به گزارش سلام نو نادر فرسنگ از تجربیات سفر خودش به طبس نوشت: همیشه یه حس عجیبی داشتم نسبت به شهرهایی که تنها توی کویر موندن. یادمه سر درس جغرافی سال پنجم دبستان در مورد آب و هوای ایران معلممون داشت جزوه می گفت. همیشه هم بیشترین تاکیدش این بود که بخش بزرگی از ایران دارای آب و هوای خشکه. خیلی از این موضوع بدم می اومد. بعدش که شهرهای مهم کویری رو نام می برد، بیشتر وقتها پای طبس درمیون بود. طبس واقعا تنها افتاده. رو نقشه هم که نگاه کنید هیچ شهری بهش نزدیک نیست. کم دیدم کسی اونجا رو برای مسافرت انتخاب کنه احتمالا علت اصلیش هم همین دور بودنش از همه جاست یا اینکه مردم فکر می کنند احتمالا وسط این بیابون برهوت چیزی پیدا نمیشه. اگه کمی اهل ماجراجویی باشید، اصلاح همین حس غلط می تونه بهترین نیروی محرکه برای رفتن به اونجا باشه.
دقیقا نمی تونم بگم چقدر از تهران تا طبس طول می کشه چون من معمولا با یه گروه بزرگ سفر می کنم و توقف ها هم نسبتا زیاده اما بین ۱۵ تا ۱۸ ساعت احتمالا تو راهید. فرودگاه طبس خیلی فعال نیست و فقط هفته ای یه پرواز به تهران داره. خود مسیر تهران تا طبس به ویژه وقتی که به قسمت جنوبی دشت کویر می رسید می تونه جالب باشه. مسیر رفت ما از اردکان عبور می کرد و قبل از رسیدن به یزد به سمت چپ می پیچید. اینجوری میشه از روستای تاریخی خرانَق هم دیدن کرد. برای برگشت هم از مسیر میبد برگشتیم که از منطقه معروف خور و بیابانک عبور می کرد، میشه گفت یه جورایی از ضلع جنوبی کویر مصر.
یه طرح خوبی که چند وقته سازمان میراث فرهنگی داره اجرا می کنه، زنده کردن دوباره کاروانسراها و استفاده از اونها برای همون منظوریه که برای اون ساخته شدن. الان خیلی از کاروانسراها به بخش خصوصی سپرده تونید از استراحت در فضای کاروانسرای قدیمی لذت ببرید و هم می تونید بافت قدیم و قلعه کهنه این روستا رو سیاحت کنید. دژ این روستا به دوران ساسانی برمی گرده. البته الان خالی از سکنه استشدن و این بخش هم با بازسازی اونها، دوباره بهشون جون داده و ازشون به عنوان رستوران و حتی هتل استفاده می کنه. کاروانسرای روستای خرانق هم از اون دسته است. هم می اما گشت و گذار در اون و دیدن کوچه ها و خونه هایی که احتمالا تا همین دوران معاصر هم استفاده می شده خالی از لطف نیست.
یکی از بناهای خیلی جالبی که در این روستا وجود داره و من فکر می کردم اختراع مدرن اروپایی ها باشه، ساخت پل برای عبور آب از روی رودخونه است! در آلمان یه همچین پلی وجود داره و حتی کشتی از روی این پل عبور می کنه. در خرانق هم یه همچین پلی احتمالا در دروان اشکانیان ساخته شده و هدفش انتقال آب از روی رودخونه بوده ( احتمالا آب رودخونه قابل استفاده نیست).
رسیدن به حومه طبس خیلی حس خوبی به آدم میده انگار که از وسط اقیانوس و مدتها در به دری روی آب، رسیدی به یه جزیره امن. بیابونهای اطراف طبس خیلی خشکه حتی خار هم توش رشد نمی کنه و وقتی ناگهان مزرعه های سبز رو روی اون خاک قهوه ای می بینی که چه تضاد بزرگی ایجاد کرده، آدم ناخودآگاه کیف می کنه حتی اگه در جای سرسبزی مثل شمال زندگی کرده باشی و رنگ سبز، رنگ غالب زندگیت باشه. در خود شهر طبس تقریبا به غیر از یه باغ قدیمی به نام باغ گلشن چیز زیادی برای بازدید وجود نداره. متاسفانه تقریبا تمام بافت قدیمی و باستانی این شهر که می تونست به راحتی با یزد رقابت کنه در زلزله معروف دهه پنجاه خورشیدی از بین رفت. طرحی در همون موقع مطرح شد که این ساختمونها بازسازی بشن به شرطیکه مردم حاضر بشن در یه قسمت جدید سکونت کنند اما مردم قبول نکردن و همون ساختمونهای قدیمی به شکل امروزی با بتن و سیمان زمخت ساخته شد و عملا بافت سنتی طبس برای همیشه از بین رفت.
اما در اطراف طبس هنوز معماری کویری نفس می کشه. روستای اصفهک در جنوب شرق طبس بعد از زلزله به طور کامل تخلیه شد. اما با موافقت مردم، روستای جدید پانصد متر آنطرف تر ساخته شد و به این ترتیب بافت قدیمی حفظ شد. الان هم بعضی از فرزندان اون روستاییها اقدام به بازسازی تعدادی از خونه ها کردن و اینطوری توریست جذب می کنند.
