به گزارش سلام نو مشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی شاعر و نویسندهٔ بزرگ قرن هفتم هجری قمری است. تخلص او «سعدی» است که از نام اتابک مظفرالدین سعد پسر ابوبکر پسر سعد پسر زنگی گرفته شده است. وی احتمالاً بین سالهای ۶۰۰ تا ۶۱۵ هجری قمری زاده شده است.
در جوانی به مدرسهٔ نظامیهٔ بغداد رفت و به تحصیل ادب و تفسیر و فقه و کلام و حکمت پرداخت. سپس به شام و مراکش و حبشه و حجاز سفر کرد و پس از بازگشت به شیراز، به تألیف شاهکارهای خود دست یازید.
وی در سال ۶۵۵ ه.ق سعدی‌نامه یا بوستان را به نظم درآورد و در سال بعد (۶۵۶ ه.ق) گلستان را تألیف کرد. علاوه بر اینها قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیع بند، رباعیات و مقالات و قصاید عربی نیز دارد که همه را در کلیات وی جمع کرده‌اند.
وی بین سالهای ۶۹۰ تا ۶۹۴ هجری قمری در شیراز درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
سعدی کیست؟
ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف، متخلص به سعدی، شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم هجری است. واژه سعدی از نام اتابک مظفرالدین سعد، پسر ابوبکر، پسر سعد، پسر زنگی گرفته شده و از القاب ویژه این شاعر بزرگ می‌توان «استاد سخن»، «پادشاه سخن» و «شیخ اجل» را برشمرد.
سعدی بدون تردید یکی از پنج شاعر اول زبان فارسی و از بزرگترین شاعران ایران است که زیبایی کلام و شیوایی او در نظم و نثر شهرت جهانی داشته و زبانزد همگان است. غزل‌سرایی سعدی در مورد اخلاق و عرفان، بسیار زیبا و جذاب است و تاکنون کسی نتوانسته تا این حد زیبا غزل بسراید. کتاب‌های این شاعر بزرگ به زبان‌های اروپایی هم ترجمه شده است؛ تا جایی که برخی معتقدند اروپا ادبیات فارسی را با اشعار سعدی شناخت.
مرکز سعدی شناسی، از سال ۱۳۸۱ خورشیدی، روز اول اردیبهشت را به این شاعر بزرگ و محبوب کشورمان اختصاص داد و آن را روز سعدی اعلام کرد.
آرامگاه سعدی کجاست؟
آدرس: استان فارس، شیراز، انتهای شرقی بلوار بوستان
آرامگاه سعدی در شمال شرقی شهر شیراز، در دامنه کوه پهندژ و در کنار باغ دلگشا واقع شده است. محل دفن سعدی یک خانقاه بود که او در سالهای پایانی زندگی خود در آن می‌زیست و هم‌اکنون این مجموعه، «سعدیه» نامیده می‌شود. در اطراف مقبره سعدی، مقابر زیادی از بزرگان دین همانند شوریده شیرازی وجود دارد که بنا به وصیت خود در آنجا مدفون شده‌اند. آرامگاه سعدی در تاریخ ۲۰ آبان سال ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
زندگی نامه سعدی
سعدی بین سالهای ۶۰۰ تا ۶۱۵ هجری قمری در شیراز متولد شد؛ البته برخی از صاحب‌نظران سال تولد او را ۵۸۵ هجری قمری ذکر کرده‌اند. از آنجا که اطلاعات دقیقی درباره زندگینامه این شاعر بزرگ در دست نیست، بیشتر اطلاعات بر اساس فرضیات و آثار او به دست آمده است که البته ممکن است اطلاعات جمع‌آوری‌شده از روی آثار وی، با مبالغه و افسانه درآمیخته باشد.
سعدی در جوانی در مدرسه نظامیه بغداد تحصیل می‌کرد که مهم‌ترین مرکز علم و دانش جهان اسلام در آن زمان به شمار می‌رفت. او به تحصیل ادب، تفسیر، فقه، کلام و حکمت پرداخت و پس از مدتی به‌عنوان خطیب به شام، مراکش، حبشه و حجاز سفر کرد. سپس به شیراز برگشت و تا پایان عمر در این شهر اقامت کرد.
نام کوچک سعدی، برگرفته از نام پدربزرگ پدری‌اش، «مصلح» بود. سعدی در سن ۱۲ سالگی پدر خود را از دست داد و در برخی آثار خود، از او به نیکی یاد کرده است. جالب است بدانید که سعدی خواهرزاده قطب‌الدین شیرازی بود؛ یکی از علمای ایرانی قرن هفتم که نقش مهمی در گسترش حکمت، فلسفه، علوم طبیعی، هنر و پزشکی ایفا کرد.
