کدام شهر اولین پایتخت اسطوره‌ای ایران است؟ / شهری که توسط مادر رستم ساخته شده

سلام نو-سرویس گردشگری:  مهاباد یکی از شهر های استان اصفهان و با قدمت پیش از اسلام و پایتخت سلسله مهابادیان در شمال و فاصله ۱۳۰ کیلومتری شهر اصفهان و ۲۲ کیلومتری شمال غربی اردستان واقع شده است و حدود مشخصات آن از شمال به کویر نمک از شمال غربی به شهربادرود از غرب به شهر نطنز از جنوب به ارتفاعات خارزن از رشته کوههای زاگرس واز شرق به شهر زواره در طول جغرافیائی ۵۲ درجه و ۱۳ دقیقه و در عرض جغرافیائی ۳۳درجه و ۳۳ دقیقه و مساحت آن۵/ ۱۴۳۷کیلومتر مربع است .

منقول است که این شهر به دستور ماه بانو نوهٔ رستم (پهلوان ایران باستان) ساخته شده‌است و در تاریخ پیشدادی ایران زمین به عنوان اولین پایتخت این مرز و بوم معرفی شده‌است. خرابه‌های آتشکده این شهر گواه بر قدمت و سابقه آن در قبل از اسلام می‌باشد.

از نظر موقعیت جاده ای مهاباد در مسیر جاده ترانزیت تهران – بندر عباس قرار گرفته و همچنین در مسیر جاده ریلی قطار تهران – کرمان ودر حقیقت مهاباد در بین جاده ترانزیت عبور ومرور اتومبیلها وقطارها قرار دارد . فاصله مهاباد با شهرهای همجوار بدین شرح می باشد . شهر اصفهان ۱۳۰کیلومتر – استان قم ۱۶۰کیلومتر – استان یزد ۲۵۰ کیلومتر – ودر همسایگی شهرهای بزرگ کاشان – نطنز – اردستان – نائین – اصفهان و همچنین فاصله آن تا تهران ۲۸۰ کیلومتر می باشد و عبور و مرور به شهر مهابادبا امکانات موجود جاده های ترانزیتی به راحتی امکان پذیر است به همین جهت می تواند دانشجویان زیادی را ازاقصی نقاط کشور ظرف مدت کوتاهی پذیرا باشد. 

دلیل نام گذاری شهر مهاباد استان اصفهان

مه به معنی بزرگ است که در نتیجه مه آباد معنای آبادکرده بزرگی را می‌دهد که این بزرگ بنا بر نقل سینه به سینه اهالی، مه بانو یا ماه بانو همسر برزو نوه رستم دستان بوده‌است که هم اکنون نیز دشتی در مهاباد به نام دشت برزین وجود دارد که برگرفته از نام برزو است. مهاباد همچنین نام پیغمبر بزرگ ایرانیان است و نیز مهابادیان دسته‌ای از پادشاهان پیشدادی ایران زمینند.

(شاید اولین ساسله پادشاهی این سرزمین) که مرکز فرمانروایی آنها مهاباد بوده است. آب مهاباد از قنات بسیار معتبری در شهرستان نطنز (قنات کویر یا کبیر) و نیز چشمه‌ای در همین شهرستان (چشمه خالخالی) است که آب آنها یک کاسه می‌شود و قریب شش فرسنگ را تا رسیدن به مهاباد می‌پیماید. داستان قنات مهاباد جالب است و حکایت از قدمت زیاد این شهر دارد. اهالی می‌گویند که میلاگرد و ماه بانو خواهر و برادر بوده‌اند و برزو دلداده ماه بانو.

این خواهر و برادر پس از حفر قنات، آب آن را به نسبت یک (برادر) و سه (خواهر) تقسیم می‌کنند و از سهم برادر روستای میلاگرد در همان محل قنات و از سهم خواهر، مهاباد در چند فرسنگ دورتر به سمت شرق متولد می‌شوند. مشکل دلدادگی برزو هم با همین قنات حل می‌شود. ماه بانو شرط ازدواج را این می‌گذارد که برزو در پیش جریان آب پرتوان قنات جوی باز کند و در این کار نماند و این جوی باز کنی فرسنگ‌ها ادامه می‌یابد تا ماه بانو با دیدن بوته خودروی گندمی دستور بس است را می‌دهد! مهاباد علی‌رغم قدمت کم‌نظیر تاریخی خود، آثار تاریخی زیادی ندارد و علت آن هم دو بار (به گفته اهالی) آب سیاه بالا آوردن که ظاهراً مکیده شدن به درون زمین و غرق شدن در لجن و یا نفت خام بوده، است.

