سلام نو _ سرویس گردشگری: شهر سوخته بر اساس یافته‌های باستان شناسی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان به شمار می‌رود. این شهر به دلیل ظرفیت‌های برجسته تاریخی و حجم بالای آثار مکشوفه، منطقه‌ای ارزشمند برای باستان شناسان و علاقمندان به تاریخ است. در سفر به شهر سوخته به موزه‌ای بزرگ و صحرایی وارد می‌شوید که هر گوشه آن گنجی در خود نهفته دارد.
داستان شهر سوخته
شهر سوخته یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری است که بر اساس مستندات و مشاهدات باستان‌شناسان و مورخان بالغ بر پنج‌هزار سال قدمت دارد. این منطقه که در ساحل دریاچه هامون و کرانه‌های رود هیرمند قرار دارد یکی از شهرهای مهم در مسیر ارتباطی شبه قاره هند و بین‌النهرین در دوران باستان بوده است.
تاریخ شکل‌گیری و احداث این شهر به هزاره سوم پیش از میلاد مسیح نسبت داده می‌شود. برخی از باستان‌شناسان سابقه سکونت در این منطقه را معاصر با عصر برنز دانسته و گروه دیگری بر این باور هستند که قدمت این شهر به دوران تمدن عیلام برمی‌گردد.
با وجود تمامی آراء و عقاید مختلفی که در ارتباط با دوران شکل‌گیری و توسعه تمدن در شهر سوخته وجود دارد، آنچه مسلّم است توسعه‌یافتگی و شکوه این دولت-شهر باستانی است. با توجه به اینکه دریاچه هامون در دوران باستان و بیش از پنج هزار سال قبل دریاچه‌ای پر آب بوده که توسط رود بزرگ هیرمند تغذیه می‌شده است، سرسبزی و حاصلخیزی این منطقه دلیل اصلی شکل‌گیری شهر سوخته بوده است.
این شهر بیش از ۲۸۰ هکتار مساحت داشته و از پنج بخش اصلی تشکیل شده است. هشتاد هکتار از مساحت شهر به منطقه مسکونی در شمال شرقی اختصاص داشته و گورستان، بخش مرکزی، ناحیه مخصوص فعالیت‌های صنعتی و اداری از دیگر مناطق این شهر به‌شمار می‌روند.
پیشینه پیدایش شهر سوخته به دوران برنز یعنی چیزی در حدود ۵۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. شهر سوخته در منطقه‌ای که زمانی به سبب حضور رود هیرمند بسیار حاصلخیز بود شکل گرفت. شهر سوخته و تمدن باستانی جیرفت، هر دو تمدن‌هایی برآمده از همین منطقه آبرفتی هستند.
دریاچه هامون روزگاری دریاچه بسیار پرآبی بوده است و رود هیرمند و رودهایی دیگر آن را تغذیه می‌کرده است. از همین رو منطقه را می‌توان از نظر سرسبزی، به پیرامون رود نیل در مصر تشبیه کرد.
این سرسبزی پیرامون شهر سوخته و تمدن جیرفت موجب می‌شده است، مردم این سرزمین صنایع متنوع و گسترده‌ای را ایجاد و ترویج کنند. آنها از نیزارهای دریاچه هامون، حصیربافی می‌کردند. به کمک معادن لاجورد، به ساخت زیورآلات طلا و لاجورد پرداخته و در کوره‌هایی که در اختیار داشتند، ابزارهای فلزی مانند قلاب ماهیگیری می‌ساختند.
نشانه‌هایی وجود دارد که از ارتباط تجاری و بازرگانی میان مردمان تمدن شهر سوخته و تمدن‌های غرب ایران و میان رودان خبر می‌دهد. اگر این نظریه درست باشد این نشان می‌دهد مسیرهای بازرگانی زمینی و دریایی در خلیج فارس در جریان بوده و اهالی این دولت شهرها، نه تنها از وجود هم خبر داشته‌اند، کالاها و تولیدات خود را با یکدیگر مبادله می‌کرده‌اند.
شهر سوخته به مانند تخت جمشید، دارای سامانه دفع فاضلاب و گردش آب به کمک لوله‌های سفالی بوده است. همچنین مهرهایی در این شهر یافت شده که نشان از ساختار اداری و رسمی توسعه یافته‌ای در آن است.
دیدنی‌های شهر سوخته
بسیاری از اشیاء مکشوفه از شهر سوخته همچون مهره‌ها، اشیای سفالی و سنگی، نمونه بازسازی شده گورهای پیدا شده با اسکلت، پیکرک‌ها و غیره در موزه ی شهر سوخته در معرض دید پژوهشگران و علاقمندان به تاریخ و فرهنگ قرار گرفته است تا آنها این شهر را بیشتر و بهتر بشناسند.
در بخش مردم شناسی در رابطه با مناطق سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان مضامینی چون ادبیات شفاهی، مشاهیر، فرهنگ و آداب و رسوم، لباس، خوراک، صنایع دستی و … معرفی می‌شود.
در بخش همکف رمپ، بوم شناسی سیستان و بلوچستان و منطقه جنوب شرق کشور معرفی می‌شود به همین منظور ویترین‌هایی برای نمایش تاکسیدرمی از گونه‌های حیوانی و گیاهی منطقه در کنار آکواریوم بزرگی (آبزیان آب شور استان) تعبیه شده است. این بخش، جزو بخش‌های جذاب موزه برای کودکان و نوجوانان است.
بیرون ساختمان به مساحت سه هکتار محوطه سازی شده است که مجموعه ای از ۲۰ آلاچیق , بلوک زنی و مسیر دستیابی آسان, پارکینگ عمومی و مسقف, فضای سبز، پارک بازی و لوازم ورزشی و سرویس بهداشتی عمومی را پوشش می دهد.
در طول بررسی‌های انجام شده در شهر سوخته، شواهدی یافت شد که تعجب باستان شناسان را برانگیخت. این شواهد از پیشرفت علم پزشکی در گذشته در شهر سوخته خبر می‌دهند. در سال ۱۳۵۶ در کاوش‌های شهر سوخته گورستانی دسته جمعی کشف شد.
در میان اسکلت‌های موجود در آن، جمجمه‌ای یافت شد که بر روی آن آثار باقی مانده از عمل جراحی به چشم می‌خورد. این اسکلت متعلق به دختری ۱۳ ساله بود و بریدگی عمیق مثلث شکل در قسمت راست آن دیده می‌شد.
تاریخ شناسان معتقد هستند که این جراحی نخستین جراحی مغز در زمان باستان بوده است. گرچه چند ماه پس از این جراحی، بیمار فوت کرده است، اما این جمجمه از مهم‌ترین کشفیات باستان شناسی جهان به شمار می‌رود.
از دیگر یافته‌های مربوط به علم پزشکی در شهر سوخته می‌توان به چشمی مصنوعی در گورستان شهر سوخته اشاره کرد. جنس این چشم مصنوعی ترکیبی از قیر طبیعی و نوعی چربی جانوری است و بر روی آن طراحی‌هایی با سیم‌های ریز طلایی شبیه مویرگ‌های چشم صورت گرفته است. امروزه از چشم مصنوعی شهر سوخته در موزه‌ای در جنوب شرقی زاهدان نگهداری می‌شود.
نظرات