استاد سخن در سال ۶۵۵ هجری قمری «سعدی‌نامه» یا «بوستان» را به نظم درآورد و یک سال پس از آن یعنی در سال ۶۵۶ هجری قمری «گلستان» را تالیف کرد.
فاصله اندک میان نگارش بوستان و گلستان، نشان از تبحر، فرهنگ و ادب بسیار بالای این شاعر بزرگ دارد. او علاوه بر بوستان و گلستان، قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیع‌بند، رباعیات و مقالات بسیاری نگاشت که همگی در کتاب «کلیات سعدی» جمع‌آوری شده‌اند.
سعدی بین سالهای ۶۹۰ تا ۶۹۴ هجری قمری در شیراز درگذشت و آرامگاه او هم‌اکنون در شهر شیراز به «سعدیه» معروف است.
آثار سعدی
سعدی شیرازی مثل دیگر شاعران نامدار ایران زمین، درست همانند فردوسی بزرگ، مولانا، حافظ و دیگر شاعران و ادیبان محبوب در سراسر کره خاکی مشهور بوده و با وجود اینکه از زمانه زیستن او قرن ها می گذرد هنوز هم نام او بر زبان و قلب عاشقان فرهنگ و ادب جاری می باشد.
غزل هایی که او با موضوع عشق و عاشقی سروده است شهرت زیادی در دنیا داشته و نثر و نظمی که برای خلق همه آثار سعدی مورد استفاده قرار گرفته است بسیار ساده و روان است که همین سادگی لحن سعدی را به چهره ای متفاوت و متمایز تبدیل کرده است!
گلستان و بوستان سعدی دو مورد از کتاب هایی هستند که او یکی را به نظم و دیگری را به نثر نوشته است و جزو آن دسته از کتاب های پارسی هستند که هزاران هزار بار در طول سال ها مجددا رونویسی شده و یا به چاپ رسیده اند.
آثار سعدی به طور کلی نسبت به آثار اکثر ادیبان و شاعران و نویسندگان کهن خاص تر بوده و از لحن و معانی منحصر به فردی برخوردار هستند.
با توجه به جایگاه بالای سعدی شیرازی در تاریخ ایران و همچنین سطح ویژه آثاری که او خلق کرده است لازم است تا هر ایرانی او را بشناسد و با زندگینامه و آثار سعدی به خوبی آشنا باشد.
به همین دلیل تصمیم گرفتیم که موضوع این مقاله را به زندگینامه سعدی اختصاص داده و ابعاد مختلف زندگی او را مورد بررسی قرار دهیم. اگر شما هم به این شاعر و نویسنده برجسته علاقمند هستید و می خواهید اطلاعات بیشتری درباره او داشته باشید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید…
به جز دو اثر ماندگار و برجسته سعدی شیرازی یعنی گلستان و بوستان که در ادامه مقاله هر کدام را به طور مفصل بررسی می کنیم، بقیه اشعار و نوشته های او در یک کتاب فاخر به نام کلیات سعدی گردآوری شده اند. کلیات سعدی شامل این موارد است:
غزلیات
این مجموعه، غزل های سعدی که در حدود ۷۰۰ غزل هستند را شامل می شود. او در اغلب این غزل ها به موضوعات عاشقانه پرداخته است.
همه غزلیات سعدی در چهار کتاب طیبات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم (مربوط به دوران جوانی سعدی) قرار گرفته اند که کلیات سعدی آنها را در خود جای داده است.
نصیحه الملوک
این اثر از سعدی در موضوع پند و اخلاقیات خلق شده است و نکات اخلاقی را در بر می گیرد.
مجالس پنجگانه
این رساله به نثر نوشته شده است و سخنرانی های مختلف سعدی شیرازی را در بر می گیرد. مجالس پنجگانه بیشتر شامل نصایح اوست اما از نظر سطح نثر در مقام بسیار پایین تری نسبت به گلستان دارد.
قصاید عربی و فارسی
سعدی شیرازی هیچ کتاب و رساله جداگانه ای به زبان عربی ننوشت اما عده ای اشعار و قصیده های پراکنده عربی او را گردآوری کردند تا کلیات سعدی این ابیات را هم در خود داشته باشد.
در سمت مقابل، قصیده های فارسی سعدی که بیشتر به ستایش خداوند و پند و اندرز بزرگان و شاهان هم عصر سعدی مربوط می شود بسیار گسترده بوده و ارزش ادبی و اخلاقی زیادی هم دارند.
هزلیات
مجموعه هزلیاتی که سعدی شیرازی خلق کرده است در سه رساله مجزا یعنی مطایبات، مضحکات و خبیثات مشاهده می شوند. مطایبات مربوط به لطیفه ها و مسائل جنسی است که سعدی آن را بسیار بی پروا به رشته تحریر درآورده است و از این نظر جزو آثار خاص سعدی به شما می رود.