آثاری از دو مهاباد نابود شده در پایین مهاباد فعلی و ضلع شمال شرقی آن بر جای مانده است. به هر حال، نکته درخور پژوهش این است که شواهد عدیده‌ای حکایت از آن دارند که اساساً محل زندگی خانواده رستم دستان، پهلوان نامدار ایرن، مهاباد و اطراف آن بوده است (به عنوان نمونه شهر کوچک هم جوار مهاباد، زواره، نیز نام برادر رستم را بر خود دارد و یکی از وجوه تسمیه احتمالی اردستان ارگ دستان می‌باشد).

دکتر غلامحسین خورشیدی استاد دانشگاه شهید بهشتی در «شبکه اجتماعی شاعران» در یک منظومه زیبا داستان مشهور تولد مهاباد را که مردم سینه به سینه نقل کرده‌اند، آورده است.

درسال ۱۳۱۵ بر اساس اقدام فرهنگستان وقت ایران و بنا بر پیشنهاد نادرست غلامرضا رشید یاسمی و تصویب فرهنگستان نام شهر ساوج بلاغ مکری آذربایجان غربی که شهری نسبتاً نو بنیاد است به مهاباد تغییر یافت و از این راه لطمه‌ای سخت به شناخت مهاباد اصفهان وارد آمد.

به هر حال، در قابوس‌ها و کتب تاریخی معتبر معانی مختلفی برای این نام ذکر شده‌است. بر اساس فرهنگ قاطع، مه آباد نام اولین پیغمبر عجم قید شده که کتابی به نام دساتیر داشته‌است. سرجان ملکم در کتاب تاریخ ایران از مهابادیان به عنوان اولین سلسله‌ای که بر ایران حکومت کرده‌اند نام برده است. نظر به اینکه در بسیاری از متون قدیمی، ماد و ماه به هم تبدیل شده‌اند و نمونه‌های زیادی در این زمینه وجود دارد به احتمال زیاد مهاباد یا ماه آباد شکل دیگری از ماد آباد باشد که به معنی سرزمینی است که توسط مادها آباد شده است.

مهاباد در فرهنگ دهخدا

در فرهنگ دهخدا چنین آمده است:

مهاباد قصبه ای است از دهستان گرمسیر شهرستان اردستان دارای ۳۵۱۳ تن سکنه و محصولات آن غلات ، پنبه ، انار ، پشم و روغن است.

لغت مهاباد در تالیفات فارسی به صورتهای گوناگون بیان گردیده است و یا به خاطر انتساب به بانی آن یعنی مادر رستم نام مهاباد را داشته است.

بطور کلی مهاباد در قدیم بلوک مستقلی را تشکیل داده و به تدریج جزء اردستان به شمار آمده است اطراف آن مسطح و هموار و تا کویر فاصله زیادی ندارد.

مهاباد دارای ۱۷ رشته قنات بوده و روستاهای اطراف مهاباد همه سر سبز و در آن کشاورزی می شده و جمعیت زیادی در آنها زندگی می کرده اند . امروز بعلت خشک شدن قنوات بیشتر روستاهای اطراف یا خالی از سکنه شده یا جمعیتی مختصر را در خود جای داده است. در قسمت شمال و شمال شرقی مهاباد در حاشیه کویر روستاها و حتی شهرهای زیادی وجود داشته که بر اثر وزش بادها و حرکت دادن ریگهای روان ویا وقوع زلزله روستاها و مزارع در زیر خاک فرو رفته و تلی از شن باقی مانده است. از نظر کشاورزی این منطقه یکی از حاصلخیزترین مناطق استان می باشد در قدیم مازاد غله این محل به یزد و کرمان و بنادر حمل گردیده است. امروزه نیز گندم و جو محصول عمده این منطقه میباشد که به سیلوها داده می شود. میوه هایش انار ، انجیر به ندرت انگور ، توت ، زردآلو و آلوچه و محصول عمده از این میوه ها که به نقاط دیگر صادر میگردد انار و انجیر میباشد.