عبدالله زمانی در یادداشتی نوشت: اقتصاد دارای مراحل تاریخی است که ابتدای آن به صورت جوامع سنتی که مبتنی بر رفع ضروریات است همان بخور نمیر معیشتی و در مراحل نهایی به صورت جوامع توسعه یافته است که حداکثر رفاه خواسته جامعه است.
جامعه ما هم در میان این دو است که به آن دوره گذار گفته میشود ، برای کوتاه مدت کردن دوره گذار اقتصادی از چندین فاکتور مانند برنامه ریزی و روابط صحیح بین المللی می توان بهره برد.
دوره گذار جامعه ایران بسیار زمان طولانی را طی کرده است ، به طوری که می توان گفت از زمان مشروطیت تا به الان به طول انجامیده است.
در جوامع سنتی ، منابع و نیروی انسانی با انگیزه و بهره برداری از علوم بسار محدود است در نتیجه این عمل تولید نیز محدود می شود .اگر جامعه ای در دوره گذار قرار گرفت نیازمند برنامه ریزی ، همکاری جمیع مردم ، و استفاده از فرصت هاست
دوره گذار کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوت است ، برای مثال دوره گذار کشورهای اروپایی آرام و تدریجی و کم دردسر بوده است و سطح توقع جامعه هم بالا بوده است اما در ایران ، طول دوره گذار موارد بسیاری باعث شده است تا مسیر گذار اقتصادی ناهموار و طولانی شود.
با وجود طولانی شدن دوره گذار توسعه در کشور، در مجموع هنوز وجوه اشتراک ما با جامعه سنتی نسبت به جامعخ مدرن بیشتر است. موجودی سرمایه در اقتصاد ما مثل جامعه سنتی محدود و کم بازده است .منابع طبیعی قابل دسترس محدود اسا و در عین حال هدر دادن منابع هم زیاد است ، هدف فعالیت های اقتصادی گذران امور و تدوام حیات است نه توجه به کارآیی ، بهره وری و خلق محصولات جدید و ایجاد ارزش افزوده بیشتر روی مواد خام .نگاه مردم نسبت به اقتصاد و جامعه با پیچیدگی های زندگی امروز تغییر نکرده و هنوز بیشتر با فضای جوامع سنتی سازگار است تا جامعه صنعتی جدید.
اقتصاد ما دیگر هویت ملی و محلی ندارد بلکه یک اقتصاد بین المللی است اما نه تنها نسبت و رابطه آن با اقتصاد بین الملل متوازن نیست بلکه تا حدودی یه اقتصاد وابسته است.
باورهای فرهنگی جامعه هم نه مانند دنیای مدرن است و نه سنت محور و غیر علمی ، به عبارتی جامعه در یک دوره گذار و تحول فرهنگی قرار دارد.عدم تعادل در این قلمرو بسیار شدید است .لذا بی ثباتی و عدم تعادل های گسترده فقط مختص اقتصاد نیست بلکه جامعه و فرهنگ را در برگرفته است و به جای اینکه از فرهنگ کار برای رشد و توسعه کشور استفاده شود و رشدو پیشرفت کشور ، فرهنگ جامعه را متناسب با پیچیدگی های زمان و اقتصاد و اجتماع ارتقا دهد ما به نوعی هم از سنت های صحیح خود که در آمد را تنها از مجرای کار و تلاش مشروع می داند و احترام به حقوق دیگران و جامعه و آیندگان را محترم میشمارد جدا شده ایم.و هم اینکه به یک ظرفیت فکری متناسب با یک جامعه صنعتی دست نیافته ایم.
قانون گریزی ، سوداگری.تجمل گرایی،چشم و هم چشمی، کسب درآمدهای بالا از هر مجرا و روش، بی توجهی به کار و تلاش ، دلالی ، تولید گریزی و تورم و بی ثباتی های ناشی از آن فرهنگ جامعه را هم تنزل داده است .لذا فرهنگ و اقتصاد به جای تقویت هم عملا همدیگر را تضیعف می کنند.
لذا برای تحول فکر و اندیشه و فرهنگ متناسب با دوره گذار موفق و سریع ، انباشت علم و فناوری و استفاده کارمد از آنها چاره جویی میشود .
مسیر صدساله دوره گذار ما گویای آن است که ما زمان را جدی نگرفتیم و نسبت به آن حساسیت نداریم به جای جلوگیری از مصارف غیر ضرور و ایجاد مازادهای کافی و جهت دهی آنها به سمت سرمایه گذاری بیشتر به رفاه طلبی و مصرف و تجمل در حوزه مصرف و اولویت دادن به خرید و فروش و دلالی و سوداگری و رواج فعالیت های نامولد پرداخته ایم.در صد سال اخیر با چندین تحول سیاسی اجتماعیراز زمان مشروطیت تا الان مواجه بوده ایم که برای ثبات سرمایه گذاری و چشم اندارهای توسعه و رشد مشگل ساز بوده است.
نظام آموزشی ما مقتضیات گذار توسعه ای سازگار نیست روحیه علمی ضعیف است .دولت ها و برنامه ریزان و متصدیان اقتصاد ، نگرش توسعه ای ندارند.آنها اگر چه از توسعه دم میزنند اما به الزامات آن پایبند نیستند.
ما نه جامعه سنتی هستیم و نه جامعه توسعه یافته مدرن و زمانی طولانی است که در دوره گذار و تحول قرار داریم. این دوره اقتضائات خاص خودش را دارد و باید جامعه و اقتصاد را طوری اداره و برنامه ریزی کرد که این دوره سریع و موفقیت آمیز طی شود.
نظر شما