به گزارش سلام نو، بازار قیصریه لارستان یکی از آثار مهم معماری، تجاری و تاریخی فارس محسوب میشود. زمان ساخت بازار احتمالا به اوایل قرن هشتم هجری بر میگردد. این بازار مجموعه ای نفیس و پرتنوع از معماری قدیم است و قدیمی ترین بازار ایران به شمار می آید. جلوه های بارزی از شیوه ها و شگردهای معماری گذشته از پیش از صفویه، تا قاجاریه در این مجموعه تاریخی بچشم می خورد.
جالب است که بدانید بازار وکیل شیراز از بنای بازار قیصریه لار الگو برداری شده با این تفاوت که بازار وکیل از آجر، و بازار قیصریه لار از سنگ ساخته شده است.
بازار تاریخی قیصریه لارستان در سال ۱۳۱۷ به شماره ۳۱۵ در فهرست ملی به ثبت رسید.
بازار قلب شهرهای شرقی بود و در شکل گیری بافت کالبد شهر نقشی اساسی داشت. تا آغاز هزاره دوم هجری همزمان با به قدرت رسیدن سلسله صفویه به ویژه حکومت شاه عباس، شهر لار در مرکز خود سه عنصر مهم یعنی میدان عمومی، قصر شاهی و بالاخره بازار مشهور به قیصریه را جای داده بود.
طبق نظر مورخان محلی تاریخ ساختمان اولیه قبه قیصریه لار به نهصد سال پیش برمی گردد. این بازار که صلیبی شکل ساخته شده، شکل و طرح خود را حداقل در چهارصد سال اخیر حفظ نموده است. هر چند برخی سابقه تاریخی بازار لار را به قبل از اسلام و برخی دیگر ساخت آن را به صدر اسلام نسبت می دهند، اما قدر مسلم این است که بازار پیش از قدرت یافتن صفویه وجود داشته است و در زمان شاه عباس مرمت بنیادین شده است.
این بازار شامل یک چهارسوق هشت ضلعی با سقف گنبدی و در چهار سو، چهار بازار منشعب از آن است. ارتفاع سقف آن هجده متر میباشد. کتیبه ای به خط نستعلیق مربوط به همان زمان پیرامون چگونگی ساخت بازار در دهانه داخلی آن قرار دارد. بازار قیصریه شامل دو راسته بازار شرقی - غربی و شمالی - جنوبی است که در هر کدام بیست و چهار دهانه حجره وجود دارد.
طرح و ساخت بازار قیصریه لار چنان زیبا بوده است که مورد توجه دیگر حکمرانان فلات بزرگ ایران و نیز تجار خارجی عصر صفویه و حتی پس از آن واقع شده است، به احتمال زیاد سبک معماری بازار لار بر ساخت بازار چیت سازهای اصفهان، بازار بخارا و نیز بازار وکیل شیراز اثر گذاشته باشد.
دن گارسیا سیلوا فیگوئرا در سال ۱۰۲۶ قمری و در سفر به ایران بازار لار را چنین توصیف می کند:«... این بازار بدون شک یکی از زیباترین و فاخر ترین بناهای سراسر قاره آسیاست و می‌تواند با مجلل ترین فروشگاه های اروپا برابری کند...».
معماری
بازار در حال حاضر شامل دو شبکه شمالی - جنوبی است که مدخل ورودی جنوبی آن از میدان جدید الاحداث لار شروع و به محل های شمالی قدیمی بازار ختم می شود. رشته دیگر شرقی - غربی است که در تقاطع بازار شمالی- جنوبی دارای یک چهارسوق وسیع است. چهارسوق به صورت هشت گوش است و در چهار گوش آن چهار باب مغازه در هر سمت احداث شده است. کف خیابان و میدان جنوبی بازار از کف بازار بلند تر است و به همین جهت ارتفاع بازار پایین تر از سطح آن قرار دارد. یک پلکان سنگی رابط خیابان به بازار است. چند نمونه از درهای قدیمی مغازه ها هنوز در محل خود باقی است. در واقع بازار قیصریه لار از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
فضای مرکزی یا چهار سوق: این قسمت از یک هشت ضلعی کاملا منظم با سقف گنبدی به همان شکل ساخته شده است. ارتفاع سقف از کف بازار حدود هجده متر تخمین زده شده است. طاق های ضربی با این ارتفاع در سایر بازارهای قدیمی ایران دیده نمی شود. در واقع جالب ترین بخش بازار قیصریه لار طرح چهارسوق آن است که در نوع خود از نظر معماری منحصربه فرد است. گنبد سنگی چهارسوق طرح بسیار جالبی دارد و همانطور که ذکر شد حدود هجده متر ارتفاع دارد.
