باغ و عمارت عین‌الدوله از بناهای تاریخی و یکی از آثار ملی ارزشمند ایران است که در دوره قاجاریه احداث گردید. این باغ-عمارت، محل اقامت ییلاقی «عین‌الدوله» وزیر سه دورۀ حساس تاریخی در دوران قاجار بوده است و تقریباً همزمان با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی به محل سکونت دائم خانواده هروی «بصیرالدوله» تبدیل شد. این مکان، در زمان احداث (بین سال‌های ۱۳۳۰-۱۳۱۰ هـ. ق) شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغات بسیاری در اطراف بود. در سال ۱۳۷۶ هـ. ش در حالی که از سال‌ها پیش ویران و متروک شده بود، شناسایی شد و در تاریخ چهارم تیرماه ۱۳۷۷ به شماره ۲۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در حال حاضرنگارخانه برگ در عمارت عین الدوله دایر است.
از وقایع مهم تاریخی که در این مکان به وقوع پیوسته میتوان به کنفرانس تهران و اقامت سیاستمداران بزرگ در این عمارت اشاره کرد.
سلطان احمد میرزا عین‌الدوله فرزند یکی از نزدیکان فتحعلی شاه قاجار بود که در سال ۱۲۶۱ هـ . ق در تهران متولد شد. ناصرالدین شاه او را به تبریز نزد ولیعهد مظفر الدین میرزا فرستاد. در آنجا او با فن خوشنویسی آشنایی پیدا کرد و نیز علومی را آموخت که اسباب موفقیت او را فراهم آورد تا امیر نظام شهرهایی چون هشترود و میاندو آب گردد.
ولیعهد که احمد میرزا بسیار مورد توجهش بود، دختر خود «انیس الدوله» را به عقد او درآورد و او را به حکومت کردستان منسوب کرد. در این زمان بود که لقب «عین الدوله» از سوی ناصرالدین شاه به او اعطا شد.
او که همواره همراه مظفرالدین میرزا بود، پس از قتل ناصرالدین شاه در سال ۱۳۱۳ هـ .ق امیر دربار شاه جدید شد و بعد نیز به حکومت تهران منسوب گردید. پس از سرنگونی رقیبش امین السلطان به فاصله چند روز وزیر داخله و سپس صدراعظم و اتابک اعظم شد. او که در ابتدا از مخالفان سرسخت مشروطه بود، مورد غضب مردم و شاه قرار گرفت و عزل شد. ولی با سیاست و تدبیر و هواداری از مشروطه خواهان دوباره به صدراعظمی انتخاب گردید. او وزیری مقتدر و دانا در امور اقتصادی حکومت بود و با اقداماتش که بیشتر در زمینة گمرک و مالیات بود و سیاستی که درباره هوس‌های شاه برای سفرهای متعدد به فرنگ بود، پیش گرفت، توانست بخش قابل توجهی از بدهی های خارجی دولت قاجار را تسویه کند.
عین‌الدوله که پس از صدور فرمان مشروطیت از سردمداران و حامیان اصلی مشروطه خواهان شده بود، پس از عزل محمد شاه در سال ۱۳۳۰ هـ . ق.، در کابینه دولت مشروطه نیز وزیر داخله و سپس صدر اعظم و رییس دولت گردید.
تاریخچه عمارت عین الدوله
این باغ- عمارت، محل اقامت ییلاقی وزیر سه دوره حساس تاریخی در دوران قاجار، «عین‌الدوله» بوده است و تقریباً همزمان با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی به محل سکونت دایم خانوادة هروی«بصیرالدوله» مبدل گشته است. این مکان، در زمان احداث (بین سال‌های ۱۳۳۰-۱۳۱۰ هـ . ق) شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغات بسیاری در اطراف بوده و در سال ۱۳۷۶ هـ . ش در حالی که از سال‌ها پیش ویران و متروک شده بود، شناسایی گردید و در تاریخ ۴/۴/۱۳۷۷ باشمارة ۲۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید......
کنفرانس تهران
از روز ۶ تا ۹ آذرماه سال ۱۳۲۲ هـ . ش (مصادف با دسامبر ۱۹۴۳ میلادی) کنفرانس تهران، چهارمین کنفرانس سران کشورهای انگلیس، امریکا و شوروی ، به منظور توافق درباره چهره جهان پس از جنگ جهانی دوم به صورت سری برگزار شد که طی این رویداد، عمارت عین‌الدوله (منزل بصیرالدوله هروی)، محل اسکان سران این کشورها یعنی چرچیل، روزولت و استالین بوده است. عکس تاریخی این سه رهبر سیاسی قرن ۲۰ در کنار یکدیگر در ایوان شمالی بنای عین‌الدوله، یادگاری از این رویداد است.
درباره بنا و باغ عین‌الدوله
ساختمان اولیه که متعلق به عین‌الدوله وزیر قاجار بوده، یک عمارت اعیانی ولی ساده ییلاقی در دو طبقه بوده که در طبقه همکف شامل یک شاه‌نشین با سقف آیینه‌کاری شده و تزئینات و دو راهرو در دو طرف آن قرارداشته است وتوسط یک راه پله به سمت شمال شرقی به طبقه دوم راه می یافته است.
باغات اطراف که تمام منطقه را پوشش می‌داده، به مرور تفکیک شده‌اند. قطعه زمین باغ اصلی به شکل مستطیلی شمالی جنوبی به مساحت ۱۱۹۰۰ مترمربع با دو ورودی اصلی درسمت شمال و جنوب و دو ورودی فرعی در دو جهت شرق و غرب بوده که در حال حاضر هر دو ورودی شرقی وغربی به دو کوچه از طرفین محصور و مسدود شده‌اند.(هر چند ورودی سمت شرق تا مدت‌ها به عنوان ورودی اصلی برای ساکنین مورد استفاده قرار می گرفته که مطبخ و خانه سرایدار در آن سمت قرار داشته است).
درب اصلی و تشریفاتی مجموعه در ضلع شمالی بوده که هم اکنون نیز تنها ورودی محل می باشد و ساختمان عمارت نیز در پلان اولیه در این سمت قرار دارد.
بعدها عمارت توسط بصیرالدوله در چند مرحله تغییر شکل می یابد. بدین منظور ابتدا سالنی در سمت شمالی شاه نشین جهت تقویت قسمت ورودی ساختمان ایجاد می شود که منجر به پدید آمدن بالکنی در طبقه دوم می‌گردد. در مرحله بعد مکان راه پله از شمال شرقی به میان ضلع غربی تغییر می‌یابد و ضمن گسترش سالن ضلع شمالی، در طبقه همکف ، چند اتاق به صورت دو گوشواره قرینه در دو سمت بنا ساخته شد و با ایجاد سرویس بهداشتی و حمام درون عمارت (در قسمت میانی طبقه همکف) ساختمان، تغییرات نهایی جهت فراهم آوردن فضا برای سکونت دایم خانواده انجام می پذیرد.
این بنا پس از بازسازی توسط شهرداری تهران، در بهار سال ۱۳۸۶ به مناسبت صدمین سالگرد تأسیس بلدیه تهران توسط شهردار تهران افتتاح شد. در حال حاضر نگارخانه برگ، یکی از معتبرترین نگارخانه‌های ایران در عمارت عین الدوله فعالیت می‌کند. در کنار نمایشگاه‌های نقاشی که فعالیت اصلی نگارخانه برگ است، نمایشگاه‌های طراحی عکس، چاپ دستی، مجسمه و چیدمان نیز برگزار می شود.
منبع: تریپ یار
نظرات