به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، باباطاهر یا باباطاهر عریان عارف و شاعر ایرانی تبار و دوبیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری (قرن ۱۱ میلادی) و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده است. اشعار باباطاهر با لهجه همدانی یا با لهجه‌ای از زبان لری سروده شده‌اند. بابا لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌داده‌اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است. در لرستان لقب بابا به پیران و مرشدان اهل حق نسبت داده میشود. از خاندان، و زندگی باباطاهر اطلاعات صحیحی در دسترس نیست اما بنا به نوشته نجم الدین راوندی در راحةالصدور، باباطاهر در سال ۴۴۷ هجری با طغرل سلجوقی دیدار کرده و مورد احترام او نیز قرار گرفته است.
قدمت آرامگاه بابا طاهر به دوره سلجوقیان برمیگردد که هر از گاهی بازسازی شده و پس ازسالیان دراز به شکل کنونی ساخته شده است.
این بنای تاریخی طی شماره ۱۷۸۰ در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۷۶ به ثبت آثارتاریخی و ملی ایران رسیده است.
باباطاهر همدانی، معروف به «باباطاهر عریان»؛ عارف، شاعر و دوبیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری است.
درباره خاندان، سال تولد و وفات، نحوه معاش و طریق کسب دانش و معرفت و مسلک عارفانه او، از منابع قدیم، اطلاعات دقیق و روشنی وجود ندارد. آنچه از گذشتگان به ما رسیده است یادکردی از زیست عارفانه و خوی درویشی اوست و این از نام او هویداست. بابا لقبی بوده که در گذشته به پیران وارسته می داده‌اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است.
باباطاهر در شهر قدیمی همدان زندگی خود را به گمنامی سپری میکرد. به تدریج در اثر پاکی درون، خودسازی و بی علاقگی به دنیا دارای کراماتی شد که نام او را بر زبانها انداخت.
گویند که در هنگام ورود طغرل شاه سلجوقی به همدان، باباطاهر در قید حیات بوده و ملاقاتی میان وی و امیر سلجوقی روی داده است. این دیدار تأثیر شگرفی بر طغرل برجای میگذارد که شرح آن چنین آمده است: «شنیدم که چون سلطان طغرل بیگ به همدان آمد، از اولیا سه پیر بودند: باباطاهر، باباجعفر و شیخ همشا که در کوهکی بر همدان که آن را خضر خوانند، ایستاده بودند.
نظر سلطان بر ایشان آمد. کوکبه لشکر بداشت و پیاده شد و با وزیر ابونصرالکندری پیش ایشان آمد. باباطاهر پاره‌ای شیفته گونه بود. او را گفت: با خلق خدا چه خواهی کرد؟ سلطان گفت: آنچه تو فرمایی، بابا گفت: آن کن که خدا می فرماید: به عدل واحسان امر فرموده. سلطان بگریست و گفت: چنین کنم. بابا دستش بگرفت و گفت: پذیرفتی؟ سلطان گفت آری.»
در روزگار ما باباطاهر عریان بیشتر با دوبیتی های شیرین و دلربایش شناخته میشود. دوبیتی های باباطار بیشتر به لهجه لری سروده شده و از نوع فهلویات (پهلویات) و ترانه های معمول در نقاط مختلف ایران است. بیشتر این دوبیتی ها به زبان محلی و شبیه به لغت های لری میباشد.
بابا طاهر از سخنگویان صاحبدل و دردمند بوده و نغمه هایی که شاهد سوز درونی است سروده و نیز رسالاتی به عربی و فارسی تالیف نموده است. از آن جمله مجموعه کلمات قصاری است به عربی که عقاید تصوف را در علم و معرفت و ذکر و محبت در جملات کوتاه بیان میکند .
بیشتر شهرت بابا طاهر به واسطه دوبیتی های شیرین و موثر عارفانه اوست. از خصوصیات این رباعی ها آن است که با وزن معمول رباعی کمی فرق داشته و به زبان لری سروده شده اند. در تمامی دوبیتی ها باباطاهر از وحدت جهان و دورافتادگی انسان از اصل خویش و از پریشانی و تنهایی و ناچیزی و بی چیزی خود یاد کرده و از هجران شکایت نموده و حس اشتیاق معنوی خو را نشان داده است.
