به گزارش سلام نو ۱۵ دی، دی به مهر روز، سومین جشن دیگان. دی به مهر به روز پانزدهم ماه در گاه‌شماری ایران باستان گفته میشود.
در گاه‌شماری ایران باستان غیر از روز اول هر ماه که هرمزد روز نامیده میشود سه روز دیگر به نام اهورامزدااست که به صورت دی آمده و برای باز شناختن هر یک از این سه روز به نام روز بعد الحاق شده و دی به آذر (روز هشتم)، دی به مهر (روز پانزدهم) و دی به دین (روز بیست و سوم) گفته میشود.
دی یکی از نام‌های اهورامزداست و در اوستا به صورت دَثوش یا دَدوش یا دَذوه صفت و به معنی آفریننده آمده‌است.
روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه دی برای آنکه نام این روزها با نام ماه یکی شده، اعیاد دانسته می‌شد.
روز پانزدهم دی ماه را دیبگان می‌گفتند و از خمیر یا از گِل شخصی را به صورت هیکل انسان می‌ساختند و در راهرو و دالان خانه قرار می‌دادند.
ماه دی ماه در تقویم باستان و زرتشتیان بسیار ویژه و خاص است و دلیل آن نیز آن است که دی از صفات خداوند و به معنای آفریدگار است.
در ماه دی ۴ روز وجود دارد که به جشن دیگان معروف شده اند و آن ۴ روز عبارتند از روز اول دی ماه که به نام خداوند اورمزد است و سه روز دیگر با نام دی که به ترتیب هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه دی در تقویم باستانی است.
این جشن باستانی را تبریک می‌گوییم.درباره جشن های دیگان.
پیام تبریک برای روز جشن به مهر روز
جشن به مهر روز،
روز دیبگان
روز پیروزی روشنایی
و نوید دهنده طولانی شدن روشنایی روز
بر همگان مبارک
لطف بزرگ خورشید
گرما نیست
سایه ای ست که مرا از تنهایی نجات می دهد.
روز میلاد خورشید مبارک
جشن به مهر روز،
روز برابری و برادری و عدالت بشریت،
روز تمام مردم است،
در این روز چه شاهان و رعیت همه لباس ساده‌ای به تن می‌کردند تا همه در نظر یکسان و برابر به نظر برسند.
جشن به مهر روز بر همگان مبارک
روز پانزدهم دی ماه مصادف است با روز تبیکان یا به عبارت دیگر جشن به مهر روز، این روز را در ایران باستان جشن می گرفتند.
زرتشتیان و پارسیان تبیکان را بسیار ویژه برگزار می کردند و آن را مورد احترام قرار می دادند.
جشن تبیکان مبارک
جشن باستانی جشن به مهر روز بر همه ایرانیان خجسته باد.
خورشید را دوست داشته باشی یا نه
هر روز صبح طلوع میکند
درست مثلِ
دوست داشتنِ تو در من..!
روز تبیکان مبارک
جشن به مهر روز به عنوان یکی از جشن های دیگان، به تولد خورشید و طولانی شدن روز و روشنایی برمی گردد.
این روز بر همه ایرانیان مبارک
بیا با هم حرف بزنیم
مثل خورشید با گل آفتاب گردان
تو بگویی و
من دورت بگردم!
روز تبیکان مبارک
جشن به مهر روز
روز پانزدهم از هر ماه زرتشتی دی به مهر نام گرفته است. سه روز در هر ماه سالنمای زرتشتی با پیشوند «دی» همراه است.
روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست‌وسوم ماه زرتشتی که برای پرهیز از اشتباه با پسوند نام روز پس از خودش شناخته می‌شوند؛ برای نمونه فردای روز دی‌به‌مهر روز مهر است.
«دی» اوستایی «دَثوش» به چم پروردگار و دادار است. روزهای دی در هر ماه روزهای نیایش همگانی، به آتشکده رفتن و آسایش و دست از کار کشیدن زرتشتیان است (روز استراحت) .
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
روز دی است خیز و بیار ای نگار مِی
ای ترک ، مِی بیار که ترکی گرفت دی
می ده برطل و جام که در بزم خسروی
بنشست شاه شاد ملک ارسلان به مِی
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
سر شوی و موی و ناخن پیرای
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار
به (دی‌بآذر) اندر سر و تن بشوی
به پیرای ناخن ، بیارای موی
دی از چنان اهمیتی برخوردار بوده که چند روز در هر ماه را به نام خود اختصاص داده است.
