یک استاد جامعه‌شناس گفت: بحث کودک‌همسری در دو سال اخیر پررنگ شده و بسیاری از افراد به آن می‌پردازند. بر اساس اطلاعات به‌دست آمده پژوهش‌های اجتماعی که در طول چند سال اخیر در ایران انجام شده مساله کودک‌همسری برای مردم ما اهمیت چندانی نداشته است. درواقع مردم آنچنان که به مسائلی چون طلاق و اعتیاد و.. اهمیت می‌دهند کودک‌همسری را مسأله‌ای اجتماعی قلمداد نمی‌کنند. یک دلیل می‌تواند این باشد که ازدواج در سنین پایین از گذشته وجود داشته و هیچ‌گاه از آن به عنوان یک وضعیت نامطلوب نام برده نشده است.
به گزارش ایسنا، حسین اکبری در همایشی با عنوان «کودکی گمشده» که در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: در طی دو سال اخیر به‌دلیل مطرح شدن این مساله در فضای مجازی و ارائه نمونه‌هایی از این پدیده منجر به توجه مردم شده است. عده‌ای در این فضا فعالیت می‌کنند تا پدیده کودک‌همسری را به لحاظ جامعه‌شناسی تبدیل به یک مساله اجتماعی کنند؛ یعنی کودک‌همسری به‌عنوان یک برساخت اجتماعی کم‌کم وارد حوزه عمومی می‌شود.
اکبری ادامه داد: بر اساس پژوهش‌های گوناگون در حوزه‌های اجتماعی پزشکی و… کودک‌همسری دارای پیامدهای اجتماعی بسیاری است و تأثیرات زیادی به لحاظ فیزیولوژیک پزشکی، مباحث مربوط به زایمان و… بر فرد دارد. پیامدهای این پدیده هم بر خود فرد تأثیر نامطلوب می‌گذارد و هم بر جامعه. برای نمونه افرادی که زود ازدواج می‌کنند، دچار محرومیت از تحصیل می‌شوند.
در برخی روستاهای پیرامون مشهد، بیشتر دختران کلاس هفتمی ازدواج کرده‌اند
این استاد دانشگاه با بیان این‌که «استان خراسان رضوی بالاترین میزان کودک‌همسری را داراست» خاطرنشان کرد: در اطراف شهر مشهد روستاهای بسیاری هستند که در آنجا کودک‌همسری به‌وفور دیده می‌شود. ما روستاهایی داریم که تقریباً بیشتر دختران روستا زمانی که به کلاس هفتم می‌رسند ازدواج کرده‌اند. در برخی از روستاهای اطراف مشهد هنوز مدارس به‌صورت مختلط هستند. در چنین حالتی عموماً شوهرها اجازه نمی‌دهند که همسرانشان برای تحصیل به این مدارس بروند؛ درنتیجه بسیاری از این دختران محروم از تحصیل می‌شوند.
وی تصریح کرد: بحث دیگر موضوع چرخه فقر است. فقر یک متغیر کلیدی در کودک‌همسری است. دخترانی که نتوانند تحصیل کنند ازدواج مناسبی نخواهند داشت؛ بنابراین عموماً با فردی ازدواج می‌کنند که در همین چرخه وجود دارد. درنتیجه بازتولید فقر به‌شدت کلید می‌خورد. آسیب دیگر در این رابطه طلاق است. ما امروز به‌شدت با موج طلاق دختران زیر ۲۰ سال مواجه هستیم. دخترانی در جامعه وجود دارند که تنها ۹ سال سن دارند اما سه‌بار ازدواج کردند؛ درواقع طلاق دختران در این سنین به‌شدت رایج شده است.
افزایش آمار درخواست زنان زیر ۲۰ سال دارای فرزند برای برخورداری از حمایت بهزیستی
اکبری توضیح داد: مواردی از زنان زیر ۲۰ سال دارای فرزند وجود دارد که به بهزیستی مراجعه می‌کنند تا تحت پوشش بهزیستی به‌عنوان زن سرپرست خانوار قرار بگیرند. موضوع دیگری که مساله کودک‌همسری به بار می‌آورد کشمکش‌ها، تضادها، آسیب‌های جسمی و حتی مواردی مانند قتل همسر است که در طی سالهای اخیر بسیار اتفاق افتاده. دخترانی که هیچ راهی برای رهایی از دست همسرانشان نداشتند، درنهایت مجبور به از بین بردن همسران خود شدند.
ازدواج کودکان نمونه بارز خشونت جنسی است
این استاد دانشگاه با اشاره به خشونت‌های جنسی در کودک‌همسری تشریح کرد: این‌که دختر ۷ یا ۸ سالهای ازدواج کرده و وارد رابطه جنسی با مردان ۳۰ ساله یا با سن بیشتر می‌شوند نمونه بارز خشونت جنسی است. از سویی دیگر به‌دلیل آن‌که چنین افرادی عموماً نمی‌توانند رابطه عاطفی خوبی با همسران خود برقرار کنند، پس از مدتی روابط خارج از چارچوب خانواده خواهند داشت.
