سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد جامع سنگان در شهر سنگان از توابع خواف قرار دارد و از دوران خوارزمشاهی به یادگار مانده است. این مسجد از دو ایوان شرقی و غربی با پوشش سنتی محلی، ایوان ورودی، کفش‌کن و گنبدخانه تشکیل می‌شود.
عناصر تزیینی این مسجد شباهت بسیاری به بعضی تزیینات و گچ‌بری‌های دوران ساسانی دارد. این اثر که از مکان‌های دیدنی خواف به شمار می‌رود، در تاریخ ۲۰ مهر ۱۳۷۶ با شماره‌ی ثبت ۱۹۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آشنایی با مسجد جامع سنگان
استان خراسان رضوی یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری ایران تلقی می‌شود که دیدنی‌های آن تنها به مشهد مقدس ختم نمی‌شود، چرا که خواف نیز یکی از دیگر از نواحی این سرزمین آفتابی است که در نزدیکی مرز افغانستان قرار گرفته و مسجد جامع قدیم سنگان یکی از جاذبه‌های گردشگری آن محسوب می‌شود.
مکانی مقدس که در دل کوچه پس کوچه‌ها قرار دارد و پس از کمی پیاده‌روی می‌توانید خود را به آنجا برسانید و در بنای باشکوه آن به گشت و گذار بپردازید.
مسجد جامع سنگان خواف متعلق به دوره خوارزمشاهی شناخته می‌شود و در کوچه‌ای به نام آب می‌توانید آن را بیابید.
این بنای باشکوه شامل حیاطی ورودی است که با وارد شدن به آن، خود را در وسط حیاطی باابهت می‌بینید که چشم‌ها را به خود خیره می‌کند.
دو ایوان شرقی و غربی نیز از دیگر ارکان مسجد جامع قدیم سنگان خواف شمرده می‌شوند که در کنار آنها می‌توان رواق‌هایی دید که پناهگاهی امن برای راز و نیاز نمازگزاران محسوب می‌شوند.
معماران این مکان مذهبی جذاب، تمام سعی خود را کرده‌اند تا با کاشی‌کاری‌هایی هنرمندانه، زیبایی را به مسجد جامع قدیم سنگان تقدیم کرده و نام آن را جاوادانه کنند.
در طراحی گنبد نیز از کتیبه‌هایی مختلف استفاده شده که در عین ظرافت در کنار گچ‌بری‌های زیبا چشم هر بازدیدکننده‌ای را نوازش می‌دهند.
ستون‌های بلند و آجرکاری‌های زیبا از دیگر ویژگی‌های مسجد جامع قدیم سنگان خواف به شمار می‌آیند که جذابیتی خاص به بنا بخشیده و آنجا را به مکانی آرام و جذاب برای عبادت و راز و نیاز با معبود تبدیل کرده است.
در این مسجد دنج، همچنان پس از گذشت صدها سال می‌توان حس خوش آرامش را در آن تجربه کرد و لذت برد.
ویژگی‌های جالب معماری مسجد جامع سنگان
سبک معماری مسجد جامع سنگان خواف به سبک معماری مساجد دو ایوانی است. این سبک از اواخر قرن ششم هجری قمری وارد ایران شده است.
از آنجا که شروع این سبک به ایران از استان خراسان بوده است، لذا به آن سبک خراسانی می‌گویند.
سادگی و بی‌آلایشی در طراحی مسجد، پلان مستطیل شکل، پرهیز از بیهودگی و ستون‌های متعدد دور تا دور حیاط مرکزی از ویژگی‌های سبک خراسانی است.
مساجدی مثل مسجد جامع گناباد، زوزن، فردوس و مسجد رقه از جمله مساجد دو ایوانی خراسان هستند. این مساجد در دو سمت ایوان قبله و ایوان مقابل قبله یا دو ایوان شرقی و غربی، ایوان ورودی، حیاط ورودی، کفش‌کن و گنبدخانه، دو شبستان دارند.
در حال حاضر این مسجد یک ایوان در ضلع غربی دارد. ایوان ضلع شرقی در مقابل ایوان قبله، بر اثر زلزله تخریب شده است و شبستانی جای آن ساخته شده است.
این شبستان با چوب درختان کاج پوشیده شده است. در درب چوبی ورودی در شمال شرقی واقع شده است. در درب ورودی این مسجد مقرنس‌های ساده گچی به چشم می‌خورد.
کوچه‌های اطراف این مسجد به صورت ساباط بودند که متاسفانه بیشتر آنها تخریب شده‌اند که تنها دو کوچه سابات‌ها باقی مانده‌اند.
سابات‌ها یا ساباط‌ها بناهای نیمه پوشیده هستند. کاربرد سابات‌ها برای ایجاد سایه در محیط گرم و کویری بودند که در این مسجد نیز ساخته شده بودند.
شوربختانه در معماری ایرانی دیگر خبری از سابات‌ها یا ساباط‌ها نیست.
با توجه به قدمت و سبک معماری، مسجد جامع سنگان خواف در وضعیت مناسبی قرار ندارد و نیازمند مرمت است تا این مسجد به عنوان میراث این دیار حفظ شود.
مسجد جامع سنگان شامل تزئینات گچ‌بری‌ها، کتیبه‌ها، کاربندی، مقرنس‌های ساده گچی، گره‌چینی یا گره‌سازی،کاشی‌ها، آجرهای تراش خورده و تلفیقی است.
طاق‌هایی این مسجد هر کدام تزیینات متفاوتی دارند که بر زیبایی این مسجد افزوده است. در تزیینات بیرونی این مساجد برای اولین بار تلفیقی از آجر و کاشی استفاده شده است.
نقوش تلفیقی (هندسی و اسلیمی) در طاق محراب این مسجد به شکل نقوش گیاهی ساده با نقوش هندسی دایره و نقوش نامنظم هندسی به شکل قلب و فرم‌های مارپیچ و ذوزنقه است. گره‌سازی یا گره‌چینی به کمک قطعه‌های مختلف آجرهای بریده و تیشه‌دار صورت می‌گیرد.
در این مسجد گره‌چینی نیز قابل مشاهده است که بیشتر این گره‌چینی‌ها نیاز به مرمت دارند.
شکل ظاهری تزیینات معماری این مسجد شبیه دوره‌ی ساسانی است. طبق گفته‌ی رئیس سازمان میراث فرهنگی استان خراسان رضوی، برخی از کاشی‌های و آجرهای این مسجد مربوط به مسجد بزرگ گنبد است.
این کاشی‌های و آجرها بعد از ویران شدن مسجد گنبد به آن انتقال داده شده است. در دوره‌ی خوارزمشاهیان به طور گسترده از سه رنگ لاجوردی، سفید و رنگ فیروزه‌ای استفاده می‌شد. در تزیینات این مسجد نیز رنگ فیروزه‌ای به چشم می‌خورد.
نظر شما