مراثی
آخرین خلیفه حکومت عباسیان معتصم بالله نام داشت که هلاکوخان دستور قتل او را صادر کرد. سعدی چند قصیده طولانی را برای ستودن این خلیفه سروده است. او همچنین مرثیه هایی برای اتابکان فارس و بزرگان این سلسله سروده که در کنار این قصاید رساله مراثی را تشکیل داده اند.
بوستان سعدی
بوستان سعدی شیرازی اولین کتاب مستقلی است که سعدی آن را خلق کرده است. این کتاب در سال ۶۵۵ هجری قمری به طور کامل تالیف شد و توسط سعدی در اختیار نزدیکان و دوستانش قرار گرفت.
بوستان سعدی که در نسخه های قدیمی تر و منسوخ شده به نام “سعدی نامه” نیز شناخته می شوده است جزو ماندگارترین شاهکارهای ادبیات پارسی محسوب می شود.
اشعاری که در این کتاب جای دارند در طی سالیان متمادی و در حالی که سعدی مشغول مسافرت های طولانی خود بود سروده شدند.
در نهایت هنگامی که دوباره سعدی به شیراز بازگشت این اشعار پراکنده را در یک کتاب جمع کرد و آنها را سر و سامان داد تا در نهایت سعدی نامه یا همان بوستان سعدی به وجود بیاید.
کتاب شعر بوستان در دل خود چیزی در حدود چهار هزار بیت داشته و از این نظر هم جزو کتاب های خاص تاریخ ایران است. موضوعاتی که بوستان درباره آنها سخن می گوید بیشتر مربوط به اخلاقیات، تربیت، سیاست و جامعه انسانی هستند. همچنین خوب است بدانید که سعدی این اثر را در قالب شعری مثنوی سروده است.
درباره ساختار کتاب هم باید بگوییم که بوستان یک مقدمه نسبتا طولانی در ابتدای خودش دارد. فصل های این کتاب عدل، احسان، عشق، تواضع، رضا، ذکر، تربیت، شکر، توبه و مناجات و ختم کتاب هستند که در مجموع ده فصل مختلف را برای سعدی نامه به وجود آورده اند.
گلستان سعدی
گلستان سعدی شیرازی که دومین کتاب مستقل این شاعر بزرگ بود در واقع یکی از مهم ترین کتاب های نثر فارسی در تاریخ ایران و دیگر کشورهای فارسی زبان در نظر گرفته می شود.
کار نوشتن این کتاب در سال ۶۵۶ هجری قمری تمام شد که یک سال بعد از اتمام سرودن بوستان بوده است. این کتاب از یک نثر آهنگین و همراه با نظم که به آن نثر مسجع می گویند ایجاد شده است و به همین خاطر نثری آهنگین دارد.
کتاب گلستان هشت فصل مجزا دارد و نام این فصل ها به ترتیب “پادشاهان، اخلاق درویشان، فضیلت قناعت، فواید خاموشی، عشق و جوانی، ضعف و پیری، تاثیر تربیت و آداب صحبت” می باشد.
یکی از نکات مهمی که سعدی در این کتاب رعایت کرده است دوری کردن از نوشتن تاریخ و تذکره نویسی است که می تواند از جذابیت و تاثیرگذاری اثر کم کند. تمرکز سعدی در کتاب گلستان بیشتر روی مسائل مرتبط با زندگی و رفتار و شخصیت افراد بوده و به بررسی وضعیت فرهنگی جامعه خود می پردازد. او این کار را بسیار زیبا و تاثیرگذار انجام داده است!
همچنین گلستان شامل تعداد زیادی از حکایت های متنوع کوتاه و بلند است که وقتی آنها را می خوانید مثل این است که اتفاقات این حکایت ها را در زندگی واقعی تجربه کرده اید. گلستان با وجود اینکه در قرن های گذشته به رشته تحریر درآمده است بازهم نگارشی بسیار ساده و روان دارد. سعدی در این اثر از کلمات سخت و پیچیده ای که خواندن کتاب برای عامه مردم را دشوار می کند استفاده نکرده است. به همین دلیل مخاطب امروزی فارسی زبان نیز می تواند بیشتر بخش های این کتاب را به راحتی خوانده و متوجه شود.
زمانی که صنعت چاپ و ماشین های چاب برای اولین بار به ایران وارد شدند گلستان سعدی جزو اولین کتاب هایی بود که زیر چاپ این ماشین ها رفت. اولین تاریخ چاپ گلستان سعدی در سال ۱۸۲۴ میلادی بود که در شهر تبریز صورت گرفت. سعدی این کتاب را پس از نوشتن به ولیعهد آن زمان فارس یعنی “سعد ابن ابوبکر زنگی” تقدیم کرد.
نظر شما