به گزارش سلام نو، پل بند شادُروان بر روی شاخه شطیط ساخته شده و یکی از اساسی ترین بخش‌های تأسیسات آبی شوشتر محسوب می شود. پیشینه ساخت این پل بند مربوط به دوره شاپور ساسانی است و بر اساس شواهد و مدارکی در زمان شاپور ساسانی پی ریزی و ساخته شده است. پل بند شادروان در ۳۰۰ متری جنوب بند میزان (در شمال غربی شوشتر) بر روی شاخه اصلی رود کارون (شطیط) ساخته شده و در حال حاضر بقایای آن در کنار پل آزادگان به چشم می خورد.
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین این پل بند به همراه پانزده اثر تاریخی آبی دیگر شوشتر بصورت یکجا در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید.
بند قیصر یا پل شادروان شوشتر مربوط به دوران ساسانی است. پل شادروان شوشتر دارای چهل و چهار دهنه بوده و حدود پنجاه درصد آن بازسازی شده است. به موجب روایات شرقی شاپور یکم شاهنشاه ساسانی پس از اسارت والریانوس امپراتور روم او را مجبور کرد که در ساختمان سد نزدیک به شوشتر کار کند. این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و هنوز هم برای برگرداندن آب کارون به مزارع بکار می‌رود. احتمال قوی می رود که شاهنشاه ایران اسیران رومی را در ناحیهٔ گندی شاپور و شوشتر مستقر کرده باشد. ایرانیان مهارت رومیان را در فنون بسیارارج می نهادند و بلاشک هم سد و پل بزرگ شوشتر عمل مهندسین رومی است. این پل-بند به همراه ۱۵ اثر تاریخی آبی دیگر شوشتر بصورت یکجا در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
پل بند شادروان دارای ۴۴ دهانه بوده که در حال حاضر تعداد ۳۷ دهانه آن موجوداست. ظاهراً این پل در طول تاریخ چند بار به عمد تخریب شده‌است.
معماری
پل بند شادروان در جهت شرقی – غربی بر روی رود شطیط ساخته شده است. پل بند شادروان دارای ۴۴ دهانه بزرگ و ۴۳ دهانه کوچک می باشد.در حال حاضر ۹ دهانه در سمت شمال و ۲۸ دهانه در ضلع جنوبی پل باقی مانده است طول پل چیزی بیشتر از عرض رودخانه می باشد و حدوداً ۵۰۰ متر طول دارد. در ساختمان این بند دو قوس محدب رو به جریان آب و به سمت شرق و یک قوس مقعر رو به جهت جریان آب قرار دارد هر چند این قوسها معلول بستر طبیعی رودخانه هستند ولی می توان آنرا در شمار بندهای قوسی بشمار آورد. در کناراین پل بند آسیابهایی قرار داشته که توسط انرژی آب چرخهای این آسیابها به حرکت در می آمده است و [بر انتهای ضلع شرقی پل بند در جایی که پل بند در شهر وارد می شد.یک سردر عظیم آجری قرار داشته که در هنگام گذشت از پل بند افراد از زیر این سردر عظیم عبور می کرده اند.] مصالح بکار رفته در ساختمان این پل بند از سنگ لاشه و ملات ساروج بهمراه خاکستر است .
عرض پی های پل ۷ متر می باشدو عرض دهانه های آبرو آن ۸ متر می باشد و ارتفاع از تاج تا کف پل ۱۰ متر می باشد. در ساختمان این پل بند از سنگهای تراشیده شده که بوسیله بست های فلزی به هم مرتبط شده اند استفاده شده است. در مورد ساخت این پل گفته های بسیاری بیان شده است. از جمله اینکه برای ساختن این پل بند از نیروی ۷۰ هزار نفری اسرای رومی که شاپور ساسانی در جنگ با روم اسیر کرده بود استفاده شده است و این بنای عظیم از ارکان اصلی شبکه آبیاری قدیم میان آب محسوب می شود. نویسنده کتاب مجالس المؤمنین در این مورد گفته است که پادشاه ساسانی پس از شکست قیصر روم اسیران رومی را بفرماندهی برانوش برای ساختن پل بند عظیمی در شوشتر مستقر کرده و در ازای آزادی آنها ساختن بند میزان را خواستار شد به گفته شاهنامه فردوسی :۳ سال ساختن شادروان طول کشیده است. برای ساختن این پل بند مسیر رودخانه را توسط سنگهای تراش و منظم فرش کرده و بوسیله بست های فلزی به هم محکم کرده اند. شادروان به معنی فرش و بساط گرانمایه ومنقش می باشد. و چون از بند میزان تا شادروان کف رودخانه را توسط سنگ های تراش منظم فرش کرده اند به شادروان معروف می باشد. یکی از دلایل ساخت این پل بند عظیم بخاطر بالا آوردن و آرام نمودن جریان آب توسط پی و پایه های پل بند شادروان و ورود آن به نهرداریون برای آبیاری مزارع میان آب بوده.
حفاظت و مرمت
دوره های مرمتی: پل بند شادروان در دورة صفوی و حکومت فتحعلی خان حاکم شوشتر مرمت شده است. بر طبق کتاب تذکره شوشتر توسط فتحعلی خان بازسازی شده است. در زمان حکمرانی میرزا حشمت الدوله (نیمه دوم قرن ۱۳) هفت چشمه ویران شده بازسازی شد. در سال ۱۳۱۱ نظام السلطنه مافی قصد مرمت پل را داشته ولی بعلت طغیان نتوانسته این کار را به انجام برساند. در سال ۱۳۸۰ اولین فعالیت مرمتی پل بند بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفته است و دو دهانه از پل مرمت شده اند .
دوره های تخریب شادروان و دلایل اصلی آسیب های آن در طول زمان گذشته: ۱- تخریب پل توسط حجاج یوسف در شورش شیب خارجی (بر اساس کتاب تذکره شوشتر) ۲-بر اساس تحقیقات محلی که توسط آقای شرف الدین و عبدالرضا فرهی صورت گرفته ویرانی دهانه های میانی پل بند توسط انگلیسیها وبوسیله مواد منفجره صورت گرفته است. ظاهراً برای قطع ارتباط این شهرستان با شهرستان دزفول و جلوگیری از فرار نیروی کار ارزان از این منطقه یعنی شوشتر و مسجد سلیمان به سمت دزفول و دیگر شهرها بوده.
منبع: تریپ یار
نظر شما