سلام نو _ سرویس گردشگری: بافت قدیم بوشهر، در واقع یک بافت تاریخی و قدیمی مسکونی در بوشهر است که قدمتی چندین ساله دارد. این بافت تاریخی ۳۸ هکتار است و چهار محله قدیمی بوشهر با نام‌های دهدشتی، کوتی، بهبهانی و شنبدی در اینجا قرار دارند. البته نامگذاری این محله ها هم داستان جالبی داشته و این طوری بوده که هر طایفه و قومی بخشی از شهر را برای زندگی‌اش انتخاب می‌کرده و اسم آن محله بر اساس اولین ساکنینش انتخاب می‌شد. اگر هم بخواهیم بافت قدیم بوشهر را از نظر جغرافیایی بررسی کنیم، به این صورت است که در بخش شمالی شبه جزیره بوشهر قرار گرفته و از سه طرف شمال، شرق و غرب به دریای خلیج‌فارس راه دارد. جنوب آن هم محدود به بافت جدید شهر است که در واقع ترکیبی از بافت قدیم و جدید است. این بافت که جزو آثار ملی ثبت شده است، مربوط به دوره حکومت نادر شاه افشار است. ولی با توجه به سبک خاص معماری قجری در این بافت، می‌توان به این نتیجه رسید که زمان شکوفایی آن به دوره حکومت قاجارها بر می‌گردد.
مراکز مذهبی مختلف مثل مسجد، حسینیه و کلیسا که برای همه مذهب‌هاست، بازار، کوچه‌ها و ساختمان‌های کنسول‌گری کشورهای مختلف همگی جزو معماری‌های به جا مانده از بافت قدیم بوشهر است.
بافت دوست‌داشتنی بوشهر
بافت تاریخی بوشهر در شمالی ترین نقطه شبه جزیره مثلث شکل بوشهر قرار گرفته است یعنی در رأس مثلثی که دارای تورفتگی در خلیج فارس است و از چهار محله «دهدشتی»، «شنبدی»، «کوتی» و «بهبهانی‌ها» تشکیل و به چهارمحل بنا به قومیت‌های ساکن در آن محله معروف است. بافت تاریخی بوشهر که شامل ۱۰۰۰ خانه می شود مانند دیگر شهرهای تاریخی، دارای دروازه، برج و بارو، بازار، آب انبار، حمام، مسجد جامع، ارگ حکومتی، میدانگاه و غیره است که همگی از عناصر کالبدی تشکیل‌دهنده یک شهر ایرانی- اسلامی هستند. اوج شکوفایی این بافت مربوط به دوره قاجاریه است که در آن زمان بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران بوده است. بافت تاریخی بوشهر به دوره حکومت نادرشاه افشار برمی‌گردد. در دوره زندیه به دلیل نزدیکی به پایتخت ایران در شیراز اهمیت این بندر دوچندان شد.
به طور کلی تا حدود سال ۱۳۳۵ بندر بوشهر منحصر به محدوده بافت قدیم و مهمترین و بیشترین کارکردهای شهری در جهت تضمین حیات ساکنین در آنجا متمرکز بوده ولی در پی تقلید، تغییر و تحولات شهرسازی، بافت ارگانیک شهر دچار ضربه‌های شدید کالبدی، اقتصادی و عملکردی گردید.
عمارت ها و ساختمان های مسکونی بافت تاریخی بوشهر ویژگی های منحصربه فردی دارند که بعضی نمونه های آن را در هیچ یک از بافت های تاریخی کشورمان نمی توانیم ببینیم. این شیوه به معماری «بیت میلانی» مشهور است. مهمترین وجه تمایز بافت تاریخی بوشهر، نماهای داخلی و بدنه‌های خارجی بنا با نمای پرکاری هستند که در خانه‌های نواحی مرکزی ایران این نماها محدود به چهار جبهه رو به حیاط است. سنگ، چوب و گچ عمده مصالحی است که در ساخت از آنها استفاده شده است. گچ‌بری، آهک بری، آینه کاری، ارسی و لمبه کوبی از جمله تزییناتی است که در بناهای بافت بوشهر دیده می شود.