در شمال طبس روستای دیگه ای هم هست به نام اِزمِیغان. اگه رفتید طبس حتما به اینجا سر بزنید. شاید باورش سخت باشه ولی تو این روستا در دل کویر برنج می کارن! تازه یکی از محلی ها میگفت اینجا انجیر و هلوی خوبی هم داره. اونجا میشه برگه هلو و کشک محلی به قیمت مناسب و با کیفیت بالا تهیه کرد.
و در نهایت شاید بهترین جاذبه این منطقه چشمه مرتضی علی و طاق شاه عباسی باشه. چون طبس وسط کویر گیر افتاده، طبیعیه که خیلی تفرجگاههای طبیعی در اطرافش نباشه و این چشمه که گفتم شاید تنها محل باشه. به سمت جنوب غرب طبس که برید می رسید به یه دره که البته باید پیاده وارد اون بشید. هر چی جلوتر برید، دره تنگ تر میشه. آب زلال و خنکی در کف دره جاریه اما بعضی جاها از دیواره کوه آب داغ بیرون میاد. خیلی حال میده یه پای آدم توی آب داغ باشه و یکی توی آب سرد. تقریبا در نزدیکی های انتهای دره به یه صخره می رسید که اگه بتونید ازش بالا برید، می تونید یکی از شاهکارهای معماری دوران صفوی رو ببیند. این شاهکار، یه قصر نیست بلکه یه سازه هیدرولیکیه. یه سد خیلی بلند که با خشت و سنگ و اینجور چیزا ساخته شده. در باریکترین قسمت رودخونه که شاید عرضش به زحمت سه چهار متر بشه، یه سد خیلی بلند ساخته شده که ضخامت تاج اون فقط یک متره و تا قرنها عنوان بلندترین سد جهان رو داشته. برای بازدید از این محل پیشنهاد می کنم چون تقریبا تمام طول مسیر رو توی آب طی می کنید، یه صندل خوب بپوشید. یا یه کف یدکی داشته باشید. هیچ وقت با دمپایی در طبیعت پیاده روی نکنید. به راحتی مچ پاتون می تونه پیچ بخوره.
پس چرا بهش میگن طاق شاه عباسی؟ چون اول روی رودخونه یه طاق ساختن، بعد روی این طاق بنای سد رو ساختن و در انتها دریچه طاق رو مسدود کردن. هنوز هم تونل انحرافی که برای منحرف کردن جریان رودخونه ساختن رو میشه در دیواره کوه دید. در بالای سد نقش یه بز رو میشه به زور تشخیص داد. بز در باور ایرانیان باستان نماد آب و باروری بوده.
.
طبس یه عارضه طبیعیه دیگه هم داره اما انقدر خشک و ترسناکه که مثل مرتضی علی به ندرت مردم رو به خودش جذب می کنه. یه دره تنگ به نام " کال جنی ". کال یعنی دره. در گویش بختیاری ها هم به دره تنگ میگن " کول ". حالا ربطش به جن چیه؟ اگه بخواید وارد دره بشید باید از بالای دره و از وسط یکی از ترکهای خیلی خیلی تنگ که به زور یه آدم ازش رد میشه وارد دره بشید، اما انقدر عوارض این دره شبیه همند که نمی دونید از کجا اومدید و ممکنه گم بشید انگار که " جنیان " دارن شما رو بازی میدن. قطعا این دره بر اثر عبور سیلاب به وجود اومده اما اون موقع از سال (نوروز) که من از اونجا بازدید کردم، فقط یه مقدار آب گندیده در یه گوشه دره جمع شده بود.
اگه وقتش و صد البته علاقه به معماری کویری رو داشتید، می تونید ۲۵۰ کیلومتر به سمت کرمان حرکت کنید تا وارد منطقه حفاظت شده نایبندان و روستای نایبند بشید. روستایی که از طبس هم تنها تره. بافت معماری این روستا حرف نداره. مثل اون رو تو ایران ندیدم. بسیار زیاد به معماری سنتی کشور یمن شباهت داره. انقدر خاصه که مجید مجیدی از این روستا به عنوان لوکیشن بعضی از سکانسهای فیلم " محمد " استفاده کرد. خونه های دو طبقه معکبی که صد البته با خشت و گل ساخته شدن. به جرات میگم این روستا در کنار روستاهای " ابیانه "، " سرآقا سید "، " ماسوله " و " اورامان " می تونه کاندید ثبت جهانی بشه. اما افسوس به خاطر فاصله زیاد از هر جایی توی این مملکت، حتی تورهای گردشگری هم بازدید از اون رو از برنامه طبس حذف کردن.
امیدوارم برای برنامه بعدی سفرتون به جای شمال، یه سری به اینجا بزنید. ایران فقط گیلان و مازندران نیست. ولی هر جای ایران که میرید، به هر خدا و مکتبی که اعتقاد دارید، آشغال نریزید. روی دیوار و آثار باستانی و درخت ها یادگاری ننویسید. کسی این همه راه رو بلند نشده بیاد که نام شما یا معشوقه تون رو ببینه. خودخواه نباشید!
نظر شما