دی درحقیقت صفت خدای یگانه و بزرگ در آیین زرتشت، اهورامزدا است. دی از صورت پهلوی «دَی» و اوستایی «دَذوَه» به معنی آفریننده است.
در سراسر ادبیات زرتشتی، اهورامزدا با صفت دادار یا آفریننده نامیده شده، زرتشت هم در گاهان او را «آفریننده زندگی» می‌خواند.
جشن دیگان و این سه روز برای ایرانیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده ، به این صورت است که :
اولین روز دی ماه که (اورمزد) نامیده میشود = اولین روزجشن دیگان و خرم روز
روز هشتم دی ماه (دی به آذر روز) دومین جشن دیگان
روز پانزدهم : دی به مهر روز : سومین جشن دیگان : جشن تبیکان
و در روز بیست وسوم دی ماه: دی به دین روز : چهارمین جشن دیگان میباشد.
جشن تبیکان – “دی به مهر” (روز ۱۵) از دی ماه گاهشمار زرتشتی
جشنی همراه با ساخت تندیس ها و پیکره هایی به شکل انسان با گل یا خمیر که در پشت بام ها قرار می دادند و گاه آن ها را می سوزاندند.
در باور مردم این کار برای از بین بردن موجودات آزار رسان بوده است.در برخی متون از این جشن به نام «تبیکان» یا «بتیکان» نام برده شده است که به احتمال شکل تغییر یافته‌ی «دیبگان» است.
درباره جشن های دیگان
دیگان نام یکی از جشن‌های ایرانیان باستان بوده که از قداست خاصی در میان مردم کهن و ایرانیان باستان برخوردار بوده است.
دی یکی از صفات خداوند است و معنای آفریدگار (دادار) و آفریدن را به همراه دارد و به همین دلیل این ماه از سال از منزلت ویژه‌ای برخوردار است.
در تقویم ایرانیان باستان ۴ روز دی ماه به نام دی نام گذاری شده است و این امر اهمیت این ماه را نشان می‌دهد.
ایرانیان این ۴ روز را به جشن مشغول می‌شدند و آن را جشن دیگان می‌نامیدند.
اولین روز از ماه دی در تقویم باستانی به نام اورمزد یا خرم روز نام دارد که برابر با بیست و پنجم آذر ماه در تقویم هجری شمسی یا خورشیدی است.
دی به آذر هشتمین روز از ماه دی در تقویم باستانی است، دی به مهر پانزدهمین روز و دی به دین بیست و سومین روز از ماه دی در تقویم باستانی نام دارد که جشن دیگان در ماه دی ۴ مرتبه برگزار میشود و به همین دلیل به آن این نام را نهاده‌اند.
روز اول ماه دی که مصادف است با اولین روز فصل زمستان، روزی ویژه است زیرا شب قبل آن شب یلدا و شب چله ایرانیان است و ایرانیان در مناطق مختلف تمام طول شب را به خوشگذرانی و دورهمی و داستان سرایی مشغول بوده اند و با انواع خوردنی و خوراکی شب خود را صبح کرده‌اند و در نتیجه در اولین روز فصل زمستان با شادی مضاعفی همراه می‌شوند.
ایرانیان باستان به منظور این که خوشی شب یلدا را نیز بهتر حس کنند روز دیگان را هم جشن می‌گیرند و در این روز به استراحت می‌پردازند تا خستگی شب یلدا به طور کامل از آن‌ها بر طرف شود و خوشی آن‌ها نیز کامل گردد.
از این جهت جشن دیگان بسیار مورد استقبال ایرانیان است و در این روز بزرگ پادشاهان و حاکمان با مردم دیدار می‌کردند.
جشن دیگان از جمله جشن‌هایی است که برای ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، با ورود به فصل زمستان و فصل سرما فضای طبیعت دلگیر و سرد میشود و جشن و سرور می‌تواند این سرما را تبدیل به گرمایی دلپذیر کند.
همانطور که گفته شد علاوه بر روز اول دی ماه که به نام خداوند یعنی اورمزد است، روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه دی نیز به ترتیب مصادف میشود با دوم دی ماه هجری خورشیدی، روز نهم دی هجری خورشیدی و روز هفدهم دی هجری خورشیدی.
در ایران باستان رسم بود، هر روزی را که نام ماه با نام روز یکی شود جشن بگیرند و در آن روز شادی کنند.
