مجلس خبرگان رهبری یکی از مجالس مهم ایران و انتخابات مجلس خبرگان یکی از مهم‌ترین انتخابات‌های سال‌های گذشته ایران بوده است. این مجلس که وظیفه اصلی آن انتخاب رهبری و نظارت بر وی است در سال‌های پس از انتخابات بحث برانگیز 88 یکی از مهم‌ترین عرصه‌های رقابت سیاسی بوده، آن چنان که انتخابات مجلس خبرگان در سال 94 به آوردگاه مخالفان و موافقان اکبر هاشمی رفسنجانی بدل شد.
در انتخابات مجلس خبرگان که در سال 94 برگزار شد رقابت به شدید‌ترین حد خود رسید و رقبای هاشمی لیست او را لیست انگلیسی خطاب کردند اما در نهایت با تمام رد صلاحیت‌ها این لیست هاشمی بود که انتخابات مجلس خبرگان در تهران پیروز شد و از مخالفین او تنها احمد جنتی بود که در انتخابات مجلس خبرگان کامیاب شد.
انتخابات مجلس خبرگان سال 94
اما چرا انتخابات مجلس خبرگان در این سال‌های اینقدر مهم شده است؟ به روایت تاریخ انتخابات مجلس خبرگان حداقل تا اواسط دهه 80 انتخابات مهمی نبود و با اینکه لیست‌های جامعتین برای آن ارائه می‌شد، اما حداقل برای مردم فرقی بین حضور احمد جنتی یا حسن خمینی نبود.
اما پس از انتخابات 88 و عزم جریان اصولگرا و نزدیکانش برای حذف هر اصلاح طلب و غیر اصولگرایی از مناصب انتصابی و انتخابی انتخابات مجلس خبرگان هم به انتخاباتی مهم تبدیل شد. اصلاح طلبان هر چند از انتخابات مجلس خبرگان قبلی غافل شدند، اما با هدایت هاشمی رفسنجانی محکم وارد انتخابات مجلس خبرگان و در تهران محمدی یزدی و مصباح یزدی را حذف کردند و احمد جنتی هم به رتبه آخر رفت!
انتخابات مجلس خبرگان: چرا و برای کجا؟
انتخابات مجلس خبرگان برای کسب کرسی‌های سرخ مجلس خبرگان در ساختمان مجلس قدیم برگزار می‌شود، اما واقعا اهمیت انتخابات مجلس خبرگان در چیست؟مجلس خبرگان رهبری مجلسی متشکل از فقیه‌های «واجد شرایط» است که بر اساس اصل ۱۰۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مسئولیت تعیین ولی فقیه (رهبر جمهوری اسلامی ایران) را دارد. مدت هر دورهٔ این مجلس که اعضای آن به وسیلهٔ انتخابات و توسط رأی مستقیم و مخفی مردم انتخاب می‌گردند، هشت سال می‌باشد.
مجلس خبرگان رهبری نیز در اجرای مادهٔ ۱ و ۲ آیین‌نامهٔ داخلی این نهاد، تعداد خبرگان را ۸۸ نفر اعلام کرده‌است. تعیین آیت‌الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری در سال ۱۳۶۴ و انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای، رییس جمهور وقت، به عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ مهم‌ترین تصمیمات این مجلس در دوران فعالیتش بوده.
بخش اعظم اهمیت انتخابات مجلس خبرگان هم برآمده از مسئله انتخاب رهبری نظام است. انتخابات مجلس خبرگان در نهایت منجر به انتخابات عالی‌ترین مقام کشور به صورت مادام العمر می‌شود و می‌تواند تمام سیاست‌های کشور را در تمام حوزه‌ها تحت تاثیر قرار دهد. از همین جهت است که انتخابات مجلس خبرگان این چنین مهم شده.
انتخابات مجلس خبرگان: نهادی خود تنظیم گر
مجلس خبرگان رهبری مطابق تعریف قانون اساسی یک مجلس انتخابی تمام عیار است نه انتصابی. این مجلس به علت حساسیتی که در انتخاب رهبر دارد دارای استقلالی است که هیچ نهاد دیگر ندارد و طبق اصل ۱۰۸ قانون اساسی صلاحیت خودتنظیمی دارد تا هیچ نهادی نتواند این پارلمان کوچک اما راهبردی را تحت نفوذ و تغییرات ناشایست قرار دهد.
