کرموشدگی یا لانه‌زنبوری شدن بتن چیست و چگونه باید آن را ترمیم کرد؟

اگر با دیدی دقیق‌تر به ساخت و سازهای جدید نگاه کنیم، خواهیم دید که تعداد قابل توجهی از سازه‌ها، نیاز به تعمیر و ترمیم بتن دارند. آیا تا به حال متوجه شده‌اید که بتن شما سنگی و خشن به نظر می‌رسد و به نوعی شبیه به لانه زنبور است؟ درواقع، این یک پدیده واقعی است و ممکن است در بتن رخ ‌دهد. برای آگاهی از اینکه کرموشدگی و یا لانه زنبوری شدگی بتن، دقیقا چیست و همچنین برای آگاهی از علل‌ رایج وقوع آن در بتن، مقاله تنظیم شده توسط شرکت مقاوم‌سازی افزیر را مطالعه کنید. با مطالع این مقاله، شاید راهی برای جلوگیری از وقوع این اتفاق و اگر کرموشدگی بتن از قبل رخ داده است، راهی برای درمان و یا ترمیم آن بیابید.

کرموشدگی یا لانه‌زنبور شدگی بتن چیست؟

کرموشدگی و یا لانه زنبور شدگی بتن، شامل سطحی زبر و خشن به همراه فضاها و حفرات خالی در بتن است که می‌تواند در اثر پرنشدن کامل قالب‌ها با بتن و یا عدم متراکم‌سازی مناسب بتن در قالب‌ها رخ دهد. همچنین کرموشدگی بتن به عنوان حفرات خالی موجود در توده بتنی که بتن به آنجاها نمی‌رسد، نیز شناخته می‌شود. سطوح دارای کرموشدگی، بسیار ناهموار به نظر می‌رسد. در این نوع از سطوح آسیب دیده، فضاهای خالی و شکاف‌ بین بتن و آرماتور به چشم می‌خورد. حتی در بعضی موارد، مشاهده می‌شود که بتن به زیر آرماتورهای تقویت کننده نیز نرسیده است. اگر لانه زنبور شدگی در سطح بتن وجود داشته باشد، به محض برداشتن قالب‌ها، قابل مشاهده است. ولی اگر کرموشدگی در عمق بتن وجود داشته باشد، برای تشخیص و ترمیم بتن، نیاز به تکنیک‌های پیشرفته‌ایی مانند آزمایش التراسونیک می‌باشد.

چه چیزی باعث پدید آمدن کرمو شدگی و یا لانه‌زنبورشدگی بتن می‌شود ؟

ابن حفرات خالی در بتن که با عنوان کرمو یا لانه‌زنبور شدگی بتن شناخته می‌شوند، زمانی اتفاق می‌افتند که تمامی فضاهای خالی با بتن پرنشده باشند و یا بتن ریخته شده به آنجاها نرسیده باشد. پنج علت رایج برای وقوع چنین پدیده‌ای، عبارتند از:

· کارایی نامناسب بتن : منظور از کارایی نامناسب بتن، میزان جریان‌پذیری نامناسب آن است. به طوری که با استفاده از بتن سفت، جریان‌پذیری کاهش یافته و ریختن بتن در قالب‌ها به سختی انجام می‌شود. این نوع از بتن، ممکن است به برخی قسمت‌های بتن‌ سازه‌ای دارای آرماتورهای تقویت‌کننده مثل تیرها، ستون‌ها، دال‌ها و... نرسد. برای دستیابی به کارایی و جریان‌پذیری مناسب، باید آزمایش اسلامپ انجام شود.

· اختلاط بیش از حد مجاز آب در بتن : نسبت آب به سیمان بیش از حد در بتن، می‌تواند منجر به جداشدن سنگدانه‌ها از ملات شود. جداشدگی سنگدانه‌ها از ملات نیز، باعث عدم چسبندگی مناسب عناصر سازنده بتن، در کنار هم شود. در چنین وضعیتی، بتن مستعد کرموشدگی است. 

· ارتعاش یا متراکم‌سازی نامناسب بتن : ارتعاش بیش از حد بتن در قالب‌ها، آن را به سوی نشت از قالب‌ها و جداشدن ستگدانه‌ها از ملات سوق می‌دهد.چنین شرایطی، می‌تواند زمینه ساز کرموشدگی بتن شود.

