سلام نو-سرویس گردشگری: خور و بیابانک را باید یکی از شهرستان استان اصفهان دانست که مرکز آن شهر خور است. این شهرستان در شرقی‌ترین نقطه اصفهان قرار گرفته و پر است از جاذبه های گردشگری و طبیعی و تاریخی. از میان این جاذبه‌های متنوع می‌توان به قلعه‌های تاریخی، تپه‌های کویری پوشیده از شن، دریاچه تماماً سفید نمک و کویرهای وسیع با شب‌های پر ستاره اشاره کرد.
تاریخچه خور و بیابانک
خور و بیابانک یکی از شهرهای قدمت‌دار و باستانی ایران است که از لحاظ تاریخی دوران پرفراز و نشیبی را گذرانده است. در این شهرستان آثار باستانی متعددی وجود دارد که از میان آنها می‌توان به تپه‌های چهارهزارساله باستانی و قلعه‌های جندق و بیضه اشاره کرد. این جاذبه‌های تاریخی سندی برای اثبات قدمت خور و بیابانک هستند. طبق مطالعات پژوهشگران و کشف اسناد تاریخی، قدمت این شهرستان به قبل از اسلام و به دوره ساسانیان باز می‌گردد. از دوره سلجوقیان تا اواخر دوره فتحعلی شاه، این شهرستان بخشی از استان یزد محسوب می‌شد. در قرون چهارم و پنجم هم قسمت‌هایی از آن بخشی از خراسان به شمار می‌رفت. حتی زمانی هم این شهر جزئی از استان سمنان بوده است.
در سال ۱۳۲۷، پس از اینکه نائین شهرستان شد، خور و بیابانک را هم از استان یزد جدا و به شهرستان نائین اضافه کردند. در نهایت این شهر در سال ۱۳۸۸ به عنوان یک شهرستان مستقل به مرکزیت خور معرفی شد. خور و بیابانک در گذشته با نام‌های دیگری مانند بیادق، جرمق و ارابه شناخته می‌شده است. اما درباره وجه تسمیه نام کنونی این شهرستان باید گفت، عده‌ای خور را خورشید و یا فرشته نگهبان معرفی می‌کنند و عده‌ای دیگر هم آن را یازدهمین روز هرماه شمسی می‌دانند.
آب انبار چیست؟
آب انبار حوض یا استخر سر پوشیده ای است که برای ذخیره ی آب معمولا در زیر زمین ساخته شده است و به دلیل خشکی آب و هوای بخش عمده ای از کشور ایران و عدم ریزش باران کافی در بیش از شش ماه از سال در اکثر و نقاط و در نتیجه فصلی بودن آب رودخانه ها و عدم دسترسی به آب ، تمهیدات گوناگونی جهت تامین آب شیرین در فصول خشک سال شده است. احداث بند ، قنات و اب انبار را می توان از این جمله نام برد.
اساس تحقیق درباره آب انبار قدیمی ترین آب انبار دنیا، در شهر اور در نزدیکی بصره شناخته شده است که ۲۱۵۰ سال قبل از میلاد به دستور پادشاه این شهر بر سکوی زیگورات این شهر ساخته شده است.
آب انبار دیگری در قرن ششم قبل از میلاد به دستور امپراتوری روم شرقی در قسطنطنیه ساخته شد این اب انبار ۲ مخزن و ۱۰۰۱ ستون دارد به همین دلیل به ۱۰۰۱ ستونی معروف است.
ایرانیان نیز از دیر باز به دلیل خشکی و گرمای بیشتر مناطق کشور مجبور به ذخیره ی آب بوده اند. در معماری سنتی این موضوع فقط مختص مناطق گرم و خشک نبوده و در حاشیه خلیج فارس ، جزایر جنوبی حتی در برخی از شهرهای شمالی مثل ساری و گرگان راه حل های مشابهی به کار رفته است.
قدیمی ترین آب انبار خور و بیابانک
این آب انبار در روستای زیبا و تاریخی اردیب از توابع شهرستان خور و یابانک واقع شده است.
