به گزارش سلام نو، محوطه تاریخی ذلف آباد در سی کیلومتری شمال اراک و در دشت فراهان، نمونه ای کم نظیر از محوطه های تاریخی و از پربازدیدترین مکان های گردشگری استان مرکزی است. این محوطه تاریخی صد و ده هکتاری مربوط به سه دوره تاریخی است که در طی دو کاوش سر از خاک بیرون آورده است. این محوطه در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۲۵۰۷ ثبت شده است.
محوطه تاریخی شهر زیرزمینی زلف آباد از نگینهای ارزشمند داشته های فرهنگی و باستانی شهرستان فراهان است که قدمت آن به دوره ایلخانیان باز می گردد و با هویدا شدن از دل خاک بخشهای مهمی از اصالت فرهنگی، رفتارها و منش انسانی و رویدادها و حوادث دوران خود را بی پرده عیان کرده است. بر اساس آنچه در 'ناسخ التواریخ' و 'روضه الصفا' آمده، شهر زیرزمینی زلف آباد، در قرن ششم تا نهم هجری قمری، شهری آباد و بزرگ بوده که در شاهراه تجارت قم، تهران و اصفهان واقع شده بوده ولی در خصوص مدفون شدن آن در زیر خاک روایات متفاوتی وجود دارد. در برخی از مستندات تاریخی علت تخریب شهر زلف آباد به دوره قاجار نسبت داده شده و علت آن را شورش مردم علیه حاکمان وقت مطرح کرده اند و در منابع دیگر تاریخی وقوع زلزله ای شدید عامل دفن این شهر در دل خاک عنوان شده است.
محوطه تاریخی زلف آباد که در میان اهالی فراهان به خرابه های شهر زیرزینی شهرت دارد، عرصه ای به وسعت صد و ده هکتار را شامل می شود که در دو طرف جاده آسفالته فرمهین به آشتیان و تفرش قرار گرفته و به شکل دو بخش مجزای کاوش باستان شناسی خودنمایی می کند. بخش های عظیمی از این محوطه تاریخی مهم به صورت برآمدگی و تلهایی در میانه دشت فراهان و در کنار امامزاده احمد ابن علی (ع) که یادمانی تاریخی از دوره ایلخانی است و یکی از کانونهای زیارتگاهی پرجاذبه فراهان است واقع شده است.
در آثار تاریخی به جای مانده شهر زیر زمینی زلف آباد که با نام 'دلف آباد' نیز نامیده شده به عنوان یکی از سکونتگاه های پرجمعیت دشت فراهان مطرح شده که بنای آن به 'ابودلف عجلی' بانی شهر کرج نسبت داده شده است. در کاوش های باستانی از این شهر زیرزمینی در سال ۸۸ آثاری به دست آمده که ثابت می کند این منطقه پیش از ابودلف ها نیز منطقه مهمی بوده و مردمان صنعتگر متمدنی در آن سکونت داشته اند. مطالعات اولیه در قالب گمانه زنی ها حاکی از آن است که شهر زیرزمینی زلف آباد در سده های هفتم و هشتم هجری قمری آباد و پر رونق بوده و در دوره تیموری و صفوی و سپس قاجار روند زوال را گذرانده است. در دوران قاجار پس از احداث شهر سلطان آباد (اراک فعلی) به دست یوسف خان گرجی در سال ۱۲۳۰ هجری قمری و استقرار قوای دولتی در آن، اهالی زلف آباد که شامل فراهان، مجدآباد کهنه، مجدآباد نو، اسلام آباد و شاه آباد بودند علیه حکومت مرکزی شورش می کنند و قیام آنها با سرکوب دولت مرکزی و به آب بسته شدن شهر زلف آباد ختم می شود.
در فصل نخست کاوش های باستان شناسی این محوطه تاریخی در سطح هفتصد متر مربع، بخشهای مهمی از ساختارهای مسکونی و عمومی از جمله بقایای یک حمام عمومی هویدا شد که حکایت از اصول شهرسازی داشت. آن مطالعات باستان شناسی نشان داد که زلف آباد در زمان خود شهری پررونق با مردمانی شیعه مذهب و زیستی مبتنی بر بهره وری از کشاورزی، دامداری و تولید بوده و ساکنان آن روشهای مبادلات فرهنگی و تجاری گسترده ای داشته اند. یافته های باستان شناسی این شهر زیرزمینی نشان داد که نظام ارتباطات اجتماعی خاص و طبقه بندی مشاغل در این شهر حاکم بوده و از ساختارهای عمومی در اراتباط با مذهب، زندگی روزمره و محله ها به خوبی چند گانگی طبقات اجتماعی قابل تشخیص است.
مرحله دوم کاوش باستان شناسی محوطه تاریخی زلف آباد فراهان سال ۸۹ انجام شد که با هدف کشف ابعاد ناشناخته این محوطه و بررسی تخمین شرایط و روند ایجاد آن، کالبد شناسی شهری از منظر بافت مسکونی، خدمات عمومی ، مشاغل و تجارت، زیست فرهنگی و اقتصادی و ترسیم الگوی ارتباط فرهنگی صورت گرفت و نتایج آن در قالب سایت موزه در کنار این اثر باستانی به معرض دید عموم گذاشته شد.
منبع: تریپ یار
نظر شما