به گزارش سلام نو، مسجد جامع اصفهان قدیمی ترین بنای مذهبی شهر اصفهان است که به نام های مسجد عتیق و مسجد جمعه نیز شناخته می شود. این مسجد زیبا و وسیع در میدان کهنه اصفهان که امروزه میدان قیام نامیده می شود قرار گرفته است. این مسجد در طی سیزده قرن گذشته همواره مورد بازسازی و مرمت بوده و در طی سالیان دراز بارها مورد تخریب و حتی آتش سوزی قرار گرفته است. مسجد دارای ورودی های متعددی است که در دوره های مختلف تاریخی بنا گردیده است. با عبور از ورودی ها و وارد شدن به صحن مرکزی مسجدی چهار ایوانه در برابر چشمانات ظاهر می شود. این چهار ایوان صحن مرکزی بزرگ مسجد را در بر گرفته و حوضی زیبا در میانه مسجد به چشم می خورد.
بنای اولیه این مسجد بزرگ به دوران قبل از اسلام و دوره ساسانیان باز می گردد که احتمالا متعلق به یک آتشکده بوده است. بقایای ستون های این دوره در ایوان شرقی مسجد کشف شده است. اولین بنای مسجد متعلق به سال ۱۵۶ ه.ق است. در این دوره مسجدی با ستون های خشتی با روکش چوبی ساخته می شود. با گسترش شهر و افزایش جمعیت اصفهان در سال ۲۲۶ ه.ق و به فرمان خلیفه وقت معتصم عباسی بنای مسجد تخریب شده و مسجدی بزرگتر با ستون های متعدد ساخته می شود. در این دوره کتابخانه ای نیز در کنار مسجد احداث می شود. این مسجد کاربرد مدرسه نیز داشته و در پای هر ستون آن کلاس درسی برپا می شده است.
در قرن چهارم هجری و در دوره حکومت دیلمیان نیز بنای مسجد دستخوش تغییراتی قرار می گیرد. نقطه عطف مسجد جامع اصفهان به دوره سلجوقیان و قرن پنجم ه.ق باز می گردد. در این دوره برای نخستین بار در معماری ایرانی مسجدی ۴ ایوانه برپا می شود که صحن مرکزی را در بر می گیرد. این مسجد که به مسجد ایرانی شهره است پس از آن الگوی ساخت اکثر مساجد اسلامی است. در اواسط قرن ششم هجری مسجد توسط فرقه اسماعیلیه به آتش کشیده شده و آسیب فراوانی می بیند. آل مظفر، تیموریان، ایلخانیان، صفویان و قاجاریان از جمله حکومت هایی بودند که در این مسجد ساخت و سازهای فراوانی را انجام داده اند و هم اکنون آثاری از هر یک از این دوره های تاریخی در این مسجد به چشم می خورد. در این میان دوره صفوی دارای تاثیرات بسیار بیشتری بوده است.
قدیمی ترین بخش مسجد در دوره اسلامی ضلع جنوبی آن است. بخش های قدیمی تر این ضلع که از دوره قرن ششم ه.ق به یادگار مانده است در زیر تزئینات جدید تر بنا پنهان شده است. نمای داخلی ایوان جنوبی که به صفه صاحب نیز شهره است با تزئیناتی کاشی و آجری پوشانده شده است. در این ایوان کتیبه های متعددی به چشم می خورد. مقرنس کاری این مسجد در زمان اوزون حسن آق قویونلو و در قرن ۹ ه.ق صورت گرفته است. در ایوان جنوبی بخش های متعددی از قرون مختلف به یادگار مانده اند که می توان به گنبد دو پوسته نظام الملک اشاره کرد. در ضلع شمالی بنا نیز که به صفه درویش شهره است، ایوان درویش، گنبد خاکی تاج الملک، مدرسه ای به نام مظفریه، کتیبه هایی از ترکیب آجر و گچ و به یادگار مانده از دوره سلجوقی و صفوی و همچنین شبستان به چشم می خورد. هر یک از این بناها نیز متعلق به قرون مختلفی است.
در ضلع غربی بنا که با نام صفه استاد شناخته می شود، محراب حیرت انگیز ایلخانی، و کتیبه های متعدد از جمله کتیبه بخشش مالیات شاه طهماسب، کتیبه آب مباح و کتیبه هایی از دوره آل مظفر به چشم می خورد. ضلع شرقی هم با نام صفه شاگرد که نسبت به بقیه اضلاع از قدمت کمتری برخوردار است نیز از دوره سلجوقی به یادگار مانده است و در آن کتیبه هایی متعدد به چشم می خورد. این ایوان یکبار به طور کلی در دوره شاه سلیمان صفوی بازسازی شده است. این مسجد زیبا با انواع هنرهای ایرانی – اسلامی به زیبایی تمام آراسته شده است. انواع گچ بری، مقرنس کاری، کاربندی، آجر کاری، کاشی کاری، کتیبه ها، خطوط کوفی، ثلث، نستعلیق و بنایی از دور های مختلف تاریخی برای تزئین این مسجد بسیار زیبا و شاخص استفاده شده است.
این مسجد درای ایوان ها، شبستان ها، گنبد خانه ها، طاق ها، سردر ها و ورودی های متفاوتی است که گرچه در دوره های مختلف تاریخی ساخته شده اند اما از هماهنگی بسیار چشم نوازی برخوردارند.
منبع: گردشگری ۷۲۴
نظر شما