۴۰ هزار ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در استان
وی افزود: کودک‌همسری به تنهایی یک مساله نیست بلکه محوری است که در پیرامون آن انواع مسائل اجتماعی گسترش پیدا می‌کنند. براساس آمارهای موجود از سرشماری سال ۱۳۹۰ در گروه سنی ۱۰-۱۴ سال حدود ۰.۸ درصد از دختران و در گروه سنی ۱۵-۱۹ سال، ۱۵ درصد از دختران ازدواج کرده بودند. در سال ۱۳۹۳ حدود ۴۰ هزار دختر کمتر از سن ۱۵ سال در استان ازدواج کرده بودند که آمار بسیار زیادی است. از سویی دیگر در گروه سنی ۱۵-۱۹ سال ۲۴۰ هزار ازدواج داشتیم که حدود ۵.۶ درصد از ازدواج‌ها در سن کمتر از ۱۵ سال اتفاق افتاده بود.
۸۶ هزار زن متأهل در سنین ۱۰-۱۹ سال استان حداقل یک بار ازدواج کرده‌اند
اکبری با اشاره به طلاق در سنین پایین گفت: درصد زنان مطلقه نسبت به کل زنان در گروه سنی ۱۵-۱۹ سال ۲/. درصد است. تعداد ۹۰ هزار نفر از زنان بین ۱۰-۲۹ سال طلاق گرفتند که این امر در سنین پایین می‌تواند معضلات بسیاری را در جامعه ایجاد کند. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ در استان خراسان رضوی از میان تقریباً ۴۰۰ هزار زن که در سن ۱۰-۱۹ سال متأهل بودند حدود ۸۶ هزار نفر آن‌ها حداقل یک بار ازدواج کرده‌اند. حدود ۱۱ هزار نفر سن‌شان بین ۱۰-۱۴ سال بوده است.
به گزارش ایسنا، این استاد دانشگاه عوامل اجتماعی مربوط به کودک‌همسری را در چهار دسته تقسیم کرد و ابراز عقیده کرد؛ درواقع کودک‌همسری در بسیاری از مناطق به‌عنوان یک رسم اجتماعی بوده و آزار قلمداد نمی‌شود. در برخی موارد با باورهای اعتقادی ادغام می‌شود و در بسیاری موارد توجیهی برای کودک همسری است نه دلیل کودک‌همسری. عامل اجتماعی بعدی کودک‌همسری به‌عنوان معامله‌ای اقتصادی است و عمدتاً نوعی فروش دختران محسوب می‌شود، فقر، اعتیاد والدین و قمار و… عامل فروش دختران است. والدینی داریم که دختران خود را در قمار باخته و آن‌ها را واگذار می‌کنند. خریداری دختران برای ازدواج در حاشیه شهر مشهد بسیار صورت می‌گیرد.
اکبری ادامه داد: نوع سوم کودک‌همسری نتیجه اشتیاق دختران است. برخی مواقع اشتیاق خود دختران به ازدواج زودهنگام منجر به کودک‌همسری می‌شود و اما آخرین دلیل اجتماعی که منجر به وقوع این پدیده می‌شود ترس والدین از شرایط اجتماعی است. زمانی که در جامعه مسائل اجتماعی افزایش پیدا کند چون افزایش رابطه دختر و پسر و… برخی خانواده‌ها به‌ویژه خانواده‌های سنتی و مذهبی به خاطر حفظ آبرو و جلوگیری از این‌که مبادا دختران‌شان وارد یکسری از روابط شود اقدام به ازدواج زودهنگام دختران می‌کنند. در تحقیقاتی که انجام شده یکی از دلایلی که خانواده‌ها برای ازدواج دخترشان مطرح می‌کنند ترس از این است که مبادا دخترشان برای آن‌ها بی‌آبرویی ایجاد کند. آبرو و شأن اجتماعی در جامعه امروز ایران همچنان یک عنصر تعیین‌کننده اجتماعی است.
اکبری با اشاره به راهکارهای جلوگیری از پدیده کودک‌همسری گفت: به‌لحاظ جامعه‌شناسی اگر بخواهیم کودک‌همسری را کاهش دهیم باید کودک‌همسری به‌عنوان یک برساخت اجتماعی تبدیل به یک مطالبه اجتماعی شود. درواقع زمانی می‌توانیم در جامعه تغییری ایجاد کنیم که بتوانیم مساله را وارد عرصه عمومی کرده و تبدیل به یک مطالبه اجتماعی کنیم. بنابراین زمانی که کودک‌همسری تبدیل به مطالبه عمومی شود جوی در جامعه ایجاد خواهد شد و هرکس که بخواهد فرزند خود را در سن پایین به ازدواج با کسی درآورد با یک فشار اجتماعی روبه‌رو می‌شود. راهکار دیگر توانمندسازی است، از آنجا که نمی‌توانیم در برخی از نواحی کشور جلوی کودک‌همسری را بگیریم باید مهارت‌هایی را به افراد بیاموزیم تا بدانند چطور زندگی خود را راه ببرند، چطور با همسران خود ارتباط برقرار کنند و چطور در برابر خشونت‌های جنسی همسران خود مقاومت کنند./ ایسنا