باباطاهر عاشق خداوند، طبیعت و انسانیت است. در کلامش بارها از کوهستان ها، دشت ها و رودخانه های زیبای ایران زمین، رفتار و اخلاق خوب و ستایش خداوند سخن می گوید. باباطاهر انسان بودن وارزش نهادن به زندگی را سفارش می کند؛ زندگی ای که در آن محبت و انسانیت از درجات الهی محسوب میشود. در دوبیتی های باباطاهر مکررا سخنانی دیده میشود که شامل پندها و اندرزهای وی به آیندگان است.
از بابا طاهر علاوه بر دوبیتی های دلکش، دو قطعه و چند غزل با گویش لری و مجموعه کلمات قصار به زبان عربی و کتابی به نام «سرانجام» به یادگار مانده است. این کتاب شامل دو بخش «عقاید عرفا» و «صوفی و الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی» است.
در یکی از دوبیتی های مشهورش سال تولدش را به حروف ابجد گنجانیده که پس از محاسبه توسط میرزا مهدی خان کوکب به سال ۳۲۶ هجری رسیده است. او پس از ۸۵ سال زندگی وفات یافته است. سنگ مزاربابا طاهرعریان همچون روح وی صاف و صیقل خورده و عاری از هرگونه زینت است.
بنای آرامگاه:
آرامگاه باباطاهر درشمال شهر همدان و در میدانی به نام وی قرار دارد. این آرامگاه در سال ۱۳۴۴ ساخته شده و در سال ۱۳۸۳ بازسازی شده است.بنای مقبره باباطاهر در گذشته چندین بار بازسازی شده‌است. در قرن ششم هجری برجی آجری و هشت ضلعی بوده‌است. در دوران حکومت رضاشاه پهلوی نیز بنای آجری دیگری به جای آن ساخته شده بود. درجریان این بازسازی لوح کاشی فیروزه‌ای رنگی مربوط به سده هفتم هجری به دست آمد که دارای کتیبه‌ای به خط کوفی برجسته و آیاتی ازقرآن است و هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری میشود. احداث بنای جدید در سال ۱۳۴۴ خورشیدی به همت انجمن آثار ملی و شهرداری وقت همدان و توسط مهندس محسن فروغی انجام شده‌است. آرامگاه در مرکز میدانی مستطیل شکل ، زیبا ، سرسبز ، با گنبدی فیروزه ای منشوری شکل ، بر قاعده ای هشت ضلعی بر بالای تپه ای کم ارتفاع قرار گرفته است . سقف آرامگاه کاشی کاری معرق می باشد. آرامگاه جدید، شاهکاری ممتاز و بدیع از معماری عصر جدید است که طرح اصلی آن تلفیقی از معماری قرن های هفتم و هشتم هجری و عصر حاضر است.
برج آرامگاه بر قاعده ای هشت ضلعی واقع شده، ستون های هشت گانه برج، قطعه سنگ مزار ، کف و پله های آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده است و بنای اصلی نیز به ابعاد۱۰ × ۱۰ متر با مجموعه ای از منشورها پوشیده شده و دارای مدخل های ورودی و منفذهای نور است. در اطراف بنای آرامگاه فضای سبز وسیعی احداث شده است.
نما و فرش بنای آرامگاه باباطاهر همدان از سنگ است و در داخل آن کتیبه هایی از کاشی وجود دارد.
در محوطه داخلی آرامگاه ۲۴دو بیتی از سروده های باباطاهر بر روی ۲۴ قطعه سنگ مرمرین نوشته و نصب شده است. دو لوحه برنجی نیز در محوطه داخلی نصب شده است که یکی از آنها اسامی هیات موسس انجمن آثار ملی به هنگام ساختمان آرامگاه و دیگری نام برخی از شخصیت هایی است که در کنار بابا طاهر دفن شده اند. مساحت کل زیر بنای آرامگاه و باغ آن حدود ۸۹۶۵ متر مربع برآورد شده است. ترانه های شور انگیز بابا طاهر با لهجه دل پذیر لری سروده شده و ترجمان روح و قلب حساس و پر سوز این عارف گرانمایه است و اهل ذوق و حال را با جذبه خاصی تحت تاثیر و سحر خود قرار می دهد.
لازم به ذکر است که در شهر خرم آباد نیز که بنا به اعتقاد برخی زادگاه بابا طاهر است، بنایی به نام بقعه باباطاهر موجود است.
نظر شما