روزهایی مانند جشن فروردینگان، تیرگان، مهرگان، آذرگان به این طریق در هر ماه یک روز به این نام‌ها اختصاص داشته است و مردم به این بهانه آن روز را به جشن می‌پرداختند.
اما در ماه دی که سر آغاز فصل زمستان نیز است ۴ روز از ماه با نام دی همراه شده است و دلیل آن نیز اهمیت نام دی است که تنها اسمی است که در میان اسامی ماه‌ها، نام یکی از صفات خداوند است.
بنابراین این ماه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و جشن دیگان که پس از شب چله برگزار میشود بسیار خاطره انگیز و دلنشین است.
علت اختلاف ماه‌ها تقویم باستانی با تقویم شمسی نیز دلیل وجود ۶ ماه ۳۱ روزه در تقویم شمسی است، در حالی که در در تقویم باستانی تمام ماه‌ها ۳۰ روزه لحاظ شده‌اند و در نتیجه آن روز هشتم دی در تقویم زرتشتی و باستانی با روز دوم دی هجری شمسی مقارن است.
همچنین زرتشتیان معتقدند که این ۴ روز (یعنی اورمزد (هورمزد) و نام سه دی دیگر یکی بر نام، یکی بر گاه، یکی بر دین و دیگری بر زمان دلالت دارد) همیشه بوده‌اند و فنا ناپذیرند.
اهمیت جشن به مهر روز
از یک سو، «دی» نام هیچ یک از امشاسپندان یا ایزدان آیین زرتشت نیست، در حالی که دیگر ماه‌های سال و بیشتر روزهای ماه با نام این نیروهای مینوی نام‌گذاری شده‌اند که هنوز هم این نام‌ها در تقویم ایرانی باقی است.
از سوی دیگر، در هر ماه، سه روز به نام «دی» نام‌گذاری شده است و به این ترتیب، در ماه دی سه جشن دیگان داریم.
دی یا دتوشو به معنی دادار و آفریدگار است و در نام‌های اوستایی اغلب به‌جای واژه اهورا مزدا به کار رفته است.
دی از چنان اهمیتی برخوردار بوده که سه روز در هر ماه را به نام خود اختصاص داده است. دی درحقیقت صفت خدای یگانه و بزرگ در آیین زرتشت، اهورامزدا است. دی از صورت پهلوی «دَی» و اوستایی «دَذوَه» به معنی آفریننده است. در سراسر ادبیات زرتشتی، اهورامزدا با صفت دادار یا آفریننده نامیده شده، زرتشت هم در گاهان او را «آفریننده زندگی» می‌خواند.
سردترین ماه سال به نام خدای بزرگ نام‌گذاری شده بود تا در گذراندن سرمای سخت یاری‌بخش مردمان باشد. در کتاب پهلوی (بندهشن) نیز آمده که در این ماه، زمستان به بیشترین سردی به ایرانویچ رسد.
ماه سی روزه زرتشتی به چهار بخش تقسیم می‌شد که در آغاز نخستین بخش نام اهورامزدا و در آغاز سه بخش دیگر نام «دی»، صفت اهورامزدا قرار داشته است و این چیزی شبیه به تقسیم ماه به هفته سامی است.
به این ترتیب، هر بخش ماه به نام خدا آغاز می‌شده است: اول ماه به نام هُرمزد، هشتم و پانزدهم و بیست و سوم ماه به نام دی.
هر یک از این چهار روز معرف آغاز هفته‌ای تازه در ماه است و برای آن که دی‌ها با هم اشتباه نشوند، هر یک از آن‌ها را با نام روز بعد همراه می‌کنند و بدین گونه، روز هشتم را دی به آذر روز، روز پانزدهم را دی به مهر روز سومین جشن دیگان و روز بیست و سوم را دی به دین روز چهارمین جشن دیگان می‌گویند.
جشن دیگان در ستایش و نیایش خدای بزرگ برگزار می‌شد. یعنی سه جشن نیایشی در سردترین ماه سال وجود دارد.
بسیاری از دانشمندان از این که «دی» نخستین ماه سال نبوده است، اظهار شگفتی کرده‌اند. به نظر بسیاری از آنان، از جمله مارکوارت، دانشمند آلمانی، در اصل چنین نبوده و انتظار می‌رود که اهورامزدا جای برجسته‌ای را در سال تقبّل کند، یا در آغاز یا در وسط.
