معماری فوق‌العاده خانه مستوقی بشرویه

سلام نو _ سرویس گردشگری: بافت قدیم شهر بشرویه که متأثر از عوامل اقلیمی و طبیعی کویر است باعث شکل گیری نوع خاصی از معماری شده است. کوچه های پر پیچ و خم، نمادهای کاه گلی، سقف های گنبدی و بادگیرها از جمله آنها به شمار می رود.

در این منطقه امامزاده هوگند و قلعه چهل دختر نیز واقع شده است. مهمترین جاذبه های این بخش عبارتند از خانه مستوفی که در دروه قاجاریه ساخته شده است، مسجد میانده که سبک آن شبیه سبک سلجوقی است.

مدرسه علمیه میانده متعلق به دوره افشاریه، حمام میانده، باغ خان (قاجاریه) و ... از این میان خانه تاریخی مستوفی از جذابیت بالایی برخوردار است که به آن می پردازیم. بادگیرهای زیبا، ساباط و تزیینات گچی در قسمت‌ های مختلف خانه از ویژگی ‌های معماری آن می باشد. این اثر تاریخی در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۹۲۰ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آشنایی با خانه مستوقی بشرویه

بشرویه که یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی است در قسمت شمال غربی آن قرار دارد و از نظر تاریخی جزء شهرهای قدیمی ایران به شمار می رود. بشرویه از جمله اندک شهرهایی در ایران است که دارای بافت سنّتی درون شهری است. شالوده شهری بشرویه نشان می دهد که این شهر، از ابتدای گسترش آن در دوره تیموری، با رشدی نسبتا سریع به عنوان یک شهر مطرح شده است.

مهّم ترین سند کالبدی مدنیّت بشرویه از همان دوران کهن، وجود میدان تقریباً مستطیل شکل آن در مرکز شهر و در میانه راسته اصلی بازار قدیم بشرویه بوده است. با تخریب هایی که برای احداث خیابان در دوره پهلوی انجام گرفت و میدانی جدید در وسط آن که پس از انقلاب ایجاد شد، اکنون تنها یکی از زاویه های قائمه میدان به جا مانده است.

معابر بشرویه در مسیر قنات هایی که از سمت کوه های رقّه در جریان هستند، شکل گرفته و مهم ترین معبر قدیمی بافت، کوچه حسینیه رباطی و راسته بازار اصلی بشرویه بود، که پس از عبور از میدان اصلی شهر، در جهت غرب ادامه یافته و از شهر خارج می شده است.

منزل مستوفی در خیابان ملاعبدالله تونی بشروی و کوچه مستوفی شهر بشرویه قرار دارد این عمارت از جمله بناهای اعیانی است که در دوره قاجاریه ساخته شده و متعلق به شخصی بنام مستوفی می باشد.

سبک معماری و بادگیرهای زیبا و ساباط در جانب شمال شرقی این سازه و تزئینات گچی در بخشهای دیگر بنا از ویژگیهای بارز منزل مستوفی بشمار می رود. پلان کلی عمارت مستطیل شکل می باشد و ورودی آن در میانه ضلع جنوب غربی واقع شده است.

تزئینات بنای مستوفی شامل آجرکاریهای ازاره ها و رخبام هاست و کاشی کاری با رنگ سبز ـ آبی با لبه

دالبری در پنجره های زیر زمین در جلوی ایوان استفاده شده است این کاشیها بصورتی کنار هم قرار گرفته اند که فضای خالی لوزی شکل ایجاد کرده اند و همچنین برخی از پنجره های مشبک کلاه فرنگی نیز به نظر می رسد که به همین شکل ایجاد شده باشند اما در حال حاضر به دلیل پوشیده شدن سطح آن با گل امکان تشخیص دقیق آن میسر نمی باشد.

در مورد تزئینات گچی بنا باید گفت که استفاده از گچ از این بنا بطور شاخص در اندود دیوارها بکار رفته است علاوه بر این تزئینات رسمی بندی در زیر طاقها، سردرها و همچنین زیر گنبد حوضخانه دیده می شود.

رسمی بندی اجرا شده در سقف حوضخانه در نهایت به فضای دایره شکل ختم می شود که بر بالای آن کلاه فرنگی قرار گرفته است. سرستونهای ایوان بنا نیز به مقرنسهای گچی ختم می شود و در بالای آن قوسهای نیم دایره اجرا شده است همچنین از گچ به شکلی شبیه به تنگ بری در نمای بادگیرها استفاده شده است.

در مورد مرمتهای انجام گرفته بر روی بنای مستوفی فقط بادگیرها مرمت شده و در سایر قسمتهای بنا اقدام خاصی صورت نگرفته است.

معماری خانه مستوقی بشرویه

پلان این خانه به صورت مستطیل شکل و دارای حیاط مرکزی است که اتاق ها و بخش های گوناگون خانه در اطراف آن چیده شده اند. برای ورود به حیاط از سمت جنوب غربی می توانید اقدام کنید و ورودی در این قسمت خانه قرار دارد.

سطح حیاط را به آجرهایی مربعی کوچک فرش کرده اند و در ضلع شمال شرقی آن بر روی بام می توانید نمایی از سه بادگیر را ببینید که از زیبائی های این بنا به شمار می روند. در وسط حیاط حوضی کوچک به رنگ آبی و مستطیل شکل وجود دارد که نمای این خانه را چندیدن برابر دلفریب کرده و سردر اتاق ها و راهروهای اطراف حیاط با نوعی تزیینات رسمی بندی، معروف به قاشقی، تزیین شده است.

ایوان که در قسمت روبرویی ورودی قرار دارد دارای سطحی مسطح و در بخش بالایی آن با دو ستون هشت ضلعی و دو نیم ستون و سه قوس گهواره‌ای تزیین شده است. دو طرف ایوان به صورت دو طبقه است که به وسیله چند پله به داخل بنا راه دارد و دیوار ضلع غربی حیاط عمارت با پنج طاق نمای عمیق و بلند تزئین شده است، این طاق نماها دارای رسمی‌بندی‌هایی گچی هستند.

در ضلع جنوبی و شمالی بنا، ورودی چند اتاق را مشاهده می کنید و در بخش بالا و اطراف ورودی‌ها، طاقچه‌ها و طاق‌نماهایی زیبا ساخته شده است. برای ساخت درب و پنجره های بنا از چوب استفاده کرده اند که به شیشه های رنگی مزین شده اند.

در قسمت جنوب غربی بنا حوض خانه قرار دارد که به شکل هشت ضلعی و کلاه فرنگی ساخته شده است برای تزئین آن از رسمی‌بندی استفاده کرده اند. بنای خانه دارای یک زیر زمین است که از آن به عنوان انباری استفاده می کردند و قوسی خفیف و آجرهای خفته و راسته ایجاده شده است.