محمد باقر مجلسی فرزند مولا محمدتقی مجلسی، معروف به "علامه مجلسی" یا "مجلسی دوم"، در شهر اصفهان در سال ۱۰۳۷ (هجری قمری) متولد شد.
پدر بزرگ علامه مجلسی، عالم بزرگ اسلامی معروف به "حافظ، ابونعیم اصفهانی"، نویسنده کتابهای ارزشمندی مانند "تاریخ اصفهان" و" حلیاتول اولیا "است.
پدر علامه، مولا محمدتقی مجلسی، معروف به "مجلسی اول" (۱۰۰۳-۱۰۷۰ ق)، به مقام معنوی بالایی رسیده بود و کارهای معجزه آسایی انجام میداد. وی فقیه برجسته اسلامی، راوی بزرگ احادیث و نویسنده تعدادی کتاب اسلامی بود. محمدتقی مجلسی شاگرد دو عالم بزرگ اسلامی، یعنی "شیخ بهایی" و "میرداماد" بوده است. وی در شاخههای مختلف علوم اسلامی متخصص بود و در زمان خود مقام مرجعیت مذهبی (مرجعیت) را بر عهده داشت.
علامه مجلسی دو برادر به نامهای ملا عزیزالله و ملا عبدالله داشت. این دو برادر نیز مردانی وارسته و صالح بودند و بعدا برای اعلام معارف اهل بیت در آن منطقه به هند سفر کردند و سرانجام در آنجا اقامت گزیدند.
زنان خاندان علامه نیز در کسب علم و فضایل با مردان خود همگام بودند. هر پنج پسر علامه مجلسی از دانش وی بهره برده و به رتبههای بالای علمی دست یافته بودند.
علامه پنج داماد نیز داشت که همگی از روحانیون ماهر بودند. بیش از ۱۰۰۰ دانشمند و محقق از کلاسهای مطلوب علامه مجلسی بهره برده‌اند.
مقام علمی
علامه مجلسی در علوم اسلامی به چنان مقام والایی دست یافته است که نیازی به معرفی ندارد. نام او در آسمان اجتهاد و فقه می‌درخشد.
وی از جمله بزرگان جهان اسلام است که شخصیتی جامع و چند بعدی داشت.
وی در بسیاری از شاخههای علوم اسلامی مانند تفسیر قرآن کریم، حدیث و فقه اسلامی، اصول و احکام اساسی اسلام تبحر داشت. مجموعه بزرگ وی با عنوان "بحارالانوار" این حقیقت را آشکار می‌کند.
تسلط وی بر علوم فوق در کنار سایر علوم مانند فلسفه، منطق، ریاضیات، ادبیات، واژگان/اصطلاحات، جغرافیا، پزشکی، نجوم و علوم الهی باعث شده است که وی به عنوان یک شخصیت بی بدیل و برجسته در تاریخ اسلام شناخته شود. یادداشت‌های توضیحی علامه در مورد آیات قرآن کریم و روایات بسیار ظریف و دقیق است و به سختی میتوان در بین نظرات وی اشتباهی یافت.
شخصیت معنوی
علامه مجلسی همزمان با یادگیری دانشگاهی خود و یا حتی بسیار سریعتر از آن، مراحل کمال روحی را تا حدی پشت سر گذاشت که به نماد واقعی "حکیم الهی" تبدیل شد. برخی از خصوصیات اخلاقی مرحوم علامه مجلسی را میتوان به شرح زیر خلاصه کرد:
· ذکر خدا
· زیارت
· توسل به ائمه معصومین
· تقوا و پرهیزکاری
· حیا
شرایط سیاسی
علیرغم همه فشارهای سیاسی، شرایط دیکتاتوری و محرومیت از امکانات در طول تاریخ، علمای بزرگ شیعه (علما) دردهای بسیار وحشتناکی را متحمل شدهاند و تلاشهای ارزندهای انجام دادهاند تا پس از سالها زحمت، آنها بتوانند نهال شیعه را زنده نگه دارند و میراث بزرگ پیامبر گرامی اسلام (ص) را به آیندگان برسانند.
