آثاری حیرت انگیز از جنس سفال

به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، یکی از اختراعات بشری که در زمان خودش از نشانه های تمدن و هوش یک قوم و یا گروه بوده است، اختراع سفال است که از آن معمولا برای نگهداری مواد غذایی استفاده می شده است. زمانی که اولین ظرف سفالی جهان اختراع شد، انسان ها در دشت ها زندگی می کردند. هر کدام از ظروف سفالی که از دوره های باستانی باقی مانده و به زمان حال رسیده اند، با خود واقعیت های تاریخی از زمانی که آن سفال ساخته شده است دارد. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا به جاذبه هایی بپردازیم که از جنس سفال هستند.

یکی از انواع ظروف و وسایل باقی مانده در هر تمدنی، اشیائی از جنس سفال هستند. سفال ها را معمولا به شکل ظرف هایی برای نگهداری غذا و یا آب، مجسمه و یا اشکال ترکیبی در اندازه های مختلف، می ساختند. معمولا کسانی که این سفال ها را می ساختند از بدنه ی این سفال ها به عنوان کتابت کردن و نقش کردن حیوانات، انسان ها، گیاهان و یا حتی شیوه ی شکار رفتنشان بوده است. هنر سفالگری این است که شما با استفاده از گل، ظروف یا اشیا بسازید. قبل از این که شیشه توسط بشر کشف شود، سفالگری رایج ترین روش انسان ها برای ساختن ظرف و وسیله ها بوده است. بهترین خاکی که بشر برای سفالگری از آن استفاده کرده است، خاک رس است. به طور قطع مشخص نیست که اولین قومی که سفالگری کرده است، کدام قوم و قبیله بوده است اما بر اساس بررسی ها و کاووش هایی که بر روی تمام ظروف سفالی یافت شده در جهان به دست آمده است، اما تا چندی پیش گمان می رفت که، اولین کسانی که در جهان سفالگری کردند، سومریان بوده اند که البته با کشف تازه ی تمدن جیرفت، این نظریه به شدت زیر سوال رفته است. با توجه به پیدا کردن لوح سفالی که در جیرفت پیدا شده است، با بررسی باستان شناسان، این لوح، ۳۰۰ سال بیشتر از دیگر یافته های سفالی سومر، قدمت دارد. با توجه به گذر زمان و گسترش ابعاد مختلف زندگی بشر و ورورد تکنولوژی و صنعت های مختلف دیگر به زندگی انسان ها، هنوز هم استفاده از سفال در میان بسیاری از کشور ها از جمله ایران، ادامه دارد. به طور مثال در شهرهای میبد در استان یزد، زنوز استان آذربایجان، جویبار استان مازندران و بسیاری از استان های دیگر، سفالگری مرسوم است و کارگاه ها و کلاس های سفالگری زیادی دایر است. سه هزار و پانصد سال قبل از میلاد، اولین چرخ ساده ی سفالگری اختراع شد و و تولی طلایی در این صنعت به وجود آورد.

قدمت سفالگری درایران

بسیاری معتقدند که قدمت ظروف سفالی در ایران به ۸هزار سال پیش از میلاد می رسد. در سیلک کاشان ظروفی سفالی قرمزی یافت شده است که نمایانگر این است که برای دادن دوام به آن ها، در کوره پخته شده اند. اهالی روستای سیلک سفال هایی می ساختند که  بر روی آن نقاشی ها و خطوطی نقش بسته است که نشانگر وضعیت کار و زندگی آنان در آن دوره از تاریخ بوده است که البته چیزی که مشخص است این است که وضعیت پیشرفته و خوبی در زمان خود برای زندگی داشتند. در جریان کاووش های باستانی که در ایران انجام شده است، سفالی ۱۰ هزار ساله در غاری واقع در استان مازندران، نزدیک بهشر کشف شده است. این سفال، شکننده، خشن و کم پخت است و رنگ آن، قهوه ای کم رنگ است. دردوران میانه سنگی، یعنی هزاره ی سوم تا پنجم قبل از میلاد، از قومی صاحب تمدن به نام ایلامیان که در جنوب غربی ایران ساکن بودند، سفال های نخودی رنگی ساخته می شد که از آن ها به عنوان اولین نمادهای صنعت سفالگری نام می برند. در کاووش هایی که از دوران میانه سنگی صورت گرفته است، سفال هایی باستانی از چشمه علی مکشوف در جنوب شرقی تهران و تپه سیلک کاشان است. سفال های یافت شده از نقوش وطراحی های زیبایی برخوردا هستند که نمایانگر پیشرفت مردم آن زمان در ساخت سفال و طراحی آن ها بوده است. تمدن های دیگری که به این پیشینه اشاره می کنند، تمدن تپه حصار در نزدیکی شهر دامغان نیز متعلق به هزاره ی سوم قبل ازمیلاد بوده است و استر آباد یا همان گرگان امروزی در نواحی دشت قزوین است.

یکی از نخستین مراکزی که در آن، ظروف سفالی باستانی طی کاووش ها به دست آوردند، تپه گنج دره در کرمانشاه است که قدمت این ظروغ در آن به ۸هزار سال قبل از میلاد می رسد. آثار سفالگری باقی مانده از دوره ی مادها را می توان در نزدیک ملایر و و بیستون و همچنین استان های کردستان و گیلان پیدا کرد. با روی کار آمدن سلسله ی هخامنشیان،  در قرن ۶ پیش از میلاد، پیشرفت های زیادی در صنعت سفالگری در بین ایرانیان به وجود آمد. به طور مثال ساخت ریتون از همین دوره شروع شد. ریتون، ظرف هایی بودند که به شکل سر یک حیوان آن ها  را درست  میکردند. آثار هنر اشکانیان بر روی سفال، پا را از مرزهای ایران فراتر گذاشته است. به طور مثال می توان به اکتشاف ظروفی در نسا که امروزه جزئی از کشور ترکمنستان است اشاره کرد و یا ظروف کشف شده در اورا اروپوس د ر سوریه ی امروزی که در همه ی این سفال های کشف شده، آثاری از هنر و سبک اشکانیان در آن دیده می شود. در دوره ی ساسانیان نیز بیشتر کوزه های بزرگ و انواع مختلف ظرف های  سفالی بوده است و مرکز اکتشاف این آثار سفالی در نیشابور، سیراف، کنگاور و تخت سلیمان است.

ظروف سفالی برخی از پیشرفت هایی که صنعت سفالگری ایران به نسبت اقوام دیگر به آن ها دست پیدا کرد عبارتند از: ضخامت یکسان ظروف. بلندی این ظرف ها بیش از ۱۰ سانتی متر و ضخامتشان، ۰.۳ سانتی متراست. گردی کامل این ظروف از دیگر هماهنگی هایی است که بین ساخت این سفال ها وجود داشته است. همه ی ظروف سفالی یافت شده، در دوغ آب خاک رس نرم فرو برده شده اند تا سطحی صاف به دست دهند. به خاطر استفاده از یک ماده ی رنگی که ترکیبی از اسید آهن آبدارو اکسید منگز بوده است، رنگی سرخ، قهوه ای تیره و یا سیاه دارند. در حال حاضر این ظروف باقی مانده ی سفالی در موزه های ملی ایران نگهداری می شوند که هر کدام را صراحتا می توان یکی از جاذبه های گردشگری هم محل کشف آنان و هم محل نگهداری آنان به حساب آورد.