· ریختن بتن از ارتفاع : هنگامی که بتن‌ریزی از ارتفاع بیش از حد انجام می‌شود، سنگدانه‌ها از ملات جدا شده و سپس تا حدی ته‌نشین می‌شوند. این می‌تواند باعث ظاهر شدن کرموشدگی در بتن شود.

· وجود سنگدانه‌های درشت : هنگامی که سنگدانه‌هایی با اندازه‌های بزرگ و نامناسب در مخلوط بتن، به کار برده می‌شود، باعث می‌شوند که ذرات ریزتر به سختی بین آنها نفوذ کنند. در نتیجه، فضاهای خالی در بتن ایجاد می‌شوند.

· قرارگیری نادرست آرماتورها در تیرها و ستون‌ها : در صورت قرارگیری نامناسب آرماتورهای تقویت‌کننده افقی و عمودی در بتن مسلح مانند نواحی اتصال تیر به تیر، اتصال تیر به ستون  و همچنین عدم رعایت حداقل فواصل در آنها، بتن نمی تواند در حین بتن ریزی، به تمامی نواحی نفوذ و آن‌ها را پرکند. بنابراین فضای خالی در بتن ایجاد و در پی آن پدیده کرموشدگی یا لانه زنبور شدگی در بتن رخ می‌دهد.

آیا کرموشدگی بتن، می‌تواند به سازه آسیب وارد کند؟

به طور کلی، لانه‌زنبوری در بتن، تنها یک وضعیت سطحی است که در نواحی خارجی بتن ریخته شده، یافت می‌شود. با این حال، اگر کرموشدگی بتن در نواحی که احتمال نفوذ آب و یا مواد شیمیایی مخرب در آن وجود دارد، باشد و ترمیم یا تعمیر نشود، ممکن است آسیب‌های جدی مثل سرطان بتن رخ دهد. درواقع، سرطان بتن، از زنگ زدگی میلگردهای تقویت‌کننده داخل بتن پدید می‌آید. به طوری که زنگ‌ها باعث افزایش حجم شده و به بتن فشار وارد می‌کنند. در نتیجه، بتن اطراف شروع به ریزش می‌کنند.

اثرات کرموشدگی در بتن عبارت است از :

E کاهش ظرفیت باربری سازه.

E نفوذ آب، هوا، مواد شیمایی مخرب و ... به داخل ساختار سازه.

E زنگ زدگی و خوردگی آرماتورها رخ می‌دهد که این منجر به از بین رفتن چسبندگی بین میلگردها و بتن می‌شود.

E کرموشدگی یا لانه‌زنبور شدگی در بتن، باعث کاهش دوام سازه می‌شود. از این رو،می‌تواند منجر به خسارت‌های جانی و مالی جبران‌ناپذیری شود.

توصیه ما این است که پدیده لانه زنبوری یا کرموشدگی بتن در مناطقی که در معرض رطوبت زیاد است، فورا ترمیم شود.

ترمیم و تعمیر پدیده لانه‌زنبوری یا کرموشدگی بتن، چگونه انجام می‌شود؟

ترمیم و درمان کرموشدگی بتن، نوعی مهارت است که باید بادقت و با کمک افراد فنی انجام شود. بیاید تا بحث چگونگی انجام این عملیات را شروع کنیم. همانطور که قبلا اشاره شده، عواملی چون متراکم‌سازی نامناسب بتن، تراکم و فواصل کم آرماتورهای تقویت‌کننده و... باعث ایجاد پدیده کرموشدگی در بتن، می‌شود. اکثر کرموشدگی‌های بتن، به دلیل نزدیک بودن به سطح، قابل تشخیص‌اند. اما گاهی در سازه‌های بزرگ، تغییراتی ایجاد می‌شود که باعث ایجاد حفره‌ها و فضاهای خالی می‌شود که به راحتی با بتن پر نمی‌شوند. کرموشدگی بتن بسته به اندازه، به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. لانه‌زنبوری‌ها یا کرموشدگی‌های جزئی را می‌توان با استفاده از ملات ترمیمی بتن ترمیم نمود. در چنین وضعیتی، ملات ترمیم کننده بتن، طبق دستورالعمل سازنده، به اندازه کافی مخلوط شده و پس از اعمال ماده پیوند دهنده ملات ترمیمی به سطح بتن و اعمال مواد ضد خوردگی به میلگردهای تقویت‌کننده موجود در بتن، به منطقه مورد نظر اعمال می‌گردد. هنگامی که کرموشدگی بتن کوچک باشد، ممکن است نیاز به استفاده از ماده ضدخوردگی برای پوشش‌دهی میلگردها نباشد. انواع تعمیر کرموشدگی بتن، باید با استفاده از ملات‌های ترمیم‌کننده بدون انقابض بتن که کاهش حجم کمی را شامل می‌شوند، انجام شود. مراحل اجرای عملیات ترمیم بتن کرمو شده، به شرح زیر می باشد :

