سلام نو _ سرویس گردشگری: تربت حیدریه در گذشته «زاوه» نام داشته است. قدمت نام زاوه به دوران اشکانیان می‌رسد؛ اما تاریخ مکتوب و قابل توجه زاوه به سال‌های اولیه پس از اسلام برمی‌گردد.
در تاریخ آمده زاوه در قرن اول اسلامی شهری پرجمعیت و آباد بوده است. این شهر در حمله مغول ویران شد و پس از آن تا مدت‌ها نامی از این شهر در تاریخ نبود.
حمله مغول موجب شیوع فرهنگ سلوک و عرفان در خراسان شد و زاوه به مرکزی برای عرفا و بزرگان اندیشه تبدیل شد.
یکی از نامدارترین عارفان زاوه، قطب‌الدین حیدر تونی بوده است که نام امروزین تربت حیدریه وام‌دار همین عارف بزرگ است.
صفویه و قاجار از دیگر دوره‌های تاریخی بوده‌اند که تربت حیدریه در آن به شکوه و رونق رسید. امروزه این شهر بیش از ۲۵۰ هزار نفر جمعیت دارد.
رباط کسکک و پل کسکک
رباط کسکک و پل کسکک در شمال تربت حیدریه در نزدیکی روستایی با همین نام واقع شده است. کاروان‌سرا یادگاری از عصر صفویه است که سردر ورودی دارد که بر طرفین آن ایوانچه‌ها و طاق نماهایی ایجاد شده است.
اتاق‌های اقامت کاروانیان نیز در پیرامون مهمانسرای آن ساخته شده که فضای ورودی آن‌ها دارای سردر و فضای داخل آن نیز شامل تاقچه و بخاری دیواری است. پل کسکک نیز مربوط به اواخر دوران قاجاریه است.
این پل و کاروان‌سرا هر دو توسط امین‌التجار یکی از تاجرهای معروف شهر بنا شده‌اند. پل کسکک در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
رباط کسکک تربت حیدریه از آثار ملی شهرستان و مهم ترین جاهای دیدنی تربت حیدریه در فاصله بیست و پنج کیلومتری این شهر واقع شده است که در دوره ناصرالدین شاه قاجار توسط یکی از برجسته ترین تاجرین منطقه با نام امین التجار ساخته شد، این رباط یا کاروانسرای کسکک در روستایی با همین نام قرار دارد تا در آن سالها کاروان های بین راهی مکانی برای استراحت و داد و ستد با بومیان داشته باشند، رباط کسکک تربت حیدریه در نزدیکی پل کسکک از آثار ملی دیگر این منطقه واقع شده
- آدرس: تربت حیدریه، جنوب روستای کامه
رباط لاری
رباط لاری در محل بازار شهر و محله معروف به میدان رباط قرار دارد که توسط حاج محمدرضا لاری در سال ۱۳۰۸ ه. ق ساخته شده است.
مقبره وی که از تجار معتبر شهر بوده در نزدیکی رباط و در یکی از بازارچه‌ها باقی است. پس از درگذشت او حاج امین التجار از این رباط نگهداری و استفاده می‌کرده است.
تولیت آن نیز با خانواده امین التجار است. اکنون اداره اوقاف، بیوتات رباط را بعنوان انبار کالاهای تجارتی به کسبه و اداره قند و شکر به اجاره داده است.
رباط در نوعی از خود وسعتی داشته و بخصوص فضای جلوی رباط که اینک به بازارچه‌های شلوغ تبدیل شده است. جزئی از رباط و از متعلقات آن به حساب می‌آمده است.
رباط حاج محمدرضا لاری به ابعاد ۶۴*۶۰ متر دارای ۲۴ غرفه تابستانی است که مشرف به حیاط رباط می‌باشد.
هر کدام از این غرفه‌ها به نوبه خود اطاقی کوچک در پشت سر خود دارد که استفاده زمستانی داشته و دارد. در قسمت عقبه تمام غرفه‌ها نیز اصطبل‌های اختصاصی به هر غرفه وجود دارد.
شیوه معماری رباط که شامل قسمت تابستانی، زمستانی با اصطبل‌های اختصاصی و وجود چهار انبار بزرگ در چهار گوشه رباط می‌باشد.
دلالت بر تدبیر و معماری اصولی بانی و سازندگان آن دارد که پس از گذشت ۱۱۰ سال هنوز مستحکم و قابل استفاده تجار محل است. حوادث طبیعی و غیر طبیعی نتوانسته است در طول این مدت خللی به آن برساند.
همانطور که ذکر شد مقبره حاج محمدرضا لاری در غرفه‌ای واقع در بازارچه جنب رباط قرار دارد که از محل درآمدهای رباط بازسازی شده است و بر روی قبر، سنگ نوشته است.رباط لاری مربوط به دوره قاجار است و در تربت حیدریه، ضلع جنوبی میدان رباط، خیابان روح بخش واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۶۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
رباط را می‌توان با کمی اغماض همان کاروان‌سرا نامید. در شرق ایران، اقلیم بیابانی و فاصله زیاد بین شهرها باعث شده بود تجارت کند و به‌سختی انجام گیرد.
به همین دلیل ایرانیان هنردوست رباط را به وجود آوردند تا مأمنی برای مسافران و خستگان راه باشد.
رباط غالباً به حیاطی مشجر و پرآب که گرداگرد آن حجره‌های کوچک باشد، گفته می‌شود.
رباط‌ها جلوه‌ای زیبا از هنر و معماری اصیل ایرانی هستند. در تربت حیدریه چندین رباط زیبا وجود دارد که برخی از آن‌ها ظرفیت جهانی‌شدن را دارند. در ادامه راهنمای سفر تربت حیدریه چند رباط زیبای این شهرستان را معرفی می‌کنیم.
- رباط فیض‌آباد مربوط به عهد قاجار که در بخش فیض‌آباد در ۳۰کیلومتری تربت حیدریه قرار دارد؛
- رباط طبسی در خیابان قائم تربت حیدریه مربوط به عهد صفوی و قاجار؛
- رباط لاری که در بازار شهر تربت حیدریه قرار دارد و مربوط به عهد قاجار است؛
- رباط کسکک در ۲۵کیلومتری شمال تربت حیدریه در روستای کسکک که قدمت آن مربوط به عهد صفوی است.
نظر شما