بازار ارز به عنوان یکی از بازارهای اصلی در اقتصاد نقش مهمی در اثرگذاری و تنظیم سایر بازارهای اقتصادی دارد. نوسانات نرخ ارز تحت تأثیر مستقیم فشارهای ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و مدیریت نامناسب بازار ارز طی چند سال اخیر را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌ثباتی در اقتصاد کلان قلمداد نمود. موج جدید افزایش نرخ ارز بازار آزاد، به‌ویژه از نیمه دوم سال ۱۳۹۷ موجب شد تا شکاف قابل توجهی بین نرخ‌های رسمی و بازار آزاد شکل گیرد و در بسیاری از موارد، ارز مورد نیاز برای پوشش نیازهای واقعی اقتصاد و حمایت از خانوارها و بنگاه‌های اقتصادی، با نرخ ترجیحی تأمین شود. بررسی روند ماهانه نرخ ارز بازار آزاد از سال ۱۳۹۷ نشان می‌دهد نخست، این نرخ در هر سال نسبت به ماه مشابه سال قبل غالباً در سطح بالاتری قرار داشته است؛ دوم، روند کلی نرخ مذکور صعودی بوده است. در سال ۱۴۰۰، همانند سال ۱۳۹۹، نرخ ارز تا مهرماه با شیب قابل توجهی افزایش یافته است.
بر اساس آمار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، روند نرخ ارز نیما و بازار آزاد در سال جاری، به‌ویژه از خردادماه صعودی بوده است. به طوری که در ۷ ماهه اول سال ۱۴۰۰ نرخ دلار در سامانه نیما، به طور متوسط ۲۲۳۴۴۰ ریال بوده است که نسبت به مدت مشابه در سال ۱۳۹۹، رشد ۲۶.۴ درصدی را ثبت کرده است. همچنین نرخ دلار بازار آزاد٬ ۲۴۹۹۵۹ ریال بوده است که نسبت به مدت مشابه سال ماقبل٬ رشد ۱۹.۲ درصدی را نشان می‌دهد. لازم به ذکر است متوسط نرخ ارز برای هر دلار آمریکا در سال ۱۳۹۹، در بازار بین بانکی ۴۲۰۰۰ ریال، در سامانه نیما، ۲۰۶۴۴۹ ریال و در بازار آزاد برابر ۲۲۸۸۰۹ ریال بوده است. بر این اساس نرخ رسمی، نرخ نیما و بازار آزاد نسبت به سال ماقبل آن، به ترتیب در حدود ۰.۱ درصد، ۸۳.۶ درصد و ۷۷.۱ درصد افزایش داشته است.
در سال ۱۳۹۹ عواملی مانند کاهش قیمت جهانی کالاها، تداوم تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا موجب شد تا ارزش صادرات کالای غیرنفتی که در شرایط تحریمی و کاهش شدید صادرات نفت به عنوان اصلی‌ترین منبع عرضه ارز محسوب می‌شود، بیش از ۶ میلیارد دلار کاهش یابد و از ۴۱.۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ به ۳۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ برسد.
با مقایسه درصد افزایش نرخ ارز بازار آزاد در سال ۱۳۹۹ (حدود ۷۶ درصد) نسبت به سال ماقبل آن (حدود ۲۵ درصد) و نیز ضریب تغییرات نرخ ارز ماهانه (که از ۹.۵ درصد در سال ۱۳۹۸ به ۱۱.۳ درصد در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است) می‌توان گفت که نرخ ارز در سال ۱۳۹۹ از نوسانات بیشتری برخوردار بوده است. در عین حال به دلیل ثابت نگه‌داشتن نرخ ارز رسمی (۴۲۰۰۰ ریال به ازای هر دلار) شکاف بین این نرخ با نرخ‌های نیما و بازار آزاد به میزان قابل توجهی زیاد شده است.
مشروح گزارش عنوان تحلیل نوسانات نرخ ارز در سال‌های اخیر و ارائه راهکارهای موثر برای کنترل آن در بودجه سال ۱۴۰۱ را بخوانید.
نظر شما