با بزرگ‌ترین جاسوس ایران آشنا شوید / او یک زن بود

طبق برخی روایت ها، او به دست همسر یونانی یا رومی اش، موسا یا موزا و پسرش فرهادک مسموم و به قتل رسید. بعد از مرگ فرهاد چهارم، موسا و پسر نوجوانش فرهادک (با عنوان جدید فرهاد پنجم) بر تخت نشستند. موسا که یک کنیز یونانی یا رومی بود توانست به بالاترین درجه از قدرت و مقام در ایران باستان برسد و مدتی هم به عنوان شریک سلطنت پسرش فعالیت کرده و با عنوان ملکه – فرمانروا به نام خودش سکه ضرب کند.

اما این زن کیست و چگونه به قدرت رسید؟ در این گزارش قصد داریم مروری کوتاه بر زندگی یکی از اسرارآمیزترین ملکه های تاریخ ایران داشته باشیم:

کنیزی که به عنوان جاسوس وارد دربار ایران شد

ثئا موسا یا ثئا موزا کنیزی رومی یا یونانی بود که اگوستوس (اولین امپراتور روم) آن را به فرهاد چهارم هدیه داد. برای فهم نحوه ارتباط موسا با دربار ایران، باید مروری بر روابط پرفراز و نشیب ایران و روم داشته باشیم. بعد از جنگ حران و شکست لشکر روم از سپاهیان ایران و سورنا و کشته شدن کراسوس، پرچم و درفش لژیون روم (نشان عقاب) که برای رومی ها مقدس بود به دست ایرانیان افتاد. حکام بسیاری تلاش کردند از طریق جنگ و تهدید، این نشان مقدس را از ایرانیان پس بگیرند اما موفق نشدند.

بعد از به تخت نشستن اگوستوس، امپراتور جوان روم سعی کرد از مخالفان پادشاهِ وقت ایران یعنی فرهاد چهارم حمایت کند. «تیرداد» یکی از شاهزادگانی بود که با کمک قبایل مخالف اشکانی و تحریک اگوستوس علیه فرهاد شورید و مدتی حاکم ایران بود اما بعد از شکست از فرهاد چهارم به روم گریخت. تیرداد به همراه خود چند تن از فرزندان فرهاد را هم به عنوان اسیر برد. این مساله باعث شد فرهاد از اگوستوس درخواست بازپس گیری فرزندانش را بکند. اگوستوس از فرصت استفاده کرد و با فرهاد چهارم وارد مذاکره شد.

او درخواست فرهاد را پذیرفت و در عوض، از او خواست نشان لژیون رومی را پس دهد. فرهاد این درخواست را پذیرفت و اگوستوس هم برای تشکر، کنیزی یونانی – رومی به نام موسا را به فرهاد پیشکش کرد. بدین، ترتیب، موسا وارد دربار ایران شد.

بسیاری از مورخان معتقدند اگوستوس به عمد موسا را به دربار فرهاد چهارم فرستاد. این مورخان مدعی اند موسا یک جاسوس تعلیم دیده بود و برای جاسوسی وارد دربار ایران شد.

کنیز شاه کش ملکه شد

موسا به محض ورود به قصر فرهاد چهارم توانست دل او را به دست آورد. او آرام آرام پیشرفت کرد و توانست ملکه ایران شود. موسا همزمان فرهاد را ترغیب به برقراری رابطه با روم کرد. فرهاد، تحت تاثیر همسر یونانی اش با فرهنگ رومی آشنا و به آن علاقه مند شد و روابطش را با رم گسترده کرد.

موسا سپس فرزندی به دنیا آورد. نام این فرزند «فرهادک» بود. او که می دانست اگر فرزندش به قدرت نرسد، از دربار اخراج می شود، شروع به حذف پسران دیگر فرهاد کرد. با تحریک او، فرهاد از ترس شورش پسرانش، آنها را به عنوان اسیر به رم فرستاد. با این کار، جا برای فرهادک باز شد. اقدام بعدی موسا حذف همسر تاجدارش بود. او فرهاد چهارم را مسموم کرد و سپس فرزندش فرهادک را با نام «فرهاد پنجم» بر تخت نشاند.

فرهادک سن زیادی نداشت و به شدت تحت نفوذ و تاثیر مادرش بود. به همین دلیل، بر درباریان و بزرگان ایران مشخص شد که حاکم حقیقی ایران موسا است. او در کار ارتش، عزل و نصب حکام، مالیات و سیاست خارجی دخالت می کرد و حتی با تصویر و به نام خودش سکه ضرب می کرد و تندیس می ساخت. این اقدام باعث خشم و ناراحتی بزرگان ایران، به خصوص اعضاء مجلس مهستان گردید. آنها نمی توانستند تحمل کنند که یک زن بیگانه حاکم کشورشان شود. با این حال، حاکم اسمی ایران فرهاد پنجم بود و درباریان نمی توانستند علیه مادر او شورش کنند.

موسا و بختی که از او رویگردان شد

موسا که حدود 30 سال در ایران زندگی کرده بود، بعد از عزل پسرش به روم گریخت و مدت ها در دربار اگوستوس سکنی گزید. از سرانجام او هیچ روایتی نقل نشده است. آنچه مشخص است این است که او در رم از دنیا رفته و در همانجا خاک شده است.

موسا یکی از جاه طلب ترین ملکه های ایران است. او از معدود زنانی است که توانست «حاکم» واقعی ایران شود. عجیب این است که او یک ایرانی الاصل نبود و نسب یونانی داشت. با این حال، زیرکی او به حدی بود که توانست به بالاترین رتبه در ساختار قدرت اشکانیان دست یابد.