فرهنگ و هنر: هر چیزی که به هر نحوی مشروط به وضو است، مشروط به غسل نیز می باشد. اما بعد از انجام برخی از غسل ها دیگر نیازی به وضو گرفتن نیست.

وضو اولین نکته شروع یک کار واجب است برای انجام برخی کارها وضو واجب است ولی برای بعضی کارها مستحب می باشد مثلا برای خواندن نماز حتما باید وضو داشت.هر کاری که باید وضو داشته باشد مستلزم غسل نیز می باشد حال این سوال مطرح می گردد که آیا غسل عمل واجبی است که اگر انسان آن را انجام دهد نیازی به گرفتن وضو ندارد ؟و یا نماز خواندن با چه غسلهایی مورد پذیرش است؟

فقها و علمای دین چه آنهایی که در گذشته می زیستند و چه علمای امروز بر این باورند که اگر غسل مستحبی به کسی وارد شود همچون غسل جمعه و شخص غسل را انجام دهد این کافیست و نیازی به گرفتن وضو نیست.اما اعتقاد امام خمینی ره مقابل نظر ایشان می باشد.

امام خمینی معتقد بودند:از میان غسلهای واجب فقط غسل جنابت است که از وضو کفایت می کند (مسألة ۱۸- یجزی غسل الجنابة عن الوضوء لکل ما اشترط به ؛ تحریر الوسیلة؛ ج ۱، ص:۴۵) و شخصی که جنب شده و غسل جنابت بر او واجب گشته اگر غسل جنابت نماید دیگر نیازی به گرفتن وضو ندارد و تا زمانیکه چیزی که وضو را باطل می کند از او سرنزند گرفتن وضو بر او حرام است.

 غسل‌های واجب دیگر همچون حیض ، نفاس ، استحاضه و مس میت اگر چه عمل غسل انجام شده ولی کفایت از وضو نمی کنند و برای اعمالی که نیاز به وضو دارد باید وضو گرفته شود در تحریر الوسیلة؛ ج ۱، ص:۵۵ در باره غسل حیض می نویسند:(... و غسله کغسل الجنابة فی الکیفیة و الأحکام، إلا أنه لا یجزی عن الوضوء، فیجب الوضوء معه قبله أو بعده لکل مشروط به کالصلاة، بخلاف غسل الجنابة کما مرّ، ...)

در مورد غسلهای مستحبی مانند غسل روز عرفه ، غسل احرام و غسل زیارت نیز این نظر را دارند و فرموده اند:هیچکدام از این نوع غسلها از وضو کفایت نمی کنند بنابراین انسان نمی تواند با غسل مستحبی که انجام داده ،کاری که به وضو لازم دارد را انجام دهد بنابراین گرفتن وضو با این غسلها لازم است.

در مورد این بحث فتوای امام (س)در کتاب "العروه الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی ؛ ص ۲۴۵ چنین ذکر شده است :

(مسألة ۴):الأغسال المستحبّة لاتکفی عن الوضوء، فلو کان محدثاً یجب أن یتوضّأ للصلاة ونحوها؛ قبلها أو بعدها، والأفضل قبلها، ویجوز إتیانه فی أثنائها إذا جی ء بها ترتیبیّاً.

لازم است بدانید غسل از جهت انجام دادن آن به دو نوع واجب و مستحبی تقسیم شده است:

غسل‌های واجب :
 

غسل‌های واجب آن نوع غسل هایی هستند که از اسمش هم پیداست یعنی اگر بر شخصی واجب شد باید آن را انجام دهد.

غسل‌هایی که در شرع و دین اسلام واجب اند شش مورد می باشند:

• غسل میت
• غسل مس انسان مرده
• غسل استحاضه
• غسل جنابت
• غسل نفاس
• غسل حیض

اگر کسی عهد یا قسمی بخورد گاهی غسل بر آن واجب می گردد یا شخصی اگر نذر کند که به زیارت می رود نیز غسل بر آن واجب می شود البته انجام غسل در اینـگونه موارد اصلی نیست بلکه عارضی می باشد .غسل جنابت به عنوان یک غسل واجب نفسی تلقی می شود ولی بقیه ی غسلها واجب غیری هستند .

