به گزارش سلام نو به نقل از سیری در ایران، کاخ ساسان سروستان که قدیمی‌ترین گنبد آجری کشور را در خود جای داده است در زمان بهرام گور ساسانی ساخته شده است.آخرین بررسی های باستان شناسی در مجموعه کاخ سروستان نشان میدهد که این مجموعه ساسانی در دوره اوج شکوه خود حدود ۳۰ هکتار وسعت داشته است.کاخ سروستان در استان فارس و در ۹ کیلومتری جنوب شهر سروستان و در مسیر روستای نظرآباد در دشتی وسیع جای گرفته است. این کاخ از جنس سنگ و گچ است.این کاخ در زمان بهرام گور ساسانی ساخته شده که بوسیله مهر نرسی وزیر معروف او که صدارت یزدگرد اول و یزدگرد دوم را نیز عهده‌دار بوده ساخته شده‌است.
کاربری کاخ ساسان سروستان
اکثریت قریب به اتفاق محققین و پژوهشگران داخلی و خارجی این اثر را مربوط به دوره ساسانی و به احتمال بسیار زیاد دوره سلطنت بهرام پنجم (قرن ۵ میلادی) دانسته‌اند. برخی با توجه به عدم وسعت کافی و بنایی که در خور یک کاخ شاهی باشد آن را بعنوان آتشگاه معرفی کرده‌اند و برخی دیگر با توجه به گسترش آن که بیش از محدوده یک آتشگاه است، مکان را به مثابه یک استراحتگاه و یا شکارگاه سلطنتی معرفی کرده‌اند.
مقایسه کاخ ساسان سروستان با کاخ اردشیر فیروزآباد
این بنا همانند کاخ فیروزآباد و کوچکتر از آن است و طاق‌های گنبدی آن با آجر زده شده‌است.آندره گدار در کتاب هنر ایران از کاخ ساسان یاد کرده و معتقد است که کاخ سروستان به دستور بهرام پنجم (۴۸۰-۴۲۰م) ساخته شده و از کاخ فیروزآباد بهتر حفظ شده است. طرح آن از طرح فیروزآباد پیچیده‌تر بوده و از نظر اصول فنی کاملتر می‌باشد و در ساختمان طاق‌ها و گنبدها مهارت زیادتری به خرج داده شده و نمای اصلی این بنا در طرف مشرق است.
در عقب تالاری که گنبد اصلی آن را پوشانده حیاطی است که مانند کاخ فیروزآباد در اطراف آن ساختمان‌های محل سکونت واقع شده اما فاقد قرینه سازی است و اطاق‌ها به ابعاد مختلف و رابطه میان آنها خیال پردازانه است. بنابراین ترکیب کاخ ساسان اساسا نظیر فیروزآباد است، اما در جزئیات آزادتر و متنوع‌تر از آن است.
در حقیقت اگر محل پذیرایی آن را منحصر به تالار بزرگ بدانیم برای اینکار بسیار تنگ بوده است. از طرفی تالارهای دیگر خیلی وسیع ولی تعدادشان کم، اما مجلل هستند و دربهای فراوانی به خارج باز می‌شوند.دور از آن است که آنجا را محل سکونت بدانیم. ایوان و تالار مربع نیز بوسیله دربهای تنگ و باریکی با هم مربوط می‌شوند. محتمل است که ساختمان مزبور که وسعتش یک چهارم کاخ فیروزآباد است، منحصراً یک کاخ پذیرایی بوده باشد.
این بنا که یکی از باشکوه ترین بناهای تاریخی در استان فارس است از داشتن حداقل امکانات برای حضور گردشگر محروم است. در این بنا تابلویی که آن را به گردشگر معرفی کند وجود ندارد و اگر گردشگری نیاز به آب آشامیدنی داشته باشد مجبور است یک مسافت پنج کیلومتری را پیاده روی کند تا به آب دسترسی پیدا کند، لذا آب مورد نیاز خود را همراه داشته باشید. این بنا حتی از داشتن تابلو راهنما در طی مسیر شیراز به سروستان محروم است و حریم خاصی برای کاخ نیز وجود ندارد یا اگر این حریم مشخص شده برای عموم مشخص نشده است. مجموعه فاقد سرویس بهداشتی یا امکانات رفاهی همچون سکو یا صندلی برای استراحت بازدیدکنندگان است.
