سلام نو _ سرویس گردشگری: قلعه «حیدرآباد» در جنوب شرق خاش از جمله آثار تاریخی مهم شهرستان خاش به شمار می‌رود. این قلعه درسال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹ هجری شمسی) توسط شخصی به نام «عیدوخان» ساخته شد و تا سال ۱۱۳۰۷ هجری شمسی به‌عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده‌اش مورد بهره‌برداری قرار گرفت. بعدها از این قلعه به‌عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر استفاده شده است.
عمده مصالح به کار رفته در قلعه خشت خام و کاهگل است و دارای برجها و طاقهای هلالی زیبایی است که توسط سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
آشنایی با قلعه حیدرآباد
این قلعه، که طول عمر آن به اواخر دوران قاجاریه بر می گردد، در شهر خاش از شهرستان های استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. سازنده این قلعه شخصی به نام عیدوخان بود که آن را در سال ۱۲۸۸ شمسی در این منطقه ساخته است. عیدوخان از این قلعه به عنوان محل سکونت خود و اعضای خانواده اش استفاده می کرد و تا سال ۱۳۰۷ نیز در این مکان ساکن بودند.
زمانی که نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر به بهانه همکاری بلوچ ها با آلمانی ها به سیستان حمله کردند این قلعه را نیز تصرف کردند که در این زمان از آن به عنوان محلی برای نگهداری آذوغه و مهمات نیروهای انگلیسی استفاده می شد.
چهار برجک نگهبانی در اطراف قلعه وجود دارد که جهت نگهبانی مورد استفاده قرار می گرفتند. این اثر تاریخی در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۸۰ با شماره‌ی ثبت ۳۸۲۵ در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.
اگر علاقه مند شدید که این قلعه را ببینید می توانید به شهر خاش سفری داشته باشید. این قلعه در قسمت جنوب شرقی خاش قرار دارد پس باید به این سمت از شهر حرکت کنید.
استفاده از خودروهای حمل و نقل عمومی می تواند گزینه مناسبی باشد و اگر مایل هستید از خودرو شخصی استفاده کنید و خودرو خود را در نزدیکی قلعه پارک کیند و به دیدن آن بروید.
پلان ابتدایی این قلعه به صورت مستطیل شکل بوده که بعد از گذشت مدت زمانی در قسمت جنوبی شرقی آن تعدادی اتاق اضافه شده است، که باعث شد شکل کلی این قلعه شبیه به ذوزنقه در بیاید. این قلعه دارای برج هلالی و استوانه ای است که در چهار طرف آن قرار گرفته اند.
تزئیناتی که برای این قلعه استفاده شده، تنها به کنگره های هلالی شکل که بر دیواره حصار برونی ایجاد شده است محدود می شود. البته در قسمت دیوار اتاقک نگهبانی نیز کادربندی هایی مشاهده می شود، که می توان آن را نیز از تزئینات بنا به حساب آورد.
نکته ای که در مورد این قلعه وجود دارد سوراخ هائیکه در دیوار آن تعبیه شده، است که به آنها تیرکش گفته می شد. این تیرکش ها در زمان حمله به قلعه مورد استفاده قرار می گرفتند و نیروهای داخلی از درون آنها شلیک می کردند.
همانطور که می دانید در مناطق گرم و خشک ایران برای ساخت بناها از خشت و کاهگل استفاده می کردند، بنابراین برای ساخت این قلعه نیز از همین مصالح استفاده شده است. دلیل به کار بردن آنها، خنک نگهداشتن محیط بود.
ویژگی جالب قلعه حیدرآباد
قلعه حیدرآباد در جنوب شرق خاش از جمله آثار تاریخی مهم شهرستان خاش به شمار می‌رود.
این قلعه درسال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹ هجری شمسی) توسط شخصی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۱۳۰۷ هجری شمسی به‌عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده‌اش مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
تاریخ ساخت این قلعه تاریخی با معماری جالب و دیدنی مربوط به اواخر دوران حکومت قاجار بوده است.
نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر که در سال ۱۲۹۵ به بهانه همکاری سرداران بلوچ با قوای آلمانی به بلوچستان حمله کردند مدتی از این قلعه به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات استفاده می کردند.
قلعه حیدرآباد دارای برجها و طاقهای هلالی زیبایی است و مصالح این بنا بطور کامل از خشت خام و گل که از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
نقشه اصلی قلعه حیدرآباد به صورت مستطیل بوده که با اضافه شدن چند اتاق و دیوار در قسمت جنوب شرقی آن نقشه به بنایی ذوزنقه ای شکل تبدیل شده است. در ساخت و تکمیل این بنا از تزئینات معماری خاصی بهره گرفته نشده است.
تنها تزئینات کنگره ای شکل نیم دایره ای متمایل به بیضی و تیرکش های تعبیه شده در قسمت فوقانی حصار خارجی و تزئینات کادربندی اتاقک های نگهبانی بالای سر در ورودی ها و همچنین خشت چینی نیم دایره ای، قوس سردر ورودی اتاق ۸ ضلع غربی حیاط مرکزی بخش سوم قلعه و تزئینات کاربردی آن از عناصر تزئین معماری این اثر است.
پس از اینکه قلعه به صورت نیمه مخروبه رها شد؛ سازمان میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان اقدام به مرمت و بازسازی آن کرد و هم اینک از بخش سوم آن که مورد مرمت قرار گرفته به عنوان پاسگاه انتظامی حفاظت آثار تاریخی استفاده می شود.
همچنین اکنون از بخش شمالی معماری و قسمتی از معماری بخش دوم اتاق های ضلع غربی حصار، روستاییان منطقه به عنوان محل نگهداری دام و انبار علوفه استفاده می کنند.
نظر شما