قدمت گنبد جبلیه کرمان چقدر است؟

سلام نو _ سرویس گردشگری: گنبد جبلیه در قسمت شرقی شهر کرمان قرار گرفته است.

گنبد جبلیه به عنوان تنها بنای سنگی کرمان از سنگ و گچ ساخته شده است.

این گنبد هیچ گونه حصاری در اطراف خود ندارد و در سال ۱۳۱۶ جزو آثار ملی به ثبت رسید، سپس بازسازی هایی در سال ۱۳۸۳ انجام گرفت و در سال ۱۳۸۸ نیز به موزه سنگ تبدیل شد.

سیر تاریخی گنبد جبلیه

درباره تاریخچه و دلایل ساخت گنبد جبلیه نمی‌توان با قطعیت سخن گفت. برخی معتقدند که این مکان آتشکده یا مقبره یکی از زرتشتیان بوده است و برخی دیگر اعتقاد دارند این مکان مزار سید محمد تباشیری است. البته مطلب اخیر را در بعضی کتب تکذیب کرده‌اند.

پژوهشگران اروپایی نظیر هیلن براند این گنبد را متعلق به سلجوقیان می‌دانند.

ولی این موضوع چندان درست به نظر نمی‌رسد؛ چراکه «جبلی» شکل تغییریافته «گبری» است و طبق قواعد اشتقاق‌های فارسی «گ» به «ج» بدل شده‌ است.

از این‌رو می‌توان حدس زد قدمت این گنبد به پیش از اسلام بازگردد و از بناهای زرتشتی و گبری بوده است؛ گرچه سبک آن با سبک آتشکده ‌ها تطابق ندارد.

برخی احتمال داده‌اند که گنبد جبلیه با قدمتی که به اواخر دوره ساسانی برمی‌گردد، اوایل اسلام تعمیر و مرمت شده‌ است. البته حالت دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه در اوایل اسلام، با الهام از معماری ساسانی بنا شده است.

این بنا در دوره هایی (از جمله دوره سلجوقی، به دستور محمد بن الیاس) مورد تعمیر قرار گرفت. عکس زیر توسط کنسولگری انگلیس از گنبد جبلیه در ۱۱۰ سال پیش گرفته شده است و نشان می‌دهد بنا در کنار یک تپه احداث شده است.

احتمالا همین امر از دلایل سالم ماندن آن از سوانح طبیعی نظیر سیل بوده است.

گنبد هشت ضلعی جبلیه تماما از سنگ است و عرض پی آن در پایه به سه متر می‌رسد.

در هشت طرف آن، هشت در به عرض دو متر قرار گرفته است که اخیرا برای استحکام بنا و جلوگیری از تخریب، درگاه‌ها را با سنگ مسدود کرده‌اند و فقط یکی را باز گذاشته‌اند.

مصالح به‌کار رفته در دیوارها شامل سنگ لاشه با ملات گچ از بیرون و آهک از داخل می‌شود.

می‌گویند در ساخت گنبد جبلیه به‌جای آب، از خاکستر، تخم‌مرغ و شیر شتر استفاده شده‌ است و مورخان و معماران دلیل استحکام بنا را همین امر می‌دانند.

البته صحت این مطلب دقیقا به اثبات نرسیده‌ است.

گنبد جبلیه در کجاست

برای دسترسی به گنبد جبلیه در ابتدا باید به سمت کوه های صاحب الزمان و خیابان زریسف در قسمت شرقی شهر کرمان بروید.

برای بازدید از نمای بیرونی ساختمان در هر زمان می توانید بروید، زیرا هیچ حصاری دور این بنا وجود ندارد، اما برای بازدید از فضای داخلی بنای گنبد جبلیه باید در روزهای غیر تعطیل مراجعه کنید.

برای بازدید از فضای بیرونی این جاذبه تاریخی نیازی به ساعت خاصی ندارید و در هر ساعت از شبانه روز می توانید به این بنای زیبا مراجعه کنید، اما برای بازدید از فضای داخلی باید از ساعت ۹ صبح الی ۶ عصر مراجعه کنید و برای ورودی باید هزینه پرداخت کنید.

• فاصله گنبد جبلیه تا موزه ساعت: ۲.۳ کیلومتر
• فاصله گنبد جبلیه تا حمام گنجعلی خان: ۴.۵ کیلومتر
• فاصله گنبد جبلیه تا بازار وکیل: ۴.۴ کیلومتر
• فاصله گنبد جبلیه تا قلعه اردشیر: ۳.۵ کیلومتر

درون این گنبد تاریخی به کتیبه ای ارزشمند دسترسی خواهید داشت که کتیبه مسجد آبدر اشکان نام دارد و برروی قطعه سنگی طبیعی با خط کوفی حک شده است.

در سال ۱۳۷۷ فردی به نام احمد ایلاقی سنگی ارزشمند و تاریخی را کشف کرد و به سازمان میراث فرهنگی استان کرمان تحویل داد. این سنگ قبر دارای ابعاد در حدود ۲۶ در ۲۲ است و دارای دو بخش مهمی است، یک مورد نوار حاشیه‌ ای و مورد دیگری نوشتار وسط آن. در قسمت پایین گوشه سمت راست آیه ای از سوره آل عمران آورده شده است.

در این گنبد بیش از ۱۲۰ قطعه سنگ حجاری شده مربوط به دوره های مختلف تاریخی کشف شده است مانند سنگ هزار ساله رابر، سنگ مقبره خواجه اتابک و سنگ قبر میرزا آقاخان، پسر میرزا احمد علی خان وزیری و چندین مورد دیگر.

درون بنا تزیینات خاصی دیده نمی‌شود. البته برای تبدیل هشت‌ضلعی به دایره ساقه گنبد، از طاق‌نما یا قوس تیزدار استفاده شده است. نغول‌ها نیز در این بخش حضور دارند.

گنبد را با استفاده از آجر ساخته‌اند. ارتفاع ساقه سنگی گنبد هشت متر است و در وسط آن نورگیری تعبیه کرده‌اند.

به‌نظر می‌رسد قرار بوده است این گنبد دوپوش باشد و به دو دلیل این اتفاق نیفتاده است؛ یا یکی از پوش‌ها از بین رفته یا عملیات ساخت پوش دوم ناتمام مانده است.

داخل گنبد نیز ظاهرا تزیینات گچبری داشته که قسمت بالای آن ریخته است. قسمت پایین بنا نیز اگر تزییناتی داشته، از بین رفته است.