عناصر تشکیل‌دهنده بناهای بافت تاریخی :
- ورودی ۲-حیاط مرکزی ۳- اتاق ها ۴- تراس و«شناشیل» یا «شناشیر» که در سواحل جنوبی خلیج فارس به نام «مشربیه» شناخته می شود و اغلب در بدنه های خارجی و بعضاً در جبهه های داخلی بنا دیده می شود.
- شناشیل بالکن کرکردار چوبی یا فلزی است که در مقابل بازشوهای طبقات فوقانی قرار می‌گیرد و غیر از ایجاد دسترسی به فضاهای مختلف ساختمان، در تلطیف هوای درون اتاق‌ها نیز مؤثر است و علاوه بر تنظیم شرایط محیطی متناسب با اقلیم، عنصری تزیینی در بنا نیز هست. ۵- پشت بام و جان‌پناه ۶- جرز و فرورفتگی بدنه‌ها ۷- سایه‌بان و شبکه‌های چوبی ۸- بازشوها ۹- بادگیرها ۱۰- پله‌ها ۱۱- نرده‌ها و معجرها.
معماری ممتاز بافت تاریخی بوشهر
در ساخت بناهای این بافت از معماری هیلانی استفاده شده. به این صورت که هر ساختمان از یک حیاط مرکزی و ۲ یا ۳ طبقه تشکیل می‌شود تا در زمستان از طبقه‌های پایین و در تابستان از طبقه‌های بالا استفاده شود. همین‌طور ساختمان‌ها از سنگ‌های مرجانی ساخته شده‌اند تا با نگه‌داشتن دما در خود، هوای خانه در زمستان‌ها گرم و در تابستان‌ها خنک باشد. شیشه‌های رنگی که در سردر ساختمان‌ها استفاده شده علاوه بر زیبایی ظاهری، باعث شکست نور، جلوگیری از ورود گرما و حتی دور کردن حشره‌ها می‌شود. تمایز این بافت قدیمی در ساخت آن با در نظر گرفتن اقلیم گرم و مرطوب بوشهر است.
یکی از جزئیات دیدنی و معروف بافت قدیم بوشهر، بالکن‌های چوبی یا شناشیل است. این شناشیل‌ها که جزوی از معماری دوره عثمانی هستند، از بدنه ساختمان‌ها بیرون زده‌اند تا ساکنین خانه‌ها امکان دید از بالکن را داشته باشند. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، شناشیل‌ها شبکه‌هایی که از جنس چوب هستند که فضایی از خانه را مانند یک پنجره باز می‌کنند تا نسیم خنک دریا به داخل خانه هدایت شود. همین‌طور این چوب‌ها مثل سایه‌بان هم عمل می‌کنند و باعث کمتر شدن دمای فضای داخلی اتاق‌ها می‌شوند.
قدم زدن در کوچه‌های تنگ و باریک بافت قدیم همراه با گلدان‌های رنگ‌به‌رنگ و درخت‌های گل کاغذی، یکی از تفریحات موردعلاقه بوشهری‌ها و گردشگران این منطقه است.
کافه‌هایی مثل کافه حاج رئیس، کافه گل‌ها و کافه کهن که در دل این کوچه‌ها قرار گرفته‌اند، محل مناسبی برای شب‌نشینی و دورهمی است. اگر به این بافت تاریخی سر زدید می‌توانید از این کافه‌ها برای استراحت و شکم‌گردی استفاده کنید.
با سفر به این بافت، با بخش قابل توجهی از تاریخ، آداب و رسوم و فرهنگ مردم بوشهر آشنا می‌شوید. حتی اگر خواستید می‌توانید با خرید سوغاتی‌های بوشهر، بخشی از این زیبایی را با خود به یادگار ببرید.
نظرات