در کتاب مدیریت استرس که ناشر آن مدیر یار است به موضوع استرس و مدیریت کردن آن پرداخته است.
در بخشی از این کتاب، مهدی رحمانی به استرس شغلی، دلایل و آثار آن بر عملکرد کارکنان در سازمان ها پرداخته و نوشته است:
در دهه اخیر موضوع استرس و آثار آن در سازمان یکی از مباحث اصلی مدیریت رفتار سازمانی را به خود اختصاص داده است و فشار عصبی در سازمان همچون آفتی فعالیت ها را تحلیل داده و ازبین می برد. توجه به محیط های شغلی و شرایط کار کارکنان امری است که موجب بالا رفتن کیفیت کار، حفظ سلامت و بهداشت کارکنان و جهت بهره جویی بیشتر و بهتر از طول مدت سنوات کاری مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تأثیر استرس شغلی بر زندگی و کارکنان، دست اندرکاران این گونه سیستم ها باید عوامل مرتبط با رضایت مندی را یافته و جهت پیشرفت و ارتقای سطح کارایی کارکنان مورد توجه قرار دهند.
استرس چیست؟ استرس به مجموعه واکنش های عمومی انسان نسبت به عوامل ناسازگار و پیش بینی نشده داخلی و خارجی اطلاق میگردد. فشار روانی تجربه ای است همگانی و عمومی که هرکس به کرات آن را در زندگی خود احساس کرده است. برخلاف تصور، فشار روانی همیشه شامل حوادث ناخوشایند نیست بلکه می تواند محصول موفقیت های خوشایند و مطلوب نیز باشد که سازگاری مجددی را در فرد مطالبه می کند. به عبارت دیگر شاید نکته اصلی در موقعیت های تنش زا نیاز به انطباق و سازگاری مجددی است که برای فرد ضرورت پیدا می کند. فشار روانی نتیجه یک تعامل بین منابع مختلف فشار و فرد است. تمامی افراد یک موقعیت واحد را استرس زا تصور نمی‌کنند و اختلافات فردی آنان از نظر شخصیتی و تجارب زندگی، پاسخ آنان را به فشار روانی تحت الشعاع خود قرار می دهد.
استرس شغلیJob Stress چیست؟ به کارگیری فرد در کاری که با توانایی ها و اطلاعات او همخوانی ندارد و یا تغییر در فعالیت کاری او می تواند باعث ایجاد استرس در فرد شود. بطور کلی استرس شغلی نوعی استرس است که با محیط کاری یا عوامل مرتبط با محیط کاری فرد ارتباط دارد. تغییر در فعالیت های کاری همچون فن آوری جدید یا تغییر اهداف، ممکن است باعث ایجاد استرس شود. استرس سازمانی را می توان با مقیاس کارگریزی و کیفیت کار اندازه گیری کرد.
دلایل استرس کاری در محیط کاری، موقعیت های زیادی هستند که موجب استرس فرد می شوند. موقعیت هایی همچون فقدان تأمین شغل، حاکمیت روابط بر ضوابط، بوروکراسی سردرگم، فقدان مکانیسم های کنترل و ارزشیابی، شیفت های کار، ساعت کار زیاد، فناوری جدید، حقوق کم و سبک مدیریت باعث ایجاد استرس در محیط کار می گردند. برخی دیگر از عوامل استرس زا عبارتند از: حمایت نکردن مسئولین از کارکنان خود، نبود مشاوره و ارتباطات، دخالت های زیادی در مسایل شخصی، اجتماعی و زندگی خانوادگی، حجم زیاد کارها یا بیش از اندازه کم بودن کار، فشار بیش از حد ناشی از غیر واقعی بودن مهلت انجام کارها، انجام کارهایی که بسیار مشکل اند و یا لزوم چندانی به انجام آن ها نیست، نداشتن مهارت کافی در نحوه انجام کار، شرایط نامطلوب کاری، داشتن شغلی که متناسب با شاغل نباشد، نداشتن امنیت شغلی و ترس از بیکار شدن و...
تأثیر استرس سازمانی با افزایش میزان کارگریزی، تعویض زودهنگام کارکنان، ارتباط نامناسب با ارباب رجوع، کاهش میزان امنیت شغلی، عدم سلامت محیط کار، کنترل ضعیف کیفیت محصولات و...ارتباط دارد.
هرچه میزان استرس سازمانی بالاتر باشد، عوامل ذکر شده از فراوانی بیشتری برخوردارند. استرس باعث فشارهای روانی بسیاری بر روی فرد می شود که این فشارها به شکل های مختلف در رفتار فرد در محیط کاری خود را نشان می دهد. برخی از این رفتارها عبارتند از زودرنجی یا پرخاشگری در برخورد با همکاران و مراجعین،بی تفاوتی و بی علاقگی به آراستگی ظاهری خود و دیگران، کاهش خلاقیت و فقدان اعتماد به نفس، بی تفاوتی نسبت به کار و افزایش اشتباهات، عدم توانایی تمرکز بر روی کار و ناتوانی در تصمیم گیری، خستگی مفرط، ناراحتی و احساس گناه، ناتوانی در تحمل اطرافیان و تمایل به انزوا همه این عوامل در نهایت منجر به کاهش بهره وری و افزایش ضایعات می شود و از طرف دیگر این افراد به علت ناتوانی در کنترل احساسات، ناتوانی در تصمیم گیری صحیح و دیگر موارد ذکر شده استعداد فوق العاده در ایجاد حادثه برای خود و دیگران پیدا می کنند.
برای مقابله با استرس ابتدا بایستی عوامل و زمینه های استرس زا شناسایی شده تا راهکارهای متناسب با آن ها به کار گرفته شود و عوامل استرس زا تعدیل شوند. استرس در سازمان اثرات نامطلوبی بر کمیت و کیفیت کار کارکنان برجای می گذارد و عوامل و ریشه های استرس سازمان ها تنها در سازمان نیست بلکه عوامل استرس زای برون سازمانی مختلفی وجود دارند که شخص را با تنش و استرس روبرو می سازد. به این ترتیب فرد با استرس وارد سازمان شده و از طرف دیگر عوامل سازمانی استرس فرد را افزایش می دهد.