بر اساس اظهارات هاشمی رفسنجانی؛ قانون خبرگان با خودش است. یعنی تنها نهادی است که قوانین خودش را خودش وضع می‌کند و هیچ‌کس نمی‌تواند به او فرمان بدهد و به دلیل حساسیت وظیفه عمده جلسات به صورت غیرعلنی و محرمانه برگزار می‌شود. در خبرگان همواره گروهی برای بررسی انتخاب رهبری در صورت پیشامد حادثه تعیین شده‌است.
انتخابات مجلس خبرگان: روسای مشهور یک مجلس کلاسیک
ریاست این مجلس از زمان تأسیس در سال ۱۳۶۱ به عهده علی مشکینی بود، پس از رحلت ایشان در سال ۱۳۸۶ این پست به اکبر هاشمی رفسنجانی رسید و در سال ۱۳۸۹ محمدرضا مهدوی کنی جانشین وی شد. پس از فوت او، این پست به محمد یزدی رسید.
هر چند حامیان حسن روحانی و هاشمی رفسنجانی در انتخابات مجلس خبرگان سال 94 در تهران پیروز شدند، اما نتوانستند هاشمی را به ریاست مجلس خبرگان برسانند. در نهایت پس از برگزاری انتخابات مجلس خبرگان این احمد جنتی بود که به کرسی ریاست این مجلس تکیه زد.
هیئت رئیسه کنونی (دوره پنجم) شامل رئیس، دو نایب رئیس، دو منشی و دو کارپرداز است:
احمد جنتی (رئیس)
سید محمود هاشمی شاهرودی (نایب رئیس اول)
محمدعلی موحدی کرمانی (نایب رئیس دوم)
عباس کعبی (منشی)
سید احمد خاتمی (منشی)
سید ابراهیم رئیسی (کارپرداز مالی)
سید هاشم حسینی بوشهری (کارپرداز فرهنگی)
انتخابات مجلس خبرگان: وظایف و اختیارات
اما وجه دیگری از اهمیت انتخابات مجلس خبرگان به وظایف این نهاد بر می‌گردد. پیروزی در انتخابات مجلس خبرگان وظایف، تکالیف و اختیاراتی را برای اعضای این مجلس به ارمغان می‌آورد که بخشی از آن پیش از این اشاره شد و اهمیت انتخابات مجلس خبرگان را افزایش می‌دهد.
اصل ۱۰۷ قانون اساسی:
«پس از رهبر کبیر انقلاب جهانی اسلام و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی که از طرف اکثریت قاطع مردم به مرجعیت و رهبری شناخته و پذیرفته شدند، تعیین رهبر به عهده خبرگان منتخب مردم است. خبرگان رهبری دربارهٔ همه فقهای واجد شرایط مذکور در اصول پنجم و یکصد و نهم بررسی و مشورت می‌کنند هر گاه یکی از آنان را اعلم به احکام و موضوعات فقهی یا مسائل سیاسی و اجتماعی یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاص در یکی از صفات مذکور در اصل یکصد و نهم تشخیص دهند او را به رهبری انتخاب می‌کنند و در غیر این صورت یکی از اعضای مجلس خبرگان را به عنوان رهبر انتخاب و معرفی می‌نمایند. رهبر منتخب خبرگان، ولایت امر و همه مسوولیت‌های ناشی از آن را بر عهده خواهد داشت. رهبر در برابر قوانین با سایر افراد کشور مساوی است.»
این اصل قبل از بازنگری سال ۱۳۶۸ انتخاب رهبر را از میان مراجع تقلید و به صورت فردی یا شورایی (سه یا هفت نفره) قید کرده بود.
اصل ۱۰۸ قانون اساسی:
«قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آن‌ها و آیین‌نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیله فقهای اولین شورای نگهبان تهیه و با اکثریت آراء آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد. از آن پس هر گونه تغییر و تجدید نظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان در صلاحیت خود آنان است.»
اصل ۱۱۱ قانون اساسی:
«هرگاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود، یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصول پنجم و یکصد و نهم گردد، یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده‌است، از مقام خود برکنار خواهد شد. تشخیص این امر به عهده خبرگان مذکور در اصل یکصد و هشتم می‌باشد. در صورت فوت یا کناره‌گیری یا عزل رهبر، خبرگان موظفند، در اسرع وقت نسبت به تعیین و معرفی رهبر جدید اقدام نمایند.»
