به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، بند خاک از بناهای نظام آبی تاریخی شوشتر است که آب را از نهر داریون به نهر رقط منتقل نموده و در هنگام طغیان نهر داریون نیز که خطر سیل دشت میاناب شوشتر را تهدید میکرد قسمتی از آب آن را به نهر رقط هدایت می نمود. نهر رقط در نهایت به رودخانه گرگر می ریزد و در مسیر آن، بند خاک، پل بند لشکر، پل شاه علی، پل آشیخ بهاء (ملت) و بند شرابدار وجود دارد. پیشینه ساخت این بند همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دورهٔ ساسانیان باز می گردد.
این بند به همراه پانزده اثر تاریخی دیگر شوشتر در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید. همچنین در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بند خاک یکی از سازه های با اهمیت بر نهر داریون است که به عنوان پخشاب کاربرد داشته و عامل تقسیم آب به دو شاخه داریون و رقت است که در ضلع جنوب غربی شوشتر می باشد.
نهر داریون در بند خاک به دو شعبه تقسیم می شود: شعبه اصلی به سمت جنوب ادامه دارد و پس از طی ۳۳ کیلومتر در بند عرب حسن به رودخانه شطیط می ریزد. وضع سطح زمین واقع بین رودخانه شطیط و گرگر طوری است که مسیر نهر داریون در خط الراس تپه ها قرار گرفته است. به این ترتیب زمین‌های واقع بین دو شاخه کارون بسهولت آبیاری می شدند.
شعبه دوم نهر داریون پس از عبور از زیر پل بند لشکر به رودخانه گرگر می ریزد. در بند خاک سدی وجود دارد که قسمت اعظم آب کانال داریون را در شعبه اصلی نگه می دارد، چون شعبه شرقی کانال داریون در حدود پانزده متر دارای اختلاف سطحی است ظاهراً سه بند دیگر در مسیر آن برای جلوگیری از شدت سرعت آب ساخته شده است.
در دهه شصت با ایجاد خیابان کمربندی قسمت زیادی از بند تخریب و زیر جاده رفت. فرم سازه ای بند تقریباً U شکل است که دارای دو قسمت و دارای چندین دهانه بوده که یکی از آنها سر پوشیده است و بقیه روباز هستند. در مجاورت این اثر در ضلع شرقی، آثار چندی از جمله حصار قدیم شوشتر و آثار یک آباره نمایان است.
این بند دارای دو قسمت است، قسمت اول دارای پنج دهانه و دارای ستونهایی است. حدود ده قدم پائین تر از آن دیواره ی انحرافی بوده که آثار آن تا چندین سال قبل قابل تشخیص بود.
جهت دیواره اصلی بند دارای جهت غربی-شرقی است از قسمت شرقی بند بازویی به سمت شمال شرق منشعب می شود. از بازوی بند دیواری به سمت شمال کشیده شده است، خود این بازو با یک بازوی دیگر که در جهت غرب آن مشاهده شده مرتبط می باشد. در واقع این بازوها و خود بند اصلی یک مخزن نگهداری آب را تشکیل می دهند. در قسمتهایی از بازوها و بند اصلی به نظر می رسد که دارا ی دیوارهای الحاقی باشند که در جنوب آن مشاهده می شوند که برای خروج آب است. قسمت هایی در دیواره ها به صورت دریچه هایی بوده که تخریب شده است. بند خاک از نظر مصالح شامل ملات ساروج و انواع سنگهای ماسه ای و لاشه می باشد که سطوح داخلی و معدودی از دیواره های بیرونی با ملات ساروج اندود شده اند. کاربری این بند با توجه به شواهدی که ارائه می کند دارای عملکرد نگه دارنده با فضاهای مخزنی و خروج آب است.
موقعیت مکانی
بند خاک شوشتر در نزدیکی خیابان کمربندی قدیم و در شمال غربی امامزاده عبدالله واقع شده است.
نظر شما