به گزارش سلام نو، کاخ اردشیر بابکان، با قدمتی بالغ بر ۱۸۰۰ سال، در شهرستان فیروزآباد استان فارس واقع شده است. این مکان در دوره اردوان پنجم واپسین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان بنیادگذار سلسلهٔ ساسانی در سده ۳ میلادی ساخته شد. کاخ اردشیر در کنار چشمه آبی بنام (قمپ آتشکده) بنا شده و به آتشکده نیز معروف است. به نظر می رسد ساختمان این مکان از سه بخش تشکیل شده است که می توان به ایوانی مرتفع، سه تالار گنبد دار و حیاطی با دو ایوان و تالارهایی در مجاورت آن، اشاره کرد. این مجموعه به طول ۱۰۴ متر و عرض ۵۵ متر از سنگ، آهک، گچ و ساروج ساخته شده است.
این مکان با شماره ۸۹ در ۱۵ دی ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
این بنا را جالب توجه ترین ساختمان معماری دوره ساسانی می دانند. از بناهای هم ردیف آن می توان به بقایای مانده در فراش بند، کازرون، یزد خواست و سروستان اشاره کرد.
فیروزآباد چند اثر تاریخی دیگر همچون قلعه دختر، شهر گور و چند سنگ نگاره ساسانی را نیز در دل خود جای داده است
این بنای باستانی توسط اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله پادشاهی ساسانی احداث شده و از نخستین آثار معماری ساسانیان به شمار می رود که در کنار روستایی به نام آتشکده قرار گرفته است. کاخ اردشیر را مهمترین و عظیم ترین اثر تاریخی فیروزآباد دانسته اند که در ۲ کیلو متری شهر فیروزآباد فارس قرار دارد و با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است، تزئینات به کار رفته در آن نیز شامل گچبری های زیبا و رنگی داخلی است. اردشیر بابکان این کاخ را نزدیک مدخل تنگاب در کنار چشمه ای بزرگ احداث کرد که نخستین بنای تاق دار ساسانی محسوب می شود.
این کاخ دارای تالارهای تو در تو است و با گذشت ۱۸۰۰ سال گچبری بخش بالای دیوارهای درونی آن همچنان سالم مانده است. در ضلع شرقی کاخ، چهار ساختمان گنبدی شکل سترگ وجود دارد، این گنبد ها به وسیلهٔ فیل پوش بالا رفته که مشابه آن در قلعه دختر (قلعه اردشیر) دیده می شود. قسمتی از نوک سقف گنبد ها بصورت دایره ای شکل به قطر یک متر باز است. در ضلع شمالی بیرون از دیوار کاخ نیز چشمه ای گوارا از دل خاک می جوشد و استخری طبیعی جلوی این چشمه پدیدار شده است. رودی از کنار دیوار شرقی کاخ می گذرد که زمینه ساز آبادانی شهر گور و کاخ ساسانی بود. کمی بالاتر از کاخ آتشدانی برای برگزاری آیین های دینی وجود دارد. وجود چهار عنصر طبیعی آب، باد، خاک و آتش برجستگی ویژه ای را به این منطقه بخشیده است.
عده ای بر این باورند که این بنا کاخ نبوده بلکه آتشکده بوده است. دلیل باور ایشان،اعتقادات آیین مهر است که طبق آن هر بنای مهمی که در کنار آب ساخته می شده محلی برای نیایش الهه آناهیتا و مهر بوده است.
مرحوم حسن پیرنیا یا مشیر الدوله مشهور درباره این بنا چنین نوشته است:
“آتشکده فیروزآباد یا بارین (۲۲۴ میلادی) از دیگر بناهای مهمه این دوره است. ایران شناسان مغرب زمین سعی دارند آن را کاخ اردشیر بدانند در صورتی که به نظر چنین نمی آید و لازمه کاخ بودن داشتن بعضی فضاهاست که این بنا ندارد.”
نکته مهم در این آتشکده استفاده از انواع و اقسام فنون معماری است. مصالح و ساخت مایه آن بوم آورد بوده، مانند سنگ لاشه که به صورت طبیعی روی هم چیده شده اند. تا این زمان این آتشکده بزرگترین بنای سنگ لاشه ای است که ساخته شده است. از تاق آهنگ و گنبد برای پوشش فضاهای مختلف آن استفاده شده است. بعد از بنای بازه هور دومین گنبد (بر سطح چهار گوش) در این بنا دیده شده است که بزرگترین گنبد زمان خود نیز بوده است. گوشه سازی گنبد ها (ترنبه) می باشد. پس از آن در قلعه دختر این منطقه، گوشه سازی سکنج کار شده است. سه فضای گنبد به گفته اصطخری، جایگاه سه آتش مقدس بوده است. گنبد میانی بر روی یک هشت ضلعی کامل است، اما دو گنبد طرفین آن روی یک شش ضلعی محاط در مربع ساخته شده است و اصطلاحاً به آن گنبد کمبیزه نیز گفته می شود. نکته مهم دیگر ساختن خیشخان (باد پروا یا باد پیچ) است که برای جریان یافتن هوا در داخل دیوار ها ساخته شده است.از همین روش در شرق خراسان در گناباد نیز بکار رفته است.
از دیگر آثار باستانی اطراف این کاخ می توان به بنای آشپزخانه در پشت کاخ، تل نقارخانه در مجاورت کاخ و قلعه حسن آباد و برخی روستاهای باستانی دیگر اشاره نمود. همچنین بنای امامزاده جعفر در محدوده شهر قدیم که از دوره ایلخانی باقی مانده و یا سنگ قبرهای بسیار جالب که یکی از آنها دارای تاریخ ۷۴۱ هـ . ق است، حائز اهمیت می باشند.
مسیر دسترسی
در جاده شیراز به فیروز آباد پس از عبور از قلعه دختر نرسیده به شهر فیروز آباد میتوان این کاخ را در سمت شرق مشاهده کرد. علاقمندانی که از شیراز به سمت فیروزآباد حرکت میکنند میتوانند در ابتدا از قلعه دختر بازدید کرده و سپس برای دیدن کاخ اردشیر حرکت کنند.
منبع: تریپ یار
نظر شما