به گزارش سلام نو، خرابه‌های مکان باستانی خورهه مربوط به دوره اشکانیان است و در شمال شرق شهرستان محلات، روستای خورهه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا در منطقه پشت گدار قرار دارد و از شمال به رشته کوه‌های هفتاد قله و از جنوب به رشته کوه‌های یخچال مرتبط شده است و تا شهر محلات به میزان ۴۸ کیلومتر بعد مسافت دارد.
حفاری‌های باستانی این مکان در تابستان ۱۹۵۵ (میلادی) توسط اداره باستان‌شناسی ایران به عمل آمد و در خلال این کاوش‌ها، تعدادی سفال و چند تکله نقره متعلق به دوره اشکانیان کشف شد. در پایان این کاوش‌ها، باستان‌شناسان کشف کردند که ساختمان خورهه مرکب از ۳ ساختمان مرتبط به هم بوده‌اند. خورهه که پیشتر گمان می‌شد بقایای یک معبد یا آتشکده مربوط به دوره سلوکی باشد بر اساس آخرین شواهد بدست آمده یک خانه اربابی است که در حدود قرن اول قبل از میلاد ساخته شده و تا پایان دوره اشکانی به حیات خود ادامه داده است.
مجموعه بقایا و ستونهای خورهه از جمله مهمترین آثار بر جای مانده از دوران باستان ایران زمین است که مورخان از این مجموعه به عنوان، آتشکده، معبد، کاخ و مرکز برگزاری جشنها و مراسم های مذهبی و ملی، عمارت و منزل ییلاقی و قبرستان یاد کرده اند که در دوره های باستان و دوره اسلامی مورد استفاده بوده است.در کاوش های به عمل آمده از این منطقه، آثار متعددی از دوره اشکانیان، ساسانیان و دوره اسلامی به دست آمده است که نشانگر کاربردهای مختلف آثار این منطقه در دوره های مختلف بوده است.
خورهه در اوستا به مفهوم محل برآمدن خورشید است و از سویی کلمه خور در این کتاب به مفهوم منطقه ییلاقی است. بررسی تحقیقات انجام شده و آثار کشف شده در دشت و ارتفاعات خورهه نشان می دهد سابقه سکونت و قدمت منطقه به هزاره دوم قبل از میلاد باز می گردد.این منطقه دارای اسناد تاریخی است و "لویی واند نبرگ" در کتاب باستان شناسی ایران باستان به نقل از هرتسفلد آورده است: "قابل تذکر است کمی به سمت جنوب در خورهه که سر راه اراک به کاشان است، معبدی است که هنوز دو ستون یونانی در آن پا برجاست."
سبک معماری
پایه این ستون ها مدور ساده و سر ستون ها به سبک و شیوه ایونیک که نوعی دیگر از ستون سازی یونان با افکار و اسلوب محلی است، ساخته شده است.اولین نقشه این منطقه توسط مهندس حاکمی در سال ۱۳۵۵ با تحلیل معماری کشیده شد. بنای تاریخی خورهه در مساحتی حدود ۳۵۵۰ متر احداث شده که شامل سه بخش ایوان اصلی، مجموعه بخش شمالی و مجموعه بخش غربی است.ایوان اصلی دارای ۱۲ ستون در دو ردیف بوده و در چهار طرف دارای دیواره جرز مانندی است. ارتفاع ستون ها به بیش از هفت متر رسیده که با توجه به حجم سقف ایوان ها ارتفاع ستون ها به بیش از ۹ متر می رسیده است.دو ستون از این مجموعه برجای مانده است. ستونها سنگی و با توجه به وجود معادن سنگ در محلات، جنس آنها از نوع تراورتن بهترین نوع سنگ است.
این آثار با آثاری چون تخت جمشید از نظر نقش بندی تفاوت داشته و از پایه ستون به طرف بالا به شکل مخروطه ناقص باریک ساخته شده و سطح مخروط ها حلزونی است.بر اسا اسناد موجود تا سال ۳۷۸ هجری چهار ستون پابرجا بوده است که به مرور تخریب شده اند.
از این محوطه تاریخی تنها ۲ ستون متشکل از ۶ قطعه سنگ با مجموع ارتفاع ۸ متر، بقایای فرو ریخته ستونها، بخشی از دیواره‌های سنگی، گورها و آثار به دست آمده در ۶ مرحله عملیات کاوش در این منطقه به جا مانده است.
این محوطه باستانی نخستین بار توسط ناصرالدین شاه قاجار مورد کاوش قرار گرفت. تصاویری از این کاوش در آرشیو کاخ گلستان و نیز کتاب تازه منتشر شده کاوش‌های باستان شناسی خورهه موجود است.
خورهه که پیشتر گمان می‌شد بقایای یک معبد یا آتشکده مربوط به دوره سلوکی باشد بر اساس آخرین شواهد بدست آمده یک خانه اربابی است که در حدود قرن اول قبل از میلاد ساخته شده و تا پایان دوره اشکانی به حیات خود ادامه داده است.
ویژگیهای ۲ سر ستون بر جای مانده در این محوطه و شباهت آن با سبک معماری یونانیان موجب شده تا باستان شناسان داخلی و خارجی از جمله هرتسفلد آن را یک معبد یا آتشکده دوره سلوکی معرفی کنند.
وجود ۲ بخش اندرونی و بیرونی با ۲ ورودی کاملا مجزا در این بنای تاریخی از جمله نکات مهم معماری دوره اشکانی است. بخش بیرونی این بنا از آن رئیس خانواده در ملاقات و معاملات با افراد غیر خانواده و بخش اندرونی مختص خانواده بوده است.
آثار کشف شده
اکثر آثار کشف شده در این منطقه به سال ۱۳۵۵ بازمی گردد و در بین آثار کشف شده، می توان به پیه سوز سفالی، کوزه دسته دار، کوزه کروی، قطعات سنگی تزئینی و شیشه، اشیاء فلزی و اسکلتهای انسان اشاره کرد.
موقعیت مکانی
این منطقه در شمال شرق محلات و در بین روستاهای دودهک، ورین و آب گرم، در کنار رودخانه خورهه قرار دارد. راه های دسترسی به ستونهای خورهه محلات، جاده محلات به آبگرم، سپس خورهه با جاده آسفالته حدود ۲۰ کیلومتر همچنین جاده قم به اصفهان، نرسیده به شهر دلیجان و در ۷۰ کیلومتری قم، روستای دودهک سپس به سوی خورهه با حدود ۱۲ کیلومتر.
منبع: تریپ یار
نظر شما