مقبره مشتاقیه یادگاری از قاجار

به گزارش سلام نو، گنبد مشتاقیه که به سه گنبد نیز شهرت دارد، از آثار دوران قاجار در شهر کرمان است که در گذشته در جوار قبرستان کهنه و خارج از حصار شهر قرار داشته است. مشتاق علیشاه (وفات: ۱۲۰۶ هـ. ق) نامش میرزا محمد تربتی و به مشتاق علیشاه ملقب بود. او از چهره‌های سرشناس عرفان و شعر ادب و هنر به شمار می‌رود. مشتاق سیم چهارمی را به سه تار افزود، سیم چهارم سه تار که از یادگارهای اوست بیاد او سیم مشتاق نامیده میشود. مشتاق در سال ۱۲۰۶هجری قمری به جرم آن‌که قرآن را با نوای سه‌تار می‌خواند، سنگسار شد و بدن او را در کنار مقبره میرزا حسین خان دفن کردند که اینک این مزار در میدان مشتاقیه کرمان، معروف به گنبد مشتاقیه یا سه گنبدان، زیارتگاه اهل عرفان است.

گنبد های زیبای بنای مشتاقیه از لای شاخ و برگ درختان اطراف رخ مینمایند و سه گنبد به هم پیوسته زیبا نمایان میشوند اینجا مقبره سه تن از بزرگان کرمان است «مشتاق علیشاه »،«کوثر علیشاه » و« شیخ اسماعیل » که هر سه از بزرگان علم و معرفت بوده اند ولی چرا این مکان به مشتاقیه معروف شده و چه چیزی باعث شده که مشتاق علیشاه اینهمه محبوبیت پیدا کند؟ شاید قصه غم انگیز مرگش راز اینهمه شهرت باشد .

از میدان مشتاقیه کرمان وارد خیابان ۱۷ شهریور که می شوید روبروی بازار سبزی فروشی های کرمان که هیاهویش  مثال نزدنی است ،  بنایی قرار گرفته که به نوعی شناسنامه میدان بزرگ شهر محسوب می شود ،  مقبره مشتاقیه که آن را “سه گنبد” نیز می خوانند  ، در هر نقطه از حیاط آرامگاه که میایستیم یکی از این گنبدهای زیبا چون کودکانی شوخ و شنگ که  هوس قایم باشک بازی به سرشان زده از دیده ناپدید می شود .

 اگرچه این مکان در ابتدا مزارمیرزا حسین خان جد اعلای سادات معروف به میرحسینی بوده است اما شهرت آن بیشتر به خاطر دفن مشتاق علیشاه از صوفیان نامی قرن سیزدهم هجری قمری است که در سال ۱۲۰۶ هـ.ق به دلیل عقایدش او را سنگسار نمودند.

این مقبره در شرق مسجد جامع کرمان واقع شده است که سه گنبد آن بر فراز قبر مشتاق علیشاه، شیخ اسماعیل و کوثر علیشاه بنا شده اند.

دو گنبد این بنا دارای کاشی کاری و یکی از گنبدها نیز آجری است که از همان زمان قاجاریه که آن را ساختند به همین شکل بوده است. مقبره مشتاق علیشاه در قسمت شمالی بنا واقع شده است که تزئینات داخلی آن بسیار جالب توجه است و رو به حیاطی ساخته شده که حوض زیبا و درختان پرشمار آن گویی برای آرامش آنها که در این مکان دفن شده اند در برابر آن همه هیاهوی پر سر و صداترین منطقه شهر کرمان به یادگار مانده اند.

در زیر این گنبد منبری نیز باقی مانده که در نوع خود بسیار جالب توجه و نفیس است. کاشیکاری های سقف دو گنبد مشتاقیه گویا در قرن اخیر ساخته شده اند اما کاشیکاری و تزئینات داخلی آن که از آثار ارزنده هنری نیز محسوب می شود مربوط به همان دوره قاجاریه است.

در تاریخ ایران که جستجو می کنیم به مشتاق های زیادی بر می خوریم که همگی اصلیتی اصفهانی دارند و هرکدام در شاخه هایی چون خطاطی، شعر، موسیقی، و ... صاحب شهرت بوده اند.

