از جمله اصفهان و یزد قرار دارند. راستش را بخواهید، تاریخچه دقیقی از ساخت کبوترخانه‌ها از جمله کبوترخانه میبد وجود ندارد؛ اما با توجه به اظهارات برخی باستان‌شناسان و تاریخ‌نویسان، می‌توان تخمین زد که اغلب این کبوترخانه‌ها مربوط به قرن چهارم هجری شمسی بودند. خوب است بدانید که برج کبوترخانه میبد با قدمت بیش از هزار سال، در سال ۱۳۶۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
دیگر جاذبه‌های گردشگری میبد
با اینکه میبد شهرستان چندان وسیعی نیست؛ اما جاهای دیدنی بسیاری دارد که تماشایشان خالی از لطف نیست. در این شهر می‌توانید سراغ بافت تاریخی آن بروید یا از یخچال میبد، چاپارخانه، آسیاب آبی بیده، قلعه مهرجرد میبد واقع در محله در قلعه، کاروانسرای کچلگ در اطراف میبد، موزه زیلو، موزه سفال واقع در مجموعه آب‌انبار حاج علی محمد، برج محمودآباد، آب‌انبار کلار و غیره دیدن کنید.
آدرس و ساعت بازدید از برج کبوترخانه میبد
بازدید از برج کبوترخانه ی یزد تمام ایام هفته از ساعت ۸ الی ۱۹ دایر می باشد.
آدرس: استان یزد، شهرستان میبد، جنب فرمانداری شهرستان میبد، برج تاریخی کبوتر خانه.
نظرات