معماری این کاخ باشکوه
بررسی های باستان شناسی نشان می دهد که این کاخ در دوره اوج و شکوه خود در حدود ۳۰ هکتار وسعت داشته است. نمای اصلی بنا در ضلع جنوبی قرار داشته و یک ایوان بزرگ و دو ایوان کوچک تر در دو طرف آن قرار دارند. ایوان مرکزی به تالار اصلی و سپس به چهار حیاط متصل می شود. در دو طرف این بنا دو اتاق باریک با طاق گهواره ای وجود دارد که مقابل هم قرار نگرفته اند. استفاده از فیلپوش برای قرار گرفتن گنبدها روی بنا به وضوح دیده می شود. در کاخ سروستان برای تقویت گنبدهای مدور از گوشواره و برای محافظت از سقف ها از ستون استفاده شده است. این بنا در۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تاریخچه مطالعات باستان شناسان
نتایج مطالعات و بررسی هایی که باستان شناسان در مورد تاریخ ساخت و معماری این بنا ارائه کردند یکسان نبود. برخی این بنا را متعلق به اواخر دوره هخامنشی می دانستند و برخی تاریخ احداث آن را در دوره ساسانیان تخمین می زدند. سرانجام در حدود سال ۱۹۱۰ باستان شناس و ایران شناس آلمانی به نام ارنست امیل هرتسفلد با توجه به شواهدی که در تاریخ طبری مبنی بر کاشت دوازده هزار درخت سرو به وسیله مهرنرسی وجود داشت، تاریخ احداث کاخ سروستان را دوره پادشاهی بهرام پنجم (بهرام گور) تخمین زد و بیشتر باستان شناسان و پژوهشگران ایرانی و خارجی نیز آن را تایید کردند.هرچند این کاخ نسبت به کاخ ها و بناهای دیگر دوره ساسانی از پلان و معماری پیچیده تر و کامل تری برخوردار است و این موضوع باعث شده که کارشناسان درباره کاربرد واقعی این بنا نظر واحدی نداشته باشند. برخی از کارشناسان با توجه به ابعاد و مساحت کوچک تر کاخ سروستان، آن را یک آتشکده یا عبادتگاه می دانند و برخی دیگر نیز آن را به عنوان یک استراحتگاه یا شکارگاه سلطنتی که در فصل شکار یا سفر برای پادشاه و همراهانش کاربرد داشته، معرفی می کنند.
جاهای دیدنی اطراف کاخ سروستان
سروستان شهری است که دارای آثار باستانی و جاذبه های طبیعی بسیاری است. آثاری که قدمت آن ها به گذشته های دور برمی گردد و حکایت از تاریخ پرفراز و نشیب این مرز و بوم دارد؛ همچنین این منطقه مملو از جاذبه های طبیعی و بکر مانند چشمه های زلال و زیبا است.
تنگه قشقه: دره ای بسیار بکر وزیبا که در جنوب شرقی سروستان واقع شده است. پوشش گیاهی تنگه پسته و بادام وحشی بوده و چشمه آب زلالی زینت بخش این طبیعت زیبا و دلپذیر است.
تنگه غنیبی: مسیری پوشیده از درختان پسته و بادام وحشی است و چشمه ای به همین نام از جاذبه های دیدنی آن است. این تنگه در ۱۵ کیلومتری شمال غرب سروستان است.
دریاچه مهارلو: این دریاچه که نام آن از روستای نزدیک آن گرفته شده است آب بسیار شوری دارد. دریاچه مهارلو را می توان در فصول گرم و خشک سال جزو یکی از کانسارهای عظیم نمک به حساب آورد که برای تهیه نمک صنایع نیز از آن استفاده می گردد. لازم به ذکر است رودخانه های سلطان آباد و خشک و چند چشمه آب این دریاچه را تامین می کنند. همچنین این جاذبه طبیعی و زیبا زیستگاه گونه های مختلف پرندگان و جانوران است.
نحوه دسترسی
از شهرستان سروستان ۵ کیلومتر بعد از جاده فسا، تابلوی بزرگی وجود دارد که مسیرکاخ سروستان را مشخص می کند. این تابلو تا کاخ سروستان ۵ کیلومتر فاصله دارد. بهترین فصل سفر به این منطقه، فصل بهار است که هوا در اوج لطافت بوده و زمین در اوج زیبایی قرار دارد. با توجه به اینکه در این منطقه امکانات رفاهی وجود ندارد، برای بازدید از این کاخ بهتر است ساعات اولیه صبح را انتخاب کنید. می توانید در مدت سفر خود از کاخ فیروزآباد نیز دیدن کنید؛ زیرا این کاخ نیز هم دوره و مشابه کاخ سروستان بوده و در فیروزآباد شیراز واقع شده است.
آدرس: استان فارس، ۹ کیلومتری جنوب غرب شهرستان سروستان، مسیر منتهی به روستای نظرآباد
نظرات