مشتاقی که در کرمان دفن است، در رشته موسیقی در دوران زندیه صاحب شهرت بوده و از منابعی که مورد زندگی او وجود دارد "رساله الغرائب" نوشته "رونق علیشاه کرمانی" از مشاهیر بم را می توان نام برد. در این کتاب که به صورت شعر است آمده " شبی مشتاق تمام زندگی خود را برای رونق علیشاه تعریف می کند و او نیز آنها را به شعر درآورده و مکتوب می کند".

به گفته نویسنده این کتاب که خود نیز در همین مکان دفن است نام اصلی مشتاق، محمد مشتاق اصفهانی فرزند میرزا مهدی است که زندگی او فرازو نشیب های فراوانی داشته است. او پس از اتفاقاتی که در مکتب خانه اصفهان برایش رخ می دهد ترک تحصیل کرده و در کارگاه بافندگی مشغول به کار می شود پس از آن به آواز و موسیقی روی می آورد و حتی کشتی پهلوانی را نیز تا درجه عالی در زورخانه محیط صادقی ثانی اصفهانی ادامه می دهد اما بنا به دلایلی ترک ورزش می کند و تنها به موسیقی زیر نظر استاد "درویش تقی" ادامه می دهد.

مشتاق در مرحله ای از زندگی عاشق می شود و به دنبال عشق خود به شیراز می رود اما آنجابا معصوم علیشاه دکنی از نوادگان شاه نعمت اله ولی آشنا می شود که پس از مدتی او لقب مشتاق علیشاه را دریافت می کند و بدین ترتیب مسیر زندگی او دگرگون می گردد. پس از مدتی وی از سوی معصوم علیشاه برای ترویج طریقت عازم کرمان می شود و با گذشت زمان صاحب مریدان فراوانی می شود. دکتر ابراهیم باستانی پاریزی در کتاب "آسیاب هفت سنگ" خود می نویسد: "یک غلط مشهور وجود دارد و آن این است که تصوف موجب گمراهی و سوق خواننده به ترک دنیا و اعراض از جهان مادی و توجه به کاهلی و سست گیری خواهد شد".

او در مورد مشتاق می نویسد: “مخالفان وی در شهر که بازار مشتاق علیشاه را گرم دیدند در فکر نابودی او افتادند و نقطه ضعفی که از او در دست داشتند نواختن ساز بود. روایت است که ظهر ۲۱ رمضان ۱۲۰۶ هجری قمری، مشتاق علیشاه وارد مسجد جامع کرمان می شود تا فریضه خود را به جا آورد. پسر ملاعبدالله، یکی از روحانیون شهر به دروغ در میان جمعیت فریاد بر می آ ورد که ملاحکم سنگسار مشتاق را صادر کرده و مردم به سوی او حمله ور می شوند و او را به بیرون از مسجد برده و در محلی به نام " تل خر فروشان" به همراه مریدش درویش جعفر سنگسار می کنند.” و بدین ترتیب زندگی او به پایان می رسد.

می گویند که مشتاق علیشاه قرآن را با نوای سه تار می خوانده است و جلال آل احمد در سفرنامه اش پس از حضور در مقبره مشتاقیه نوشته است: "اگر سیم چهارم سه تار را سیم "مشتاق" می گویند به ابتکار این باباست که اینجا خفته،" به هرحال ظاهرا بعد از سالها مهجوری این بنای تاریخی و مشهور در کرمان و بی توجهی به آن، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان تصمیم به مرمت این بنا که زیر نظر اداره کل اوقاف و امور خیریه این استان اداره می شود گرفته است.

ساخت این بنا و گنبد اصلی آن به اواخر دوره صوفیه و اوایل دوره قاجاریه باز می گردد و در دوره های بسیاری نیز مورد تعمیر و مرمت قرار گرفته است.

کاشیکاری های گنبدها، کاشیکاری اصلی نمی باشد و حدود ۲۷ سال پیش انجام گرفته است و از زیر این بنا دو رشته قنات عبور کرده است که در دوره های مختلف موجب نشست زمین و آسیب رساندن به ساختمان آن شده است. در سال ۱۳۹۰ نیز مرمت اساسی دراین مکان صورت گرفت.

منبع: تریپ یار