گایگر دیگر دانشمند آلمانی معتقد است که ماه دی در آغاز یا زمانی در دوره ساسانیان است و مصادف با اعتدال بهاری بوده است و به همین دلیل در این ماه جشن دیگان برگزار می‌شده است.
«آرتور کریستن سن» ،دانشمند دانمارکی، از مجموع نظریاتی که در خصوص تقویم ایرانی ارائه شده، نتیجه می‌گیرد که ایرانیان دو تقویم سالانه داشته‌اند.
یکی سال عامه که از انقلاب تابستانی آغاز می‌شده و نخستین ماه آن فروردین بوده و دی، یعنی ماه دهم، از اعتدال بهاری شروع می‌شده و یکی سال دینی که مانند سال بابلیان از اعتدال بهاری آغاز می‌شده و در نتیجه، نخستین ماه آن دی یعنی ماه آفریدگار و اول دی، یعنی خرم روز، روز اول آن بوده است.
ماه دی در هر دو تقویم نخستین ماه سال بوده. بعدها با تلفیق دو تقویم، تقویم جدیدی به دست آمد که سال در آن از اول فروردین آغاز می‌شد و مانند سال عامه، این تاریخ با اعتدال بهاری برابر به شمار می‌آمد، به طوری که آغاز نجومی سال دینی حفظ می‌شد.
به هر حال، مسئله تقویم ایرانیان به‌دلایل مختلف از جمله مراعات نکردن کبیسه و برخی جابه‌جایی‌های تقویمی یا احتمال وجود دو نوع تقویم، امروزه به مسئله‌ای پیچیده برای دانشمندان تبدیل شده است.
به‌خصوص که در منابع قدیم اشاراتی که به برخی ماه‌ها میشود با آب و هوای امروزی آن ماه‌ها مطابقت نمی‌کند و گاه بسیار گیج‌کننده است.
اما آنچه اهمیت دارد، باقی ماندن این تقویم با همان نام‌های اعتقادی آن است.
نام‌هایی که مفاهیم آن با اعتقادات ایرانیان مسلمان نیز هماهنگ بوده و حفظ شده است.
نام «دی» (=آفریننده)، صفت خدای تعالی، چه در آغاز سال بوده و چه حالا در سردترین ماه سال، به هر حال نام خود را در تقویم رسمی ایرانیان حفظ کرده است.
ماهی که تقدس آن با نام خدا و همچنین با سالگرد آفرینش چهارپای مفید مطابق با اعتقادات زرتشتی کامل میشود.
به‌جز سه جشن دیگان، جشن دیگری به نام «مِدیاریم گاه» به‌معنای «میان سال» در این ماه برگزار می‌شد معروف به گاهانبار پنجم که به یادبود آفرینش چهارپایان بوده است.
این جشن از روز دی به مهر (۱۵ دی مطابق با نهم دی در تقویم رسمی) به‌مدت پنج روز برگزار می‌شد و یکی از اعمال آن، فراهم کردن انبار زمستان برای دام‌ها بوده است.
بیرونی علاوه بر جشن دیگان جشن دیگری را هم در روز پیش از آغاز گاهانبار پنجم، روز چهارده دی ماه (مطابق با ۸ دی در تقویم رسمی) که روز «گوش» باشد، ثبت کرده است به نام «سیر شور». این جشن را مرتبط با سوگواری عمومی برای مرگ جمشید، پادشاه آرمانی ایران می‌دانند.
در این روز مردم سیر می‌خورند و آب انگور می‌نوشند و سبزیجات را با گوشت می‌پزند و با این کار، خود را از شیطان حفظ می‌کنند.
دلیل این جشن این بود که مردم می‌خواستند که از اندوهی که پس از کشته شدن جمشید بر آنان رسیده بود، و سوگند خورده بودند که به هیچ چربی دست نزنند، خویش را برهانند و این رسم در میان آنان برجای ماند و با آن غذا از بیماری‌هایی که از ارواح بد ناشی میشود، خود را شفا می‌بخشند.
اگر دی ماه را در زمان بیرونی در فصل سرما بدانیم، «سیر شور» موجه‌تر است. زیرا خوراکی‌هایی که در این روز مصرف میشود، نشان از نوعی مقابله با سرما دارد.
امروزه زرتشتیان در برخی از شهرها و روستاها یکی از روزهای دی در ماه دی یا همه آن را جشن می‌گیرند.
نظر شما