سلام نو _ سرویس گردشگری: این دژ بعنوان نماد اصلی شهر برازجان در میانه شهر قرار دارد که مربوط به اوایل قاجاریه می باشد و ساخته شده از سنگ با نمای بسیار زیبا و منحصربه‌فرد می باشد . این بنا در زمان پهلوی زندان بوده و اکنون در حال بازسازی است.
این بنای بسیار معتبر و مستحکم که به دژ برازجان یا کاروانسرای مشیرالملک برازجان معروف است، در مقابل میدان اصلی شهر برازجان قرار دارد .مصالح بکار رفته آن تماماً سنگ و ساروج و تخته سنگ‌های بزرگ و کوچک در دیوار و کف است.
بنا دارای چهار برج می‌باشد. مساحت آن ۷۰۰۰ مترمربع با زیربنایی معادل ۴۲۰۰ مترمربع و ارتفاع هر برج: ۱۲٫۷۰ متر و دارای ۶۸ باب اتاق است.
تاریخچه دژ برازجان
کاروانسرای مشیر الملک که خیلی ها آن را به عنوان دژ برازجان می شناسند از بناهای تاریخی به جای مانده از دوره قاجاریه است.
این بنای تاریخی به دستور یکی از نیکوکاران شیراز که حاج میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک شیرازی نام داشت ساخته شد و جز مهم ترین بناهای آن زمان محسوب می شود.
دژ برازجان توسط حاج محمد رحیم شیرازی که از معماران برتر آن زمان بود احداث شده است. او بناهای ارزشمند دیگری نیز از خود به یادگار گذاشته که از جمله آن ها می توان به پل مشیر و کاروانسرای دالکی اشاره نمود.
کاروانسرای مشیر الملک همانند سایر کاروانسراها به منظور استراحتگاه تجار و مسافران در مسیر تجاری شیراز به بوشهر در شهرستان دشتستان ساخته شد.
در ساخت این کاروانسرا مصالح مختلفی به کار رفته است که از جمله مهم ترین آن ها می توان به سنگ، گچ و ساروج اشاره نمود.
برای قسمت کف کاروانسرا تخته سنگ های بزرگ تراش خورده ای به کار رفته که ضمن استحکام زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
این سنگ های بزرگ به نحوی به عنوان سنگ فرش در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند که در میان آن ها ناودان های سنگی تعبیه شده بود که موجب می شد در زمان وقوع بارندگی آب باران به راحتی به خارج از کاروانسرا راه یابد و مانع از تجمع آب در کاروانسرا می شد.
در ضلع غربی کاروانسرا درب بزرگی از جنس چوب وجود داشت که راه اصلی ورود به کاروانسرا و حیاط آن محسوب می شد. علاوه بر این طبقه دوم کاروانسرا نیز در همین قسمت واقع شده است که معروف به شاه نشین است و یک تراس کوچک و زیبا دارد.
در دو طرف شاه نشین دو راه پله برای دسترسی به پشت بام کاروانسرا تعبیه شده و این قسمت به بخش اندرونی کاروانسرا متصل است. این بخش به زنان و کودکان اختصاص دارد.
کاروانسرای مشیر الملک جز برترین و زیبا ترین آثار به جای مانده از دوره قاجار محسوب می شود که نظر گردشگران بسیاری را به خود جلب نموده است.
ویژگی‌های جالب کاروانسرای مشیرالملک
این کاروانسرای مستطیل شکل، دارای ۴ برج با ارتفاع بیش از ۱۲ متر است. از آن‌جایی‌که کاروانسراها را در طول جاده و راهها می‌ساختند احتیاج به امنیت و مراقبت داشت و این ۴ برج دقیقا کار دیده‌بانی و امنیت مردم و مسافران داخل کاروانسرا را به عهده داشت.
بیشتر مصالح به کار رفته در این بنا از سنگ و ساروج است که باعث استحکام بیشتر این بنا نسبت به کاروانسراهای دیگر است.
علاوه بر بام کاروانسرا که از سنگ پوشیده شده نمای ورودی در داخل و خارج، سنگِ حجاری شده زردرنگ است. ورودی این بنا که در ضلع جنوب غربی قرار دارد شامل سه طبقه می‌شود و در سایر قسمت‌ها، بنا دو طبقه است که هر طبقه دو شاه نشین دارد.
کاروانسرای مشیرالملک دارای دو حیاط کوچک و بزرگ در ورودی است و مجموعا ۶۸ اتاق و حجره دارد که در طول دوره‌های مختلف این تعداد کم و زیاد شده است.
این بنای قاجاری در مرکز شهر برازجان، کنار میدان اصلی شهر قرار دارد، ساختمانی است به علت سنگ‌های به کار رفته در آن سال‌ها پابرجا بوده و دارای تاریخی پر فراز و نشیب است.
این مجموعه تنها ۵۰ سال کارکرد اصلی خود که همان کاروانسرا بوده را حفظ کرد و از سال ۱۳۳۰ تا حدود ۳۵ سال گاهی از مراکز ادارات دولتی گاهی محل استقرار نظامیان بود. زمان پهلوی دوم با تغییراتی که در بنا انجام دادند آنرا تبدیل به زندان کردند.
به علت آب و هواب گرم و مرطوبی که این منطقه داشته، این زندان میتوانست محلی مخوف برای مخالفان سیاسی باشد.
از این جهت از سال ۱۳۳۶ این کاروانسرا نامش به «دژ» تغییر پیدا کرد. دژ برازجان هر چند در سال ۱۳۶۲ به ثبت آثار ملی رسید اما همچنان در دست شهربانی بود.
با پیگیری‌های اداره میراث فرهنگی جهت استفاده فرهنگی از بنا، سرانجام در سال ۱۳۷۷ شهربانی را مجاب به تخلیه آن کرد. بعد از تخلیه، تعمیرات و تغییراتی در آن انجام شد و دیوارهای فرو ریخته مرمت و درش به روی بازدیدکنندگان و گردشگران باز شد.
نظر شما