E کنترل بارهای وارده بر عناصر سازه‌ای آسیب دیده، اقدامی مهم قبل از انجام هرگونه عملیات ترمیمی است. مثلا اگر المان سازه‌ای آسیب دیده، ستون باشد و چندین طبقه ساخته شده باشد، بسته به اندازه و عمق لانه زنبوری ویا کرموشدگی بتن، می‌توان در صورت لزوم تکیه‌گاه‌های عمودی را تهیه کرد یا طبق توصیه مهندس سازه تمهیدات لازم را انجام داد.

E ابتدا باید مواد و یا سنگدانه‌های سست و شل شده برداشته و بتن در معرض دید قرار گیرد. امتداد حفره‌ها در صورت وجود باید مشاهده شود و با برداشتن مواد شل شده به صورت دستی به اندازه کافی تمیز شوند. تمام اصلاحات باید به صورت دستی انجام شود و استفاده از ماشین آلات می‌تواند باعث بروز ترک در نواحی آسیب دیده بتن شود.

E بسته به شکل و اندازه کرموشدگی بتن، چیدمان قالب نهایی می‌شود.

E ملات تعمیر یا ترمیم بتن، باید برای اصلاح نواحی آسیب دیده، استفاده شود و نسبت اختلاط آن مطابق با مشخصات سازنده باشد.

E به عنوان یک اقدام محتاطانه، می‌توان قبل از شروع ترمیم، آرماتورها را با مواد ضد خوردگی پوشش داد.

E قبل از افزودن ملات ترمیم‌کننده بتن، برای ایجاد اتصال خوب بین ملات ترمیمی و بتن، باید ماده پیونددهنده روی سطح بتن اعمال شود و همچنین محدودیت و چارچوب زمانی مطابق مشخصات محصول رعایت گردد.

E بعضی مواقع ممکن است ترمیم پدیده لانه زنبوری بتن به دلیل عمق زیاد، در دو مرحله زمانی انجام شود. این عملیات دو مرحله‌ای بر اساس حداکثر ضخامت پیشنهاد شده از سوی سازنده و یا فروشنده ملات ترمیمی بتن، که می‌توان آن را یکباره اعمال نمود، تعیین می‌شود.

E عمل‌آوری باید طبق توصیه سازنده و دیتاشیت تهیه شده از سوی آن، انجام شود.

سخن آخر

پدیده لانه‌زنبورشدگی یا کرموشدگی بتن، یک مشکل جدی تلقی می‌شود. این نوع از آسیب، نه تنها باعث کاهش دوام و استحکام بتن می‌شود، بلکه آرماتورهای تقویت‌کننده داخل بتن را نیز آسیب‌پذیر می‌کند. جالب است بدانید، وجود ۵ درصد کرموشدگی در بتن، می‌تواند مقاومت بتن را تا ۳۰ درصد کاهش دهد. اگر ترمیم مناسبی برای این نوع آسیب، لحاظ نشود، می‌تواند منجر به فاجعه‌ایی خطرآفرین شود که ممکن است جان افراد را به خطر بی‌اندازد ویا زیان‌های مالی را بر سازندگان، پیمانکاران، مالکان و... تحمیل کند.

شرکت مقاوم‌سازی افزیر به عنوان یکی از بزرگترین تامین‌کنندگان مصالح مورد نیاز جهت ترمیم و مقاوم‌سازی انواع سازه‌های مسکونی، تجاری و صنعتی در کشور فعالیت دارد. جهت اطلاع از هزینه تامین و خرید محصولات ترمیم بتن شامل ملات پایه اپوکسی و ملات پلیمری، کارفرمایان، پیمانکاران و مجریان محترم می‌توانند به وب‌سایت شرکت مقاوم‌سازی افزیر به آدرس www.afzir.com مراجعه نمایید.