به گزارش سلام نو، قنات بزرگ و تاریخی وَزوان درشهر وَزوان واقع در شهرستان شاهین شهر و میمه استان اصفهان است. قنات وزوان با داشتن سد زیرزمینی، قادر به ذخیره آب در فصولی است که کشاورزان نیاز به آب ندارند. با توجه به ارزش تاریخی و معماری، این قنات در یک پرونده به نام قنات های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و در تاریخ ۲۸ دی ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۶۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
قنات وزوان در دو کیلومتری شمال شهر وزوان، در استان اصفهان قرار دارد و قدمت آن به دوران پیش از اسلام و زمان ساسانیان بازمی گردد و در قسمت شمالی شهر وَزوان واقع گردیده و شاید تنها اثری است که با وجود سد ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ ساله خود می تواند گویای قدمت سکونت در وَزوان باشد. این قنات با ۶۴ حلقه، طولی معادل ۱۸۰۰ متر دارد و عمق مادر چاه آن ۱۸ متر است. قنات وزوان با داشتن سد زیرزمینی، قادر به ذخیره آب در فصولی که کشاورزان نیاز به آب ندارند، است. با توجه به ارزش تاریخی و معماری، این قنات در یک پرونده به نام قنات های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و از آثار ملی ایران نیز به شمار می رود.
نکته قابل توجّهی که در مورد قنات بزرگ و تاریخی وَزوان قابل ذکر است و کارشناسان میراث فرهنگی و کارشناسان ژاپنی یونسکو نیز آن را تأیید نموده اند در نقطه ای از قنات که بالای بند قنات است دو شکاف زیر زمینی (در اصطلاح محلی کِر) یا تنور آبی وجود دارد و پس از بند کردن آب، این شکاف ها، آب چهل لیتر در ثانیه ذخیره شده در پشت سد به مدت ۱۲۰ روز (از دهم آذر تا دهم فروردین سال بعد) را به مخازن بزرگی که در زیر زمین وجود دارد هدایت می کند و پس از گشایش دریچه های تعبیه شده در سد به تدریج آب ذخیره شده به صورت خود جوش و با کمک نیروی ثقل زمین، به چرخهٔ مصرف بازمی گردد. گنجایش کانال های قنات از پشت سد به طول ۸۰۰ متر با عرض یک متر و ارتفاع چهار متر ۳۲۰۰ =۴ ×۸۰۰ متر مکعب آب است ولی آبی که در پشت سد ذخیره می شود بر اساس قطر آبدهی قنات طبق معادله ۴۱۴۷۲۰ متر مکعب آب است که بیش از گنجایش کانال های قنات می باشد و میزان ۴۱۱۵۲۰ متر مکعب مازاد گنجایش کانال ها در مخازن زیر زمینی توسط تنورهای آبی مذکور ذخیره می گردد و با بازگشایی دریچه های سد، به مرور به چرخه مصرف وارد می شود. این سیستم در حدود ۳۰۰۰ سال پیش ساخته شده و این قنات تنها قنات در تمام منطقه اصفهان است که بدین طریق آب زیرزمینی را ذخیره می کند.
قنات بزرگ و تاریخی وَزوان در یک لایهٔ رسوبی–سنگی قرار دارد. این سیستم چنین است که یکی از میله های قنات را که حدود ۶۰۰ متر از مادرچاه فاصله دارد (و احتمالاً چاه ترکانخشکان است) به قطر حدود ۳ متر گشاد کرده اند و دیواری به ضخامت ۱ متر، عرض ۳ متر و بلندی کل عمق چاه از سنگ و ساروج ساخته اند. بر روی این دیوار، به فاصلهٔ یک متر به یک متر، ۷ سوراخ استوانه ای به قطر ۳۰ سانتیمتر تعبیه کرده اند. کوره این قنات از انتهای این دیوار عبور می کند. هفتمین سوراخ، ۷ متر از لبه تاج کوره قنات فاصله دارد. اول آذرماه هر سال، هم دهانه کوره و هم دهانه ۷ سوراخ مزبور را با سنگ و سیمان می گیرند. طبیعی است که مقداری از آب در پشت این سد زیرزمینی ذخیره می شود. تجربه سالیان دراز نشان داده که سطح آب به حدود یک متری در بالای نزدیکترین سوراخ به سطح زمین می رسد. در فاصلهٔ ۲۵ الی ۳۰ فروردین، اولین سوراخ را باز می کنند. حدود ۱۰ روز طول می کشد تا سطح آب به زیر سوراخ اول افت کند به همین ترتیب پس از هر ۱۰ روز سوراخ دوم و سوم و … را نیز باز می کنند، زیرا زمان افت سطح آب برای هر یک متر حدود ۱۰ روز است. پس از گشودن هر ۷ سوراخ که تقریباً تا اوایل تیرماه طول می کشد، دهانه کوره قنات را باز می کنند.
ثبت جهانی
در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که در ژوئیه ۲۰۱۶ در استانبول برگزار شد، یازده قنات ایران به عنوان بیستمین اثر این کشور بر اساس دو معیار از ۶ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. ۱۱ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ۲۵۰۰ تا ۲۰۰ سال در یونسکو ثبت جهانی شد. قنات وزوان نیز به عنوان یکی از این قنات های یازده گانه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
منبع: تریپ یار
نظر شما