قدمت سد فریمان چقدر است؟

سلام نو _ سرویس گردشگری: سد فریمان بندی تاریخی در شهرستان فریمان استان خراسان رضوی است.

این سد بر روی رودخانه فریمان در یازده کیلومتری شهر فریمان و هفتاد کیلومتری جنوب شرقی مشهد ساخته شده است. از زمان ساخت آن اطلاع دقیق در دست نیست اما احتمالاً مربوط به دوره ایلخانی یا تیموری می ‌باشد.

این سد در دوره قاجار و نیز در چند دهه اخیر، به شکل اساسی مورد تعمیر قرار گرفته است.

این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۵۲۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. سد فریمان به همراه طبیعت اطراف خود از محبوب ترین تفرجگاه های خراسان است.

فضای جنگلی و طبیعی اطراف سد فریمان و دریاچه آن محیط مناسبی را جهت گذران اوقات فراغت ایجاد کرده است. این مکان با صفا در ایام تعطیل گردشگران بسیار زیادی را به خود جلب می نماید.

آشنایی با بند فریمان

بند فریمان مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان فریمان، روستای تقی‌آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این سد یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و جاهای دیدنی فریمان است که قدمتی بسیار دارد. می‌گویند که این سد، در ابتدا ۴ متر ارتفاع داشته، ولی بنای کنونی که به زمان صفویه بر می‌گردد، ۲۰ متر ارتفاع دارد.

بند فریمان از مشهورترین و با ارزش ترین آثار دیدنی و تاریخی استان است که شیوه معماری و چگونگی ساخت بند که طی سالیان دراز جاودانه باقی مانده است، قابل توجه است. زمان دقیق احداث این سازه سنگی-آجری مشخص نیست.

بنا به روایتی، زمان احداث آن را مربوط به دوره ایلخانان مغول می دانند ولی گزارش شده که ابتدا این بند هزار سال پیش تا ارتفاع چهار متر ساخته شده بود و سپس در ساختمان آن تجدید نظر گردیده و ارتفاع آن را به بیست متر رسانده اند.

در دهه هفتاد شمسی نیز ارتفاع سد با طرح و آجر سنتی افزایش یافت. نمای بند که به ایوانچه هایی مجهز گردیده به زیبایی آن افزوده است. این اثر تاریخی در زمان های مختلف مرمت گردیده است.

فریمان و بند آن در عهد قاجاریه خالصه دولتی بوده و اگر به دفاتر دهات خالصه قبل از قاجار نیز دسترسی پیدا کنیم محتمل است در عهد صفویه نیزعنوان خالصه بودن را داشته باشد.

در دوره قاجاریه، عین الدوله پس از عزل از صدارت، چند ماه در فریمان متوقف بود که در این مدت برای افزایش استحکام بنای سد، توسط پیشکار خود، مجد السلطان، در جلو دیوار سد پایه هرمی شکل بسیار قوی ساخت تا فشار وارد از طرف آب مخزن به دیواره سد را مهار کند.

ضمن تعمیرات اوایل قرن حاضر دریچه ‌ها را بسته اند؛ ولی در صورت طغیان‌ های شدید، آنها را باز می ‌کنند تا آب از روی سد عبور نکند. در بخشی از طغیان رودخانه، آب از دو کناره سد و از روی سنگ ‌های کوه جاری می ‌شد که بدین ترتیب، بدنه سد از خرابی مصون می‌ ماند.

با توجه به وضع موجود سد می ‌توان آن را از نوع سد های پایه ‌ای یا پشت بند دار دانست. آبگیری از سد به وسیله دو برج آبگیر که هر کدام مستقل کار می ‌کند، انجام می‌ شود.

بدین طریق، آب از مجراهای تعبیه شده در عمق ‌های مختلف بند به داخل چاه ‌ها وارد و از کف چاه در جانب دیگر سد خارج می‌ گردد. برای باز کردن مجراهای فوق، الوارهایی در داخل چاه، در ارتفاعات مساوی و در جهات مختلف نصب کرده ‌اند.

این الوارها به جای پلکان مارپیچی و برای پایین رفتن و باز و بسته کردن مجراها و همچنین از بین بردن و برای پایین بردن انرژی سقوط آزاد آب و ممانعت از تخریب بدنه چاه تعبیه شده‌ است.

طول تاج سد حدود ۱۰۰ متر، ارتفاع دیواره ۲۰ متر و مصالح مورد استفاده، سنگ و ملات ساروج است. قسمتی از حجم سد با گل و لای انباشته شده است.

به طور تقریبی، ظرفیت مخزن سد در حدود یک میلیون مترمکعب است. طول دریاچه پشت سد در حدود ۲ کیلومتر و عرض متوسط آن حدود ۵۰۰ متر است.

ویژگی‌های جالب بند فریمان

طول تاج سد فریمان حدود ۱۰۰ متر و ارتفاع دیواره آن ۲۰ متر و ظرفیت مخزن سد به طور تقریبی حدود یک میلیون متر مکعب است.

این سد دارای دو برج است که آبگیری آن به وسیله این دو برج انجام می گیرد. بدین صورت که، آب از مجراهای مشخص شده در عمق‌های مختلف بند به داخل چاه‌ها وارد و از کف چاه از سمت دیگر سد خارج می‌شود.

برای باز کردن مجراهای مذکور، الوارهایی در داخل چاه، در ارتفاعات مساوی و در جهات مختلف نصب کرده‌اند.

این الوارها به جای پلکان مارپیچی و برای پایین رفتن و باز و بسته کردن مجراها و هم‌چنین از بین بردن و برای پایین بردن انرژی سقوط آزاد آب و ممانعت از تخریب بدنه چاه ایجاد شده اند. برای ساخت این سازه از مصالحی همچون سنگ و ملات ساروج استفاده کرده اند.

عرض رودخانه در پشت سد ۵۰۰ متر و طول آن برابر با ۲ کیلومتر است.

این سد در ۹ کیلومتری شهر فریمان قرار دارد بنابراین برای این که بتوانید از این سد دیدن کنید نیاز است به این محل بروید. این کار را می توانید هم با وسایل نقلیه عمومی و هم با خودرو شخصی انجام دهید که این کار با خودرو شخصی بسیار راحت تر انجام می گیرد.

بازدید از سد فریمان را بدون پرداخت هزینه می توانید انجام دهید؛ از آنجایی که اطراف این سد فضای سبز زیبایی وجود دارد می توانید علاوه بر این که از این سد دیدن می کنید، زمانی را در این طبیعت به استراحت بپردازید و از مناظر طبیعی آن نیز لذت ببرید.

انواع مختلفی از امکانات در این محل برای گردشگران در نظر گرفته شده است که به میزان راحتی آنها در مدت بازدید از این مکان اضافه می کند.