به این گونه که انجام دادن آن غسلها به خودی خود واجب نیست بلکه به خاطر انجام کاری است که شخص در آن کار باید طاهر بوده و طهارت داشته باشد.همانند نمازهای واجب یومیه ،که واجب هستند در واجب نفسی یا غیری بودن غسل جنابت تفاوت نظر است مشهور آن را غیری می دانند بنابراین از نظر مشهور ، همه ی غسلها حتی جنابت، واجب غیری اند ؛ اگرچه مستحب نفسی هستند.

غسل‌های مستحب

تعداد غسلهای مستحبی زیاد می باشد بعضی ها تا صد غسل نیز نوشته اند غسل مستحبی به سه قسم ،زمانی ،مکانی و فعلی تقسیم می شود و اما غسل مستحبی را چگونه انجام می دهند.

غسل به دو گونه انجام می شود :غسل ارتماسی و غسل ترتیبی

غسل ترتیبی :
 

در این غسل اول سر و گردن و بعد قسمت راست بدن و بعد از آن قسمت چپ بدن مورد شستشو قرار می گیرد ترتیب یاد شده باید رعایت گردد ولی بعضی ترتیب میان سمت راست و چپ را واجب نمی دانند.رعایت ترتیب بین اعضا شرط واقعیغسل ترتیبی است ؛پس اگر غسل کنیم و ترتیب را رعایت نکنیم حتی از روی نادانی و سهوا، غسل باطل خواهد شد.

به قول مشهور، ترتیب در هر عضو ، یعنی شروع کردن و شستن از بالا به پایین ، واجب نیست بنابراین شستن از پایین به بالا نیز جایز است همانطور که موالات نیز ؛یعنی پیوسته شستن اعضا فاصله نینداختن میان آنها به حدی که عضو قبلی خشک شود واجب نخواهد بود.

غسل ارتماسی :
 

منظور از غسل ارتماسی این است که به یکباره تمام بدن خود را زیر آب ببرید و باید همه اعضای بدن به یک باره زیر آب قرار گیرد.اگر قبل از اینکه به طور کامل شخص زیر آب قرار گیرد قسمتی از بدن بیرون بماند غسل صحیح نیست.

سوالی که در اینجا پیش می آید این است که :اگر در غسل ارتماسی همه یا قسمتی از بدن بیرون از آب به نیت غسل در آب داخل شود آیا غسل صحیح است ؟مسله ی اختلافی است .آیا تکان دادن بدن در داخل آب به نیت غسل واجب است یا نه ؟؟مسئله دارای اختلاف می باشد.
 

و اما جواب فقها و مراجع تقلید به این پرسش بدین گونه می باشد :
 

حضرات آیات عظام امام خمینی، بهجت ره ، خامنه ای و صافی گلپایگانی معتقدند :

اگر شخصی غسل جنابت را انجام داده برای نماز نباید وضو بگیرد ، اما با دیگر غسلها چه واجب چه مستحب بدون وضو نمی شود نماز خواند و باید وضو هم گرفت.

مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی ره :

اگر شخصی غسل جنابت را انجام داده نباید برای نماز خواندن وضو بگیرد ، هر چند با غسلهای واجب دیگر غیر از غسل استحاضه متوسطه ، نیز می تواند بدون اینکه وضو بگیرد نماز بخواند ؛ ولی بهتر است که وضو هم بگیرد.

حضرات آیات عظام خویی( ره )،نوری همدانی ، سیستانی و وحید خراسانی (مد ظلهم العالی):
 

اگر شخصی غسل جنابت را انجام داده ، نباید برای اقامه ی نماز وضو بگیرد.اگر چه با غسل های واجب دیگر به جز غسل استحاضه متوسطه و با غسلهای مستحب نیز، می تواند بدون وضو نماز بخواند؛ ولی احتیاط مستحب آن است که وضو هم بگیرد.

حضرت آیت الله الظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
 

با هر غسلی می توان نماز را خواند و وضو واجب نیست ، چه غسل جنابت باشد یا غسل دیگر و یا غسل مستحب ، اما احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت وضو بگیرد.