دنیا به مسیر جهانی شدن باز می‌گردد / دولت باید اقتصاد خرد را به هر شکلی حفظ کند وگرنه با شورش اجتماعی مواجه می‌شود

سلام نو – سرویس سیاسی: یک از جدی‌ترین پرسش‌های این روزها این است که جهان پس کرونا چطور است؟ آیا با جهانی "جهانی‌تر" مواجه خواهیم بود یا با جهانی که مرزها پررنگ‌‌تر از قبل هستند؟

امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه به پیروی از بخشی از متفکرین سیاسی معتقدند جهان به سمت پررنگ شدن ناسیونالیسم پیش می‌رود در حالی که برخی معتقدند در روند جهان تغییری ایجاد نمی‌شود.

علی اصغر زرگر اما به سلام نو می‌گوید که احتمالا دنیا مدتی پس از بحران در لاک ناسیونالیسم فرو می‌رود، اما در نهایت راهی جز بازگشت به ریل جهانی شدن وجود ندارد چون زنجیره تولید جهانی شده و کشورها بر اساس مزیت نسبی تعامل دارند.

این کارشناس روابط بین الملل با اشاره سوابق بحران‌های مشابه می‌گوید: ما سوابقی از بحران‌های اقتصادی و عواقب آن‌ها در کشورها داریم، به همین جهت هر کس به جهان پس از کرونا اشاره می‌کند به بحران اقتصادی 1929 آمریکا و ورشکستگی‌ها و بیکاری‌ها بعد از آن و تسریع آن به حارج از آمریکا نیز می‌پردازد. این بحران به خارج از آمریکا به ویژه کشورهایی که دمکراسی مستحکم نداشتند تسریع یافت و باعث شد موجی از ناسیونالیسم تقویت شود، موجی که البته مختص اروپا نبود و به ایران و ترکیه هم رسید.

او ادامه می‌دهد: آن بحران باعث بلند شدن دیوارهای تعرفه و تقویت ملی‌گرایی شد که باعث رو آوردن کشور به انحصار شد، در نتیجه افراط در ملی‌گرایی خود منجر به جنگ دوم جهانی شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به عواقب کرونا گفت: در این شکی نیست که دنیایی که بر اساس سرمایه و لیبرالیسم اداره می‌شد دچار بحران شده و همه فهمیده‌اند که اگر زنجیره تولید متصل به جهان باشد و خود کفا نباشد باعث می‌شود وقتی دنیا دچار بحران می‌شود هر کشوری دچار بحران شود. برای همین حالا توجه به این مسئله جلب شده که زنجیره تولید، داخلی شود و تولید از راه دور کاهش یابد.

او با بیان این که این حرف به خصوص برای مواقع بحران درست است گفت: احتمالا پس از بحران کرونا دیوارهای تعرفه بلند می‌شود تا کشورها جبران ضرر کنند، ولی اقتصاد دنیا به گونه‌ای است که نمی‌تواند بین المللی نباشد و دیر یا زود دنیا به جهانی شدن باز می‌گردد. دلیل این مسئله هم آن است که کشورها نمی‌توانند در همه زمینه‌ها تولید کننده و مصرف کننده باشند و خود را بر اساس مزیت نسبی تنظیم می‌کنند، در نتیجه کشورها نمی‌توانند کاملا خود کفا باشند.

او با تاکید به گریز ناپذیر بودن این مسیر می‌گوید: در نتیجه دنیا به جهانی شدن باز می‌گردد چون این زنجیره در مجموعه برای همه سود خاص خودش را داشته، هرچند برخی بیشتر و برخی کمتر سود برده‌اند. باید توجه کرد اقتصاد امروز دنیا با اوایل قرن بیستم متفاوت است و نمی‌شود مانند آن زمان اقتصاد را جزیره‌ای کرد و حتی اگر چنین اتفاقی هم رخ دهد دنیا دوباره به ریل تجارت جهانی باز می‌گردد.

زرگر به مسئله دیگر این روزهای دنیا یعنی بحران نظام درمانی هم اشاره کرد و گفت: ما شاهد بودیم که در سیستم لیبرالی و اقتصاد باز نظام بهداشت و درمان به سمت خصوصی سازی حرکت کرده بود و تبعیضی بین پولدار و فقیر ایجاد شده بود، اما حالا دنیا متوجه شده که مسائل بهداشتی مسئله‌ای نیست که دولت بتواند از آن خارج شود و باید در آن حضور داشته باشند وگرنه در مواقع بحران با غافلگیری مواجه می‌شوند.

او می‌افزاید: حالا هم مطرح شده که دولت هم‌چون مسائل نظامی و امنیتی به مسائل بهداشتی بپردازد و آن را به بخشش خصوصی واگذار نکنند و به آن بها دهند.

مشکلات ایران در پسا کرونا

زرگر با اشاره به عواقب کرونا برای ایران، بحران اصلی اقتصاد کشور را متوجه مشاغل خرد دانست و گفت: بخشی از اقتصاد دست دولت است و پول را هر طور بداند خرج می‌کند و از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها بخشی از مایحباج روزمره مردم از پیش توسط دولت تامین شده و ذخایری وجود دارد که دولت در تنگنا نباشد. پول نفت هم که به دلیل بیش از نصف شدن صادرات آن در دو سال گذشته آن چنان قابل توجه نیست که طرح‌ها را به سرانجام رساند و در واقع پولی است که یا خرج یارانه می‌شود یا در مواقع بحران به کار می‌آید.

او ادامه می‌دهد: در نتیجه دولت ایران آن چنان از نظر اقتصادی ضربه نمی‌بیند و شاید حتی بعد از بحران هدف فروش کالا باشد، اما در بحث اشتغال خرد و کار روزمره بسیار ضربه پذیر هستیم. همین حالا می‌گویند در این یک ماه نزدیک به نیم میلیون نفر در تهران بیکار شدند.

این استاد دانشگاه با اشاره به تجربه دیگر کشورها می‌گوید: راهکار کشورهای دیگر استفاده از منابع ارزی برای مهار این بحران و حفظ اقتصاد خرد بوده. ایران هم البته راهکارهایی از جمله فروش سهام شرکت‌های دولت تا استفاده از ارز را در اختیار دارد تا اقتصاد خرد را حفظ کند. اگر دولت موفق به مهار خود کرونا و بحران مشاغل خرد شود مشکل بسیار کمی در دوران بعد از کرونا خواهد داشت.

زرگر اما عواقب شکست در مهار بحران را نیز سنگین ارزیابی کرد و گفت: اگر دولت در بخش مهار بحران شکست بخورد و خساست به خرج دهد و اقشار آسیب‌پذیر را هم حمایت نکند بعد از فرونشستن بحران کرونا امکان شکل‌گیری شورش‌های اجتماعی وجود دارد چون آن‌هایی که این مدت بیکار شدند دنبال نان می‌گردند.

او تاکید می‌کند: در نتیجه دولت باید اقتصاد خرد را به هر شکلی حفظ کند و کمک کند مردم به سرکار برگردند وگرنه با لشگر گرسنگان و بیکاران مواجه خواهد بود. یک مثل نظامی هست که می‌گوید می‌شود با یک لشکر نظامی و ارتشی رو به رو شد ولی با لشکر گرسنگان نمی‌شود کاری کرد.