سلام نو _ سرویس گردشگری: ایران به خاطر بناهای خشتی زیبایی که دارد در جهان بسیار معروف است.
در این میان قلعه سیب سراوان حرف اول را در میان قلعه های خشتی جهان می زند. برای این قلعه نام های متعددی از جمله قلعه سیب، قلعه سِب و سیب سوران هم به کار می برند. با این وجود مردم محلی آن را به قلعه سِب می شناسند.
قلعه سب نیز یکی از این قلعههای تاریخی است که چندین قرن از عمر آن میگذرد و در ساخت آن از مصالح بومی منطقه مانند خشت و گل استفاده شده است؛ علاوه بر این، از بینظیرترین قلعههای دوران اسلامی محسوب میشود.
آشنایی با قلعه سب
روستای سِب که نام قلعه برگرفته از آن است، در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی سوران و ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان سراوان واقع است.
قلعه سب زیباترین و سالمترین قلعه یی است که از دوران اسلامی سیستان و بلوچستان، ماندهاست. آیینه تمام نمای این قلعه که حاکمان صفویه و بعد از آنها است، از جمله ۲۷ بنای تاریخی استان است که هنوز پابرجاست.
قلعه سب در اوایل قرن دوازدهم هجری مرکز حکمرانی حاکم محلی بوده است. نام قلعه «سب» از نام روستای «سیب» (به معنای جایگاهی که در آن آب روان است) گرفته شدهاست.
این واژه به طایفههای کهن در سراوان هم اطلاق میشود. سِب در لغت نامه دهخدا به معنی محل چشمه ساران فراوان یاد شده است.
در این قلعه تا سال ۱۳۴۴ طوایف بارکزایی و میرمرادزهی در آن ساکن بودند و سپس متروکه شد.
قلعه سِب در دو طبقه ساخته شده است و دیوار آن بیش از ۳۰ متر ارتفاع و حدود ۷ متر عرض دارد. قلعه سب روی صفحهای سنگی یا صخرهای طبیعی و کم ارتفاع با مصالح عمدتا خشت خام و گل ساخته شده است .
قسمت شاه نشین با ارتفاع بیشتری، در بالای قلعه قرار گرفته و گفته میشود در حصار آن ۱۴ برج و در ارگ آن ۴ برج وجود داشته و در زمان جنگ از بین رفته است.
وجود درز انبساط در ساختمان اصلی قلعه و دسترسی به آب چاه در طبقه فوقانی و وجود لولههای سفالی هدایتکننده آب و مصالح به کار رفته در آن از قبیل خشت و کاهگل و چوب درخت خرما و درهای منبتکاری و شاه نشین از مشخصات ویژه این مجموعه است.
معماری این بنا به گونهای است که با افزایش ارتفاع بنا از حجم آن کاسته میشود و این امر باعث ایستایی بیشتر بنا و جلوگیری از رانش دیوارهای قطور و مرتفع آن میشود. پهنای اصلی قلعه با ۲۳ متر ارتفاع به صورت مستطیل ۳۶ متر در ۲۵ متر مربع در دو طبقه ساخته شده است.
معماران چیره دست محلی با بهرهگیری از تجربه خود برای احداث قلعه، تخم گیاهی به نام «توتری» را با گِل مخلوط کرده و ملاطی چسبناک میساختند که وقتی خشک میشد، شدیدترین رگبارها و بارانهای فصلی بلوچستان نیز تـوانایی شستن آن را نداشت.
حصار قلعه سِب با سه متر ارتفاع ۴۸ متر در ۷۴ متر مربع به شکل مستطیل دور تا دور قلعه را فراگرفته است. ورود به قلعه تنها از طریق پلکان جنوب شرقی آن امکان پذیر است.
برای دسترسی ساکنان قلعه به آب شیرین، چاهی در دل صخره و حیاط مرکزی آن حفر شده است. این قلعه در مجموع ۱۰ اتاق کوچک و بزرگ دارد که در اطراف حیاط مرکزی جای گرفتهاند.
قلعه سِب در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۱۷۵۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید
محل قرارگیری قلعه سب
برای دیدن قلعه باشکوه سب باید به جنوب شرقی شهر سیب و سوران و سپس شهر سیب بروید. در ادامه به فاصله این قلعه تا مراکز شهری اشاره کردهایم.
نشانی: ایران، استان سیستان و بلوچستان، ۴۵ کیلومتری جنوب غربی سراوان، شهرستان سیب و سوران، شهر سب
فاصله تا مراکز شهری:
- فاصله تا سوران: ۱۰ کیلومتر
- فاصله تا سراوان: ۴۵ کیلومتر
- فاصله تا زاهدان: ۴۵۰ کیلومتر
قلعه سیب یا قلعه سِب همانند دیگر بناها و قلعه های قدیمی در ارتفاع ساخته شده است. تمام قلعه بر روی صفه و صخره ای طبیعی و کم ارتفاع ساخته شده است که با خشت هو گل تقویت شده است. ساخت قلعه از قرن دوازدهم هجری قمری تا پایان قرن سیزدهم ادامه یافت.
برای رسیدن به قلعه سیب باید خود را به روستای “سیب” در جنوب غربی سراوان و در فاصله ۲۵ کیلومتری آن برسانید. تمام حصار و بنای قلعه ارتفاعی در حدود ۲۳ متر داشته که با احتساب صفه، بلندترین قسمت آن ۳۰ متر ارتفاع دارد.
پلان مجموعه قلعه سیب سراوان مستطیلی ۳۶ متری در ۲۵ متری است که می توان تصور کنید درون حجمی اهرام گونه ساخته شده است. یعنی هر چه از سمت حصار به سمت درن قلعه پیش می روید، ارتفاع بنا بیشتر شده و البته از مساحت آن کاسته می شود.
در نتیجه از بیرون همانند مصطبه دیده می شود. این شیوه ساخت و ساز و بنا، یکی از بهترین روش ها برای ایجاد ایستایی بیشتر بناست. در این شیوه نیروهای رانشی توسط دیوارهای قطور و مرتفع آن خنثی شده و با کم شدن مساحت بنا، مشکل ارتفاع گرفتن بنا حل می شود.
نظر شما