سلام نو _ سرویس گردشگری: محمد غفاری (۱۲۲۶ – ۲۷ مرداد ۱۳۱۹) معروف به کمالالمُلک، نقاش نامدار ایرانی بود. او در دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی فعالیت داشت و یکی از مشهورترین و پرنفوذترین شخصیتهای تاریخ معاصر ایران بهشمار میآید. او برادرزاده صنیعالملک بود. وی از اعضای لژ فراماسونری ایران موسوم به بیداری بود. محمد غفاری، دومین پسر میرزا بزرگ خان، از صاحب منصبان و کشاورزان خاندان معروف غفاری کاشان و حاجیه مریم بیگم از خاندان معروف شیبانی در این شهر بود. این مرد بزرگ از مشاهیر کاشان، شهری پر افتخار با جاذبههای گردشگری فراوان است.
درباره کمالالمک، نقاش برجسته کاشانی
کمالالملک از خانوادهای است که از دوره افشاریه هنرمندان متعددی داشتهاست. او در سالهای اولیه زندگی خود را در ملک پدری در روستای کله ۴۲ کیلومتری کاشان گذراند که این روستا به همین دلیل امروز بنام روستای کمال الملک نامیده میشود. تحصیلات اولیهاش را در مکاتب زادگاهش گذراند. پس از تحصیلات ابتدایی در کاشان، پدرش ابوتراب غفاری که همچون نیاکانش مشغول حرفه نقاشی بود، محمد را همراه برادر بزرگش به تهران فرستاد تا در مدرسه دارالفنون در رشته نقاشی ادامه تحصیل دهند. محمد در ۱۲سالگی به تهران رفت به همراه برادرش محمد و برادرش پس از گذشت سه سال تحصیل در مدرسه دارالفنون توانستند موفقیتهای بسیاری کسب کنند.
ناصرالدین شاه در پایان سال سوم هنگام بازدید از دارالفنون با دیدن تابلویی که از چهره اعتضادالسلطنه، رئیس وقت دارالفنون که توسط محمد غفاری کشیده شده بود، تحت تأثیر قرار گرفت و دستور داد او را به عنوان نقاش به استخدام دربار درآورند. محمد غفاری از اولین تحصیلکردگان ایرانی در فرنگ و از افراد پرنفوذ دوره قاجار بود. محمد با خواهر مفتاحالملک یکی از مقامات دربار ازدواج کرد که ثمره این ازدواج یک دختر به نام نصرت و پسری به نام حسینعلیخان شد. وی با حضور در دربار، ابتدا لقب خان، سپس پیشخدمت مخصوص دریافت کرد. پس از چندی ناصرالدین شاه، تحت تأثیر آثار او قرار گرفت و خود به شاگردی او درآمد و او را در ابتدا به لقب نقاشباشی و سپس به لقب کمالالملک منصوب کرد.
«کمالالملک» پیشنهادِ محمدحسین فروغی بود. محمد در مدت حضور در دربار ۱۷۰ تابلو کشید که معروفترین آنها تالار آینه است و اولین تابلویی است که آن را با تحت عنوان «کمالالملک» امضا کردهاست. کمالالملک در سال ۱۲۷۶ خورشیدی پس از ترور ناصرالدینشاه برای تحصیل به اروپا رفت. او بیش از سه سال در فلورانس، رم و پاریس گذراند و در موزهها به رونگاری از آثار نقاشانی چون رامبرانت و تیسین پرداخت. در پاریس با فانتن لاتور آشنا شد. سفر اروپا تأثیری مثبت در اسلوب کار و حتی طرز دید او گذاشت. کمالالملک در سال ۱۲۷۹ به دستور مظفرالدینشاه به ایران بازگشت و کار در دربار را ادامه داد ولی عملاً نتوانست با خواستهای شاه جدید کنار بیاید.
سپس به عراق رفت و چند سالی در آنجا ماند. سالهای ۱۲۸۱ تا ۱۲۸۳ خورشیدی پردههای «زرگر بغدادی» و «میدان کربلا» را نقاشی کرد. بازگشت کمالالملک به ایران، مصادف با انقلاب مشروطه شد. او اگرچه به مشروطهخواهان متمایل بود. ولی در جنبش مشروطه مشارکت مستقیم نکرد. هرچند با انتشار مقالات و ترجمه برخی آثار ژان ژاک روسو و دیگر نویسندگان آزادیخواه فرانسه، به سهم خود با جنبش همراه شد. در سال ۱۲۸۹ کمال الملک از وزارت علوم (معارف) درخواست کرد دویست ذرع از اراضی نگارستان و دو هزار تومان پول در اختیار او بگذارد تا به سلیقه خود کارگاه و کلاس نقاشی دایر کند.
آرامگاه کمال المک کجاست
فرم کلی بنا به همراه تزیینات و کاشیکاریها، شباهت و هارمونی زیادی به آرامگاه شیخ عطار دارد بهطوری که در بدو ورود به باغ و در نگاه اول همه تصور میکنند که این دو بنا، عضوی از یک بنا هستند. در آرامگاه کمال الملک اوج خلاقیت معماری در استفاده از عناصر معماری سنتی ایرانی در تلفیقی جدید و موزون دیده میشود. درست مانند آرامگاه «عمر خیام نیشابوری»، هندسه نقش برجستهای در بهوجود آمدن آرامگاه کمالالملک دارد. در بنا شش قوس نیم دایره نما و چهار قوس متقاطع که بر روی اقطار وجود دارند، دیده میشود. در پایین قوسهای اصلی نما وقتی از رو به رو به آن نگاه کنید، دو قوس کوتاهتر نیز دیده میشوند که در اصل تلاقی قوسهای متقاطع هستند.
بهطور کلی میتوان گفت حجم کلی این مقبره از پوستهای سهبعدی در فضا بهدست آمده است که در یک حرکت نرم دو نوع قوس ذکر شده را به هم پیوند میدهند. این قوسها و پوشش آنها در بالا، اشکال هندسی مخروطی شکلی را پدید آورده که ابتکاری هندسی به شمار میرود. تزیینات به کار رفته در این بنا شامل کاشی معرق است که نقوش آن هنرمندانه بر روی سطح منحنی نما استفاده شده است و به سمت خط تقارن قوسها این نقوش به نسبت کوچک و کوچکتر میشوند. بر طبق گفته هوشنگ سیحون، معماری این بنا یادآور و نمایانگر معماری زادگاه کمالالملک یعنی کاشان است. سنگ مزار کمالالملک نظیر دیگر سنگهای مزاری که هوشنگ سیحون در آرامگاه ظهیرالدوله تهران طراحی کرده است، یکپارچه از سنگ گرانیت و بافت خشن است. در قسمت بالای سنگ این مزار که مرتفع و زاویهدار است، نقش برجستهای از کمالالملک توسط شاگرد این نقاش به نام «استاد ابوالحسن صدیقی» طراحی و حجاری شده است.
نظرات