علامه مجلسی در زمان شاه عباس اول متولد شد که پادشاهی کارآمد و عاقل اما بسیار ظالم و خستگیناپذیر بود. وقتی شاه صفی جانشین شاه عباس اول شد، سرزمین عراق از قلمرو دولت ایران جدا شد. پس از شاه صافی، شاه عباس دوم در ۹ سالگی بر تخت نشست و تنها در مراسم تاجگذاری وی بود که مرحوم علامه مجلسی از وی خواست که از نوشیدن و فروش مشروبات الکلی و همچنین برخی اعمال شیطانی دیگر در جامعه منع کند. با این درخواست، پادشاه جوان توصیه های علامه را پذیرفت، اما به تدریج او با همان اعمال شیطانی آلوده شد.
وضعیت اجتماعی
علامه مجلسی از نفوذ بینظیر در جامعه برخوردار بود. ایشان نفوذ بالایی در بین پادشاهان صفوی داشت. وی به دلیل سیاست و تدبیر قوی خود، میتوانست کشور را از حمله دشمنان در زمان حکمرانی پادشاهان نالایق صفویه مصون بدارد. درست پس از مرگ او بود که کشور با هرج و مرج وحشتناکی مواجه شد. افغانها به ایران حمله کردند و صفویان را سرنگون کردند.
علامه مجلسی با بهرهگیری از قدرت سیاسی و اجتماعی خود توانست بسیاری از کتابهای کمیاب کهن را رونویسی کند و بدین ترتیب میراث بزرگی از شیعیان را از نابودی نجات داد.
موقعیت علمی
علامه از جمله بزرگان اسلام بود که علوم عقلی مانند فلسفه را به خوبی فرا گرفته بود و در آن موضوعات صاحب نظر بود.
· عنوان "علامه" [فرهیخته ترین]
این عنوان را از اشخاصی چون آیت الله وحید بهبهانی، علامه بحرالعلوم و شیخ مرتضی انصاری دریافت کرد.
· عنوان "شیخ الاسلام" [رهبر مذهبی]
در سال۱۰۹۸، علامه مجلسی توسط شاه سلیمان صفوی به عنوان "شیخ اسلام" در اصفهان منصوب شد. در واقع آن زمان بالاترین مقام مذهبی و اجرایی بود.
رحلت
پس از ۷۳ سال زندگی پربار و نوران، سرانجام علامه مجلسی در آستانه ۲۷ ماه رمضان ۱۱۱۰ هجری قمری در اصفهان درگذشت و تمام جهان اسلام از نعمت و برکت آن حکیم بزرگ محروم شد. تعدادی از شاگردان و پیروان او خدمات ارزندهای در تکمیل آثار ناتمام علامه مرحوم ارائه کردند. با این وجود، هیچ چیز نمیتواند جای خالی یک حکیم موفق را پر کند.
آثار
وی در ۷۳ سال زندگی خود بیش از ۱۰۰ کتاب به زبانهای عربی و فارسی نوشت.
"بحارالانوار" او در ۱۱۰ جلد تنها یکی از کتابهایی است که توسط این محقق بزرگ گردآوری شده است. «میرعتول عقول» در ۲۶ جلد و ۴۰ کتاب دیگر نیز وجود دارد که تصور میشود توسط او نوشته شده است.
گفته میشود اولین کتابی که علامه نوشته است "العوزان والمقادر" و آخرین کتاب تحت عنوان "حق الیقین" در سال ۱۱۰۹ هجری قمری، یعنی یک سال قبل از رحلت وی تألیف شد.
شایان ذکر است که اکثر کتابهای علامه متأخر به زبان فارسی نگاشته شده است که نشاندهنده دغدغه وی برای هدایت اعضای جامعه خود به راه راست الهی است. اما منابع مرجع مانند بحارالانوار و میرعتول عقول به زبان عربی هستند.
نظر شما