روی طاق ضربی چهارسوق بادگیر ساده ای زده اند که سبب تهویه بازار میشود. به علت ارتفاع زیاد طاق چهارسوق، تهویه به طور کامل انجام می گیرد، به همین دلیل بازار قیصریه در تابستان هوای فوق‌العاده خنکی دارد. طاق عظیم ضربی چهارسوق که روی یک هشتی قرار دارد، پس از گذشت صدها سال کوچک ترین خللی نیافته است و با آن شکوه نخستین چشم را می‌نوازد.
غلام گردش ها: گذرهایی هستند که به فضای مرکزی و راسته ها راه دارند و دورتا دور فضای مرکزی را در بر می گیرند که به آنها غلام گردان یا تیمچه نیز می گویند. ترکیب فضای مرکزی و غلام گردش های بازار، احتمالا متاثر از بینش و ادراکات فرهنگی، علمی یا به بیان کلی تر جهان بینی ایرانیان پیش از اسلام و در ارتباط با فرهنگ غنی مشرق زمین به ویژه بین النهرین است.
راسته ها: بازار دارای چهار گذر عمود بر هم است که به بازار شکل صلیبی میدهند. راسته جنوبی میدان برای نحوه قرارگیری اش نسبت به میدان شهر «راسته میدان» خوانده می شود. راسته شمالی را به سبب نزدیکی به برکه ای به همین نام در خارج ولی نزدیک به آن «راسته آب فروشان» نامیده اند. راسته غربی را به سبب نوع فعالیت شغلی ای که سابقا در آن رایج بوده «راسته کمرگیری» می نامند. راسته شرقی نیز «راسته قصاب ها» (یا مسگرها) نامیده می شود.
مرمت بازار و کتیبه ها
بازار لار چندین بار مورد مرمت قرار گرفته است، از جمله می توان به زلزله ای که در عصر صفوی رخ داد اشاره کرد که به دستور شاه عباس صفوی در سال ۱۰۱۵ قمری توسط حاجی قنبرعلی بیک جهرمی (وزیر شیراز ) به دست استاد نورالدین محمد تعمیراتی انجام گرفت و همچنین می توان از نوسازی بازار قیصریه در دوره ناصرالدین شاه به دستور فتحعلی خان گراشی، حاکم فارس، نام برد. در این مرمت و بهسازی عصر قاجاریه نشانه ها و یادگارهای تازه ای از شیوه معماری این عصر به مجموعه «لار» افزوده شد.
از این بازسازی ها کتیه هایی هم به یادگار مانده است. یکی کتیبه مفصلی است که در پای گلوی گنبد هشتی دالان قیصریه به خط نستعلیق در دوره شاه عباس کبیر نصب شده و در دنباله کتبیه، معمار بازار و بنّای آن معرفی شده اند. کتبیه دیگری روی سنگ مرمر نقر و در پیشانی سردر ورودی جنوبی قیصریه نصب شده و مربوط به تعمیرات بازار قیصریه لار در زمان ناصرالدین شاه قاجار است.
بازارهای مشابه
بازار قیصریه لار سرمشقی برای ساختن سایر بازارهای قدیمی ایران بود و از روی طرح این بازار، بازارچه بلند اصفهان و سپس بازار وکیل شیراز در دوره زندیه بنا شد.
کاروانسراهای بازار
بازار را تعدادی کاروانسرا از دوره صفویه احاطه کرده است که هر یک از آنها نمونه بارزی از معماری روزگار صفوی است، از جمله در گوشه جنوب شرقی میدان جدیدالاحداث، کاروانسرای جالبی وجود دارد که سردر آن رو به خیابان باز می شود. سردر ورودی دارای گچبری های دل انگیز و زیبائی است که به وسیله دالان به صحن کاروانسرا وصل می شود. صحن کاروانسرا دارای طرح چهارگوش است و در چهار طرف آن چهار ایوان با سبکی بسیار جالب بنا شده که دارای طاقهای بیضوی و جناقی است. فعلاً از حجره های اطراف کاروانسرا به‌عنوان انبار استفاده می گردد.
منبع: تریپ یار
نظر شما