بررسی هاو تحقیقات انجام گرفته نشان میدهد این بنا توسط امیر اسماعیل خان عرب عامری و همراه با عمارت دیوان خانه بنیان نهاده شده است و متعلق به اواخر دوره زندیه و اوایل قاجاریه است .همچنین این بنا قدیمی ترین آب انبار شهرستان نیز می باشد.
آب انبار اردیب دارای شعاعی معادل ۴۳/۸ متر و ارتفاع ۵/۷ متر می باشد .
مخزن آب انبار گنجایش حدود ۱۰۰۰ متر مکعب لیتر آب را داراست و منبع آب جمعیت ۲۵۰ نفری روستا را برای مدت یک سال کفایت میکرده است . مخزن از طریق قنات روستا تغذیه می شده و در حال حاضر دسترسی به آب از طریق پاشیری در شرق مخزن میسر می شود که دارای ۳۲ پله به ارتفاع ۳۰ سانتیمتر باشد
آب انبار اردیب فاقد بادگیر است و جهت تهویه از روزنه های تعبیه شده در چهار جهت و بخش فوقانی استفاده شده است
بنا داخل میدانی است(این میدان در ایام عاشورای حسینی امسال به نام علمدار کربلا-حضرت ابالفضل العباس(ع)-نامگذاری گردید) که اطراﻑ آن دیوان خانه و خانه های ﻗﺪیمی است و حریم خاﺻﻰ ندارد .
مسدود کردن حفره هایی که جهت تهویه تعبیه شده بودند باعث نم گرﻓﺘﮕﻰ ﺳﻘﻒ بنا و تخریب قسمتی از سقف آن شده است که با قول مساعد سازمان گردشگری شهرستان نایین قرار است مرمت و بازسازی شود.
انواع آب انبارها
آب انبارها را می توان بر اساس شکل و طرز ساختمان مخازن و نوع پوشش شان، عناصر به کار گرفته شده برای تهویه و تبرید آب، نوع دسترسی به مخازن و فضاهای ارتباط دهنده، نحوه آب رسانی به مخازن و همچنین از نظر تزیینات به کار رفته در آنها، از یکدیگر متمایز ساخت با این توضیح می توان انواع آن را چنین دسته بندی کرد:
۱. خصوصی
این نوع از آب انبار ها درون خانه های اشخاص متمول ساخته شده و گاه مخزن آن در زیر حیاط و گاه در قسمت زیرین ساختمان واقع می شد و از طریق پایاب به آن دسترسی داشتند. عمدتاً یک هواکش یا بادگیر برای تهویه ، تا بام خانه امتداد می یافت. گنجایش آن گاه برای مصرف چندین سال آب یک خانه کافی بود.
۲. عمومی
سازندگان این اب انبارها حکام یا اشخاص نیکوکاری بوده اند که آن را برای عموم افراد یک محله ایجاد می کردند.
۳. روستایی
آب انبارهای ساده ای که معمولاً معماری و تزئینات شان معمولی بود و در میدان مرکزی روستا ساخته می شدند.
٤. قلعه ای یا کاروان سرایی
این اب انبارها بیشتر شبیه حوض های سرپوشیده ای هستند که به گونه ای ساخته شده اند تا آب باران که روی بام قلعه ریخته می شود به درون آن سرازیر گردد.
۵. میان راهی
. در مسیر کاروانها ساخته شده اند و روی مخزن برخی از آنها عمارتی کوچک، یا چند اتاق برای استراحت مسافران دارند.
۶. بیابانی
در بیابانهای خشک و برای سیراب کردن دامها و حیوانات ساخته می شدند.
۷. کوهستانی
مخزن اب انبار های کوهستانی را با قلم و چکش در دل سنگ کنده و سقف آنها را با طاق ضربی پوشانده اند . گاهی عکس این عمل اتفاق افتاده و سقف آن سنگ طبیعی کوه است و زیر آن را به شکل هلالی با قلم تراش خورده است.
نظر شما