قلعه بهستان رو به نابودی است

به گزارش سلام نو، شهرستان ماهنشان که در باختر استان زنجان واقع شده یکی از آبادترین و بکرترین مناطق استان زنجان است و از جاذبه های تاریخی و طبیعی فراوانی چون دریاچه طبیعی، رودخانه‌ های متعدد دایمی و فصلی، کوههای سربه‌ فلک‌ کشیده، چشمه‌ها، باغ‌ها و کشتزارهای زیبا و دیدنی برخوردار است.

شهرستان ماهنشان، را می توان از جمله نقاط استان زنجان عنوان کرد که به لحاظ برخورداری از آثار تاریخی و گردشگری دارای پتانسیل های ویژه گردشگری است. ۱۸۴ اثر تاریخی گردشگری در شهرستان ماهنشان وجود دارد که بخشی از این آثار تاریخی مربوط به دوران عصر«مفرغ» با قدمت پنج هزار سال است.

روستای قوزلو و قلعه بهستان بیشتر از دیگر آثار تاریخی در جهت جذب گردشگران نوروزی به شهرستان ماهنشان معرفی شده اند.

قلعه بهستان یا کهن دژ در شهرستان ماه‌ نشان در استان زنجان و در نزدیکی روستای بهستان، در کنار رود قزل اوزن جای گرفته است. دیرینگی این دژ به دوره مادها باز می‌ گردد. تاکنون قدمت آن تا دوره هخامنشی به اثبات رسیده است.

قلعه بهستان به شماره ۱۴۵۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌ است. ولی به علت بی توجهی و ناشناخته بودن و همچنین عوامل انسانی و طبیعی در حال نابودی است.

قلعه بهستان یکی از قلعه های تاریخی و مهم شهرستان ماهنشان در استان زنجان است که به علّت شرایط زمانی خاصّ آن دوره ،حاکمان برای دفاع از خود و مردم ، اقدام به ساخت این قلعه نموده اند.

نمای بیرونی قلعه به شکل دیواره ای از دودکش‌های به هم پیوسته و تعدادی دودکش جدا است که حفره‌های پایین قلعه، ظاهری مرموز بدان بخشیده است. برخی نیز این قلعه را تخت دیو می‌نامند زیرا معتقد بودند دیوها روی تخته سنگ‌های مسطح بالای ستون‌ها استراحت می کنند.

طبقات بالای این قلعه جهت دفاع و طبقات پایین‌تر به عنوان زاغه و محلّ نگهداری آذوقه مردم مورد استفاده قرار می‌گرفت. این قلعه که در دل کوهی از جنس خاک سفت و سخت بنام کنگلومرا بنا شده است به علت وزش بادهای تند و فرسایش و همچنین عبور رودخانه قزل اوزن از کنار قلعه، در حال تخریب است.

معماری

سازندگان قلعه با در نظرداشتن طرح اولیّه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها نموده و این معماری بی بدیل را بوجود آورده اند. در مجموع فضای کلی قلعه به ۳ دسته شامل اتاق‌ها، دالان‌ها و راه‌پله‌ها قابل تقسیم است:

فضای اتاق‌ها:

فضای داخلی اتاقها به نحوی ساخته شده که گاهی دارای سقفی تیزه‌دار و همچنین محل‌هایی به شکل مثلث یا مدور روی دیوارها، برای قرار گرفتن پیه‌سوز بوده ‌است. در قسمت فوقانی راه‌پلّه‌های ضلع شمال غربی، اتاقی به شکل طاق محراب‌های مسجد دوران اسلامی تزئین شده است که متعلّق به دوره  اسلامی است.

دالان‌ها:

به هر تعدادی که به اتاق‌های قلعه اضافه شده، راه‌های ارتباطی آنها نیز به صورت دالان‌هایی به مجموعه افزوده شده است.

راه‌پلّه‌ها:

این دژ دارای راه‌پلّه‌های زیگزاگی در ضلع‌های غربی و شرقی است که روزگاری از پایین ترین قسمت ضلع شمالی آن شروع می‌شده و حالا جز ویرانه‌ای تحمیل شده بر هسته اصلی قلعه به چیز دیگری شبیه نیست و به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردّد در این مسیر خطرناک و تقریباً ناممکن است. راه‌پلّه‌های ضلع شمال غربی قلعه به عنوان یکی از مناطق دست نخورده و سالم دژ بهستان است.

پیشینه تاریخی

برخی، پیشینه این دژ را به زمان ماد نسبت می‌دهند و معتقدند که مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماه‌نشان مستقر شدند و قلعه‌های دفاعی همچون قلعه بهستان را در ۱۲ کیلومتری ماه‌نشان ایجاد کرده اند. گروهی نیز بر این عقیده اند که پیشینه این دژ به دوره هخامنشیان می رسد. بر اساس بررسیها و پژوهش‌های باستان شناسی انجام گرفته توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، ،قلعه بهستان، در دوره پس از اسلام، به خصوص دوره میانی اسلام ،قرن پنجم و ششم ه.ق، پابرجا بوده و کاربرد داشته‌است.

هم اکنون به دلیل تخریب زیاد تنها با عملیات کوهنوردی می‌توان بر بالای قلعه با تخته سنگهای عظیم مسطح آن رسید. قسمت بالای قلعه با گچ اندوده شده و داخل آن حوضی با ابعاد ۷ در ۳ متر و از جنس سنگ و ساروج قرار دارد که با استفاده از لوله‌های آب گلی نیم‌متری به اسم گنگ آب آن تأمین می‌شده‌است.

مسیر دسترسی:

وارد آزادراه زنجان-تبریز شوید. ۳۵ کیلومتر که از زنجان دور شدید، خروجی ماه‌نشان را در منطقه‌ای به نام «نیک‌ پی» خواهید دید و باید وارد این مسیر شوید. این جاده در ضلع جنوبی آزادراه است و ۶۰ کیلومتر که در آن برانید، قبل از ماه‌نشان به بهستان می‌رسید. پس از رسیدن به سه راهی «ایلی‌بلاغ» مسیر را به سمت ماه‌ نشان ادامه دهید و روستای «میرآخور» را هم رد کنید. وقتی از روی پل قزل اوزن عبور کردید، بلافاصله جاده فرعی سمت چپ‌ تان را انتخاب کنید که از روستاهای «سریک» و «تک‌آغاج» و بهستان رد می‌شود و سپس به قلعه بهستان می‌رسد.

قلعه بهستان از روستای ایلی بلاغ نیز مشاهده می شود. رودخانه قزل اوزن که از پای قلعه عبور می کند، ایلی بلاغ و بهستان را از هم جدا میکند بنابراین برای رسیدن به قلعه یا باید از روستای ایلی بلاغ عبور کرد یا از رود خانه و سپس از پله های کنار قلعه بالا رفت، یا اینکه همانطور که در بالا ذکر شد حدود ۵ کیلومتر در جاده اصلی ادامه مسیر داد و پس از عبور از روستای (سریک) و (تک آغاجی) وارد روستای بهستان شویم که تمام مسیر تا پای قلعه ماشین رو است.

ضمنا در روستای ایلی بلاغ و در کنار قلعه و رودخانه مکان هایی برای استراحت و برپا نمودن چادر برای ماندن در شب نیز وجود دارد .

منبع: تریپ یار