سلام نو _ سرویس گردشگری: بر مزار عارف قطب‌الدین حیدر تونی مقبره‌ای ساخته شده است که امروزه از آثار برجسته معماری ایران و از جاذبه‌های اصلی تربت حیدریه است.
قدمت بنا به دوران تیموریان می‌رسد؛ اما در دوران صفوی به دلیل تعلق خاطر خاندان صفوی به عرفان و تصوف، به‌طور اساسی بازسازی شد.
نمای بیرونی بنا بسیار با شکوه است و اوج زیبایی آن در طاق شبستان مدور آن نمایان است. این بنای آجری در خیابان قائم تربت حیدریه و مقابل پارک آب‌فشان قرار دارد.
متأسفانه در سایه‌ی بی‌توجهی‌ها، این بنای با ارزش صدمات فراوانی دیده است؛ به‌طوری که خانه و حوض مربوط به عصر صفوی که در سمت غرب بنا قرار دارد، در معرض نابودی کامل است.
آشنایی با مقبره‌ی قطب‌الدین حیدر تونی
شیخ قطب الدین حیدر، فرزند تیمور و از نوادگان سلطان شاه سالوری از شاهزادگان ازبک و از تبار خاقان ترک بوده است. وی مجذوب شیخ ابوالقاسمی شد که در زاوه سکنا داشته است و به هوای دیدار شیخ، راهی این دیار شد و در سال ۶۱۸ ه.ق وفات یافت.
مجموعه قطب الدین حیدر، شامل آرامگاه قطب الدین حیدر و ایوانی از مسجد جامع قدیم است که در مرکز شهر تربت حیدریه قرار دارد. این مقبره در میان محوطه زیر گنبد قرار گرفته و ضریح چوبی آن دارای تاریخ ۹۸۷ ه.ق است.
در امتداد فضای ورودی نیز محرابی تعبیه شده است.
بنای موجود در چندین دوره تاریخی مورد توجه قرار گرفته است به نحوی که شالوده آرامگاه احتمالا در دوره تیموری با گنبد دو پوسته گسسته استوار بر تاق نماهای شانزده گانه ایجاد شده است و در دوره صفویه در سال ۱۰۲۳ ه.ق به همت خواجه سلطان محمود تربتی نیز تغییراتی در معماری آن صورت گرفته است.
این مجموعه شامل آرامگاه قطب‌الدین حیدر (عارف مشهور و از شاهزادگان اُزبک و از تبار خاقان تُرک)، ایوانی از مسجد جامع قدیم و کاروانسرای طبسی است.
بنای آرامگاه شامل ایوانی مرتفع، ورودی و محوطه زیرِ گنبد است.
پوشش زیرین سقف در فضای داخلی آرامگاه مزیّن به نقش هندسی بسیار زیبا و برجستة گچی بر زمینه اُخرایی به خط کوفی است. مقبره شیخ با ضریحی چوبی در میان محوطه زیر گنبد و نیز محرابی با گچ بری های زیبا در امتداد فضای ورودی قرار دارد.
شالوده آرامگاه در دوره تیموری ایجاد و در دوره صفویه به همّت خواجه سلطان محمود تربتی (حاکم تربت) با مصالح سنگ و گچ بسیار مستحکم مرمت و بازسازی شده است.
در ضلع غربی آرامگاه ایوان مسجد جامع قدیم تربت حیدریه وجود دارد.
ساختمان مسجد جامع آجری است و تاریخ بنای آن به نام خواجه عبدالله فرزند درویش علی تربتی به زمان شاه عباس اول صفوی برمی گردد. در این مجموعه حوض خانه زیبایی قرار دارد که به شدت لطمه دیده است.
بنای رباط طبسی را حاج محمد ابراهیم طبسی از تجّار معروف عصر قاجار در اواخر این دوره بنا کرد. رباط طبسی در زمره بناهای دو ایوانی است که شامل فضای ورودی، هشتی، تعدادی حجره، انبار و اصطبل است.
در حال حاضر ساختمان اداره میراث فرهنگی شهرستان تربت حیدریه در این مکان مستقر است و کاروانسرا به موزه ای کوچک برای گردآوری گنجینه های فرهنگی، تاریخی و باستانی تبدیل شده است.
بدون شک یکی از لذت بخش ترین قسمت های سفر، بازدید از جاذبه های تاریخی و طبیعی می باشد که هر شهری جاذبه های مختلفی را دارا است، تربت حیدریه هم از این حیث مستثنا نیست و مجموعه قطب الدین حیدر یکی از آثار تاریخی آن به شمار می رود.
برای رفتن به این مجموعه نیاز به پرداخت هیچ گونه هزینه ای ندارید.
بخش‌های جالب مقبره‌ی قطب‌الدین حیدر تونی
پوشش سقف در فضای داخلی آرامگاه با نقش هایی هندسی بسیار زیبا و منحصر به فرد و گچ بری های بی نظیر با خط کوفی تزئین شده است.
مقبره شیخ قطب الدین را با ضریحی چوبی در بین محوطه زیر گنبد و نیز محرابی که با گچ بری های زیبا در ورودی آن قرار گرفته، ساخته اند.
همان طور که گفته شد شالوده آرامگاه در زمان تیموریان ساخته شد و در زمان حکومت صفویان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
در سمت غربی آرامگاه می توان ایوان مسجد جامع قدیم را دید. ساختمان مسجد جامع نمایی آجری دارد و تاریخ آن به زمان خواجه عبدالله فرزند درویش علی تربتی که در زمان شاه عباس اول صفوی زیسته اند بر می گردد.
در این مجموعه حوض خانه زیبایی قرار گرفته، که امروزه به شدت ویران شده است.
بنای رباط طبسی که در این مجموعه قرار دارد را حاج محمد ابراهیم طبسی از تاجران معروف زمان قاجاریه ساخته است.
رباط طبسی بنایی دو ایوانی می باشد که فضاهای ورودی، هشتی، تعدادی حجره، اصطبل و انبار را داراست.
ساختمان اداره میراث فرهنگی در این مکان مستقر شده است و کاروانسرای آن جا به موزه ای کوچک برای محافظت از گنجینه های فرهنگی استان استفاده می شود.
آرامگاه قطب الدین حیدر در تربت حیدریه واقع شده، این فرد عارف قرن ششم هجری می باشد.
بنای آرامگاه این مجموعه شامل ایوانی مرتفع، ورودی و زیر گنبد می شود که در چندین دوره تاریخی از حکمرانی فرمانرواها مورد توجه بسیاری قرار گرفته است، به نحوی که گنبد دو پوسته که بر روی تاق نماهای شانزده گانه ایجاد شده است.
شالوده آرامگاه در زمان صفویان در سال ۱۰۲۳ هجری قمری به دستور همت خواجه سلطان محمود تربتی نیز تغییراتی در معماری آن صورت گرفته است. آرامگاه شیخ قطب الدین در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
نظر شما