به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، کاخ کوروش دشتستان که مربوط به دوره هخامنشی است در برازجان، ورودی شهر واقع شده و در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۰۴۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در شهرستان برازجان آثار و بقایای ۳ کاخ هخامنشی به نامهای کاخ چرخاب، کاخ سنگ سیاه (که در بین اهالی به کاخ نظرآقا مشهور است) و کاخ بردک سیاه وجود دارد. محوطه های باستانی محل واقع شدن این سه کاخ هم از لحاظ تاریخی دارای ارزش بالایی است و هم بناهای موجود در آنها آثاری ویژه در هنر معماری ایرانیان محسوب می شوند. براساس شواهد و اسناد به دست آمده معماری داخلی این ۳ کاخ وام گرفته از کاخ بزرگ آپادانا در شوش پایتخت اصلی هخامنشی بوده است. کاخ چرخاب از کاخ های زمستانی کوروش هخامنشی بوده و تنها و یا حداقل اصلی ترین سند معماری است که ثابت می کند خلیج فارس از دوران باستان متعلق به ایرانیان است. این کاخ، واقع در شهر برازجان از توابع بخش مرکزی شهرستان دشتستان یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر است.
«کاخ کوروش دشتستان» بازمانده از دوران تمدن شکوهمند ایران، در سال ۱۳۵۰ به وسیلهٔ هیئت باستان شناسی ایران حفاری شده است. با توجه به شیوه های معماری و استفاده از سنگ سیاه و سفید زمان احداث آنرا به دورهٔ کوروش بنیانگذار سلسله هخامنشی منسوب کرده اند. این کاخ که در جنوب شرقی برازجان و در کنار رودخانه خشک آردی قرار دارد یکی از پایگاه های مهم ایران دورهٔ هخامنشی در ساحل خلیج فارس بوده است. کاخ کوروش برازجان بر طبق تحقیقاتی که انجام شده در اواخر سلطنت کوروش ساخته و پرداخته شده و از نظر حجاری و هنر معماری آن چنانکه از پایه ستون ها و اشیاء کشف شده بر می آید جدید تر و ظریف تر از پاسارگاد است؛ بنابراین می توان گفت که این بنا هنگامی ساخته شده که هنر اصیل حجاری و معماری عصر کوروش به تکامل رسیده است. متأسفانه به علت ناتمام ماندن بنا چنین به نظر می رسد که علل عقیم ماندن این کاخ مصادف با مرگ کوروش در سال ۵۲۹ پیش از میلاد است؛ بنابراین می توان تاریخ بنای کاخ برازجان را در همین حدود یعنی سال قبل از میلاد دانست. در سال ۱۳۵۱ که کارگران در حال حفر کانال جهت رساندن آب به شهر بوشهر بودند، در این مکان به سنگی سیاه دست یافتند که با انعکاس خبر به فرمانداری و اعزام تیمی از باستان شناسان به منطقه پس از حفاری متوجه شدند که کاخ زمستانی کورش در این منطقه واقع شده است. این بنا از سال ۱۳۵۱ تا سال ۱۳۸۲ در زیرزمینی مدفون بود که در سال ۱۳۸۲ به همت استاد بزرگ دکتر "علی اکبر سرافراز" حفاری لازم صورت پذیرفت و ته ستون ها آشکار شدند و این بنا مورد توجه جهانگردان و علاقه مندان به فرهنگ ایران زمین قرار گرفت. از آن سال تا کنون در چند مرحله، حفاری صورت گرفته که هنوز هم به حفاری و کاوش نیاز است. بنا به عقیده باستان شناسان، این بنا در کنار شهر " تا او که" taoke که شهری تاریخی بوده قرار داشته و این شهر مسیر شمالی-جنوبی داشته و تا نزدیکی روستای بنداروز ادامه داشته است.
مهمترین ویژگی این کاخ، تکنیک ساخت پایه ستون های سنگی مکعب شکلی است که به طریق دقیق و ظریفی تراش و صیقل داده شده به گونه ای که در اتصال سنگ ها، از هیچ نوع ملاط یا وسیله دیگری استفاده نشده است. این پایه ستون ها با شالی های بسیار زیبا مجموعه ای ناقص هستند و تنها ۴ سرستون آنها سالم باقی مانده و در دروازه شاهی نصب شده اند. فاصله هر یک از پایه ستون ها از یکدیگر حدود ۲ متر است و بخشی از این بقایا به واسطه وجود سازه آبی که همزمان با کشف این پایه ستون ها کشف شده آسیب دیده و آب باعث فرسایش بعضی از نقاط این ستون ها شده است. به عقیده کارشناسان روش صیقل سنگ و اتصال آنها و نحوه استفاده از ترکیب رنگ، عایق بندی و مقاوم سازی در این سازه هخامنشی حتی در تخت جمشید و پاسارگاد هم مشاهده شده است. کاخ کوروش هخامنشی بوشهر، تنها نمونه از معماری این عصر است که در بنای آن هم از سنگ استفاده شده و هم از آجر. موضوع مهم دیگر در معماری و زیبایی شناسی در این کاخ، انتخاب و تنوع رنگ در ستون هاست که برای اولین بار در محوطه های سنگی هخامنشی دیده می شود. استفاده از لعاب سلیس روی کف بنا نیز از دیگر موضوعات جالب توجه در این کاخ است که به عنوان اندود کف به کار گرفته شده و از نظر رنگ و جنس و روش ساخت موضوع قابل تاملی است به طوریکه بخشی از دروازه شاهی این کاخ که ناتمام مانده، برخلاف تالار اصلی، با لعابی از جنس سیلس، کف سازی شده است.
این بنا که از لحاظ ارزش های باستان شناسی همسطح با تخت جمشید و پاسارگاد است در نزدیکی برازجان و به فاصله ۲۰ کیلومتری از دریای خلیج فارس بدون محافظت و هیچگونه نگهداری رها شده است. این اثر عظیم فاصله ای حدود پانصد متر تا جاده بوشهر-برازجان دارد. در ماه های گذشته این بنا از طریق جاده ای به اتوبان بوشهر ـ برازجان متصل شده است که کاری بسیار به جا و لازم بوده و از تلاش مسئولین تشکر می‌شود ولی نصب تابلو جهت معرفی بنا در کنار جاده اصلی می تواند راهنمای مسافران و گردشگران باشد، به خصوص در فصل بهار که مسافران بی شماری از نقاط مختلف به استان بوشهر، به ویژه شهرستان دشتستان می آیند و بهتر می توانند از این آثار ارزشمند استفاده نموده و به قدمت این منطقه بیشتر پی برند.
جاذبه‌های نزدیک
در نزدیکی کاخ کورش، تل بزرگی قرار دارد که به آن "تل مُر" می گویند که تل دیده بانی هخامنشیان بوده و جهت پاسبانی و حراست از کاخ کورش در مغرب این بنای عظیم ساخته شده بود و امروز هم نظاره گر این بنا است که متأسفانه قسمتی از آن ویران شده است.
نظرات