اهمیت تلاوت سوره فلق و فضیلت آن

فرهنگ و هنر: سوره فلق از سوره های کوتاه قرآن کریم است که فضایل و برکات زیادی دارد، در ادامه متن سوره فلق و ترجمه آن، دلیل نامگذاری سوره فلق، آثار و برکات و فواید تلاوت سوره فلق را ملاحضه می نمایید.

سوره فلق سوره صد و سیزدهم قرآن کریم در جزء سی و از سوره های کوتاه است. این سوره کوتاه با ۵ آیه، ۲۳ کلمه و ۷۳ حرف، فضایل و برکات زیادی در دل خود جای داده است. سوره فلق یکی از سوره های مکی و در ترتیب نزول، بیستمین سوره ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. خداوند در این سوره به پیامبر (ص) دستور می دهد از هر شرّی به خدا پناه ببرد، مخصوصاً از شر تاریکی شب، زنان افسونگر و شر حسودان.

به نظر برخی از مفسران اهل سنت، این سوره هنگامی نازل شد که مردی یهودی، با جادو کردن حضرت محمد (ص)، موجب بیماری ایشان شد. پس از آمدن جبرئیل و نزول سوره فلق و ناس، آیاتی از آن بر پیامبر (ص) خوانده شد و ایشان از بستر بیماری برخاستند. اما برخی از علمای شیعه این روایت را رد می کنند و می گویند که سحر و جادو بر پیامبر تاثیر ندارد.

متن سوره فلق به همراه ترجمه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ

بگو پناه می برم به پروردگار سپیده دم

مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ

از شر آنچه آفریده

وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ

و از شر تاریکی چون فراگیرد

وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ

و از شر دمندگان افسون در گره ‏ها

وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ

و از شر [هر] حسود آنگاه که حسد ورزد

دلیل نامگذاری سوره فلق

نام سوره فلق از اولین آیه آن گرفته شده است که به معنای صبح و سپیده دم می باشد. نام دیگر آن «مُعَوِّذَة» (پناه بردن) است که از واژه «عوذ:پناه بردن» در آیه اول گرفته شده است.سوره فلق و سوره ناس را مُعَوِّذَتین می گویند.(دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۷۱)

پیامبراکرم (ص) امام حسن(ع) و اما حسین (ع) را همواره با این دو سوره تعویذ می نمود و با قرائت این دو سوره دو فرزندش را در پناه خداوند قرار می داد.(المناقب ابن شهر آشوب،ج۳، ص۱۵۵)

این دو سوره را به دلیل اینکه آن ها را در مواقع احساس خطر می خوانند، مُشَقشَقَتَین نیز گفته اند.

محتوای سوره فلق

خداوند در سوره فلق به پیامبر (ص) دستور می دهد که از هر شرّی به خدا پناه ببرد، مخصوصاً از شر تاریکی شب، شر زنان افسونگر و شر حسودان. بنابر تفسیر المیزان مراد از « النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ » فقط زنان ساحر نیستند بلکه هر شخصی است که سحر و جادو انجام می دهد.در تفسیر نمونه گفته شده است که سوره فلق به پیامبر و مسلمانان تعلیم می دهد در برابر هر شری به خدا پناه ببرند و خود را به او بسپارند.(تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۴۵۴)

فضیلت سوره فلق

در کتاب شریف کافی روایتی از امام ابی الحسن (علیه السلام) وجود دارد که می فرمایند :اگر کسی در ایام کودکی، خود را در هر شب متعهد بداند که سوره های فلق و ناس هر یک را سه بار و توحید را صد بار و اگر توانایی ندارد، پنجاه بار تلاوت کند، خداوند بزرگ او را از هر ناراحتی، گرفتاری، تشنگی و... که دامن گیر کودکان می شود در امان می دارد، و او به سن کهولت خواهد رسید، اگر چنین تعهدی داشته باشد، یا کسی برای او تعهد نماید، تا روز مرگ محفوظ خواهد ماند.

در کتاب من لا یحضره الفقیه از قول ابی عبیده الحذا از امام ابو جعفر (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:هر کس در نماز وتر، سوره های معوذتین و توحید را تلاوت کند، به او گفته می شود:ای بنده خدا! بشارت باد تو را که خداوند نماز وتر تو را قبول کرده است.

همچنین در کتاب نسائی عقبة بن عامر گفته است:به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رفتم در حالی که آن حضرت بر مرکب سوار بود، دستم را روی پا های حضرتش گذاشتم و گفتم:ای رسول خدا! سوره های هود و یوسف را به من تعلیم نما، فرمود:بلیغ تر و رساتر از سوره فلق نخواهی یافت. عقبه در حدیث دیگری گفته است:بین راه جُحفه و ابواء باپیامبراکرم (ص) می رفتیم، باد سیاه و شدیدی به وجود آمد، رسول خدا شروع به قرائت سوره های فلق و ناس نمود و فرمود:ای عقبه! تو نیز این سوره ها را قرائت کن که این ها برای رفع بلا مثل و مانند ندارند. عقبه در ادامه می گوید:گاهی رسول خدا (ص) از این دو سوره در نماز هم بهره می گرفت.

ختم سوره فلق بر اساس حروف ابجد ۲۴۱ است.

برخی از فواید تلاوت سوره فلق در احادیث ائمه

در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده است: هر کس این دو سوره را بخواند مانند این است که همه کتابهای پیامبران الهی را قرائت کرده باشد.(مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۹۱)

در کتاب خواص القرآن گفته شده است:هر کس سوره فلق را در هر شب و در هنگام خواب تلاوت کند، اجرش همچون پاداش کسی است که حج یا عمره به جا آورده و روزه گرفته است. سوره فلق امانی است از ناراحتی ها و چشم زخم امان می دارد.

امام صادق (ع) فرموده اند:هرگاه رسول خدا (ص) بی حال و یا بیمار می شد، دست های خود را باز می کرد و سوره های حمد، فلق و ناس را قرائت می نمود و چهره خود را با دستش مسح می کرد و بهبودی می یافت. روایتی وجود دارد که فردی به نام ثابت بن قیس بیمار شد، حضرت محمد (ص) ب عیادت او رفته و برای بهبودی اش سوره های فلق و ناس را قرائت کرد و بر او دمید و برای بهبود حال او دعا نمود و او شفا یافت.

در کتاب دعوات راوندی روایتی ازحضرت علی (ع) وجود دارد که فرموده اند : روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را عقرب گزید، حضرتش ظرف آب خواست و بر آن سوره های حمد، فلق و ناس را قرائت کرد و آنگاه مقداری از آن آب را آشامید، سپس درخواست نمک نمود و آن را در آب ریخت و مخلوط کرد و بر موضع درد پاشید که درد تسکین یافت.

در روایتی از امام صادق نقل شده است:لبید بن اعصم یهودی رسول خدا صلی الله علیخ وآله وسلم را سحر کرد و ایشات تحت تأثیر سحر بود مثلا وقتی می خواست از در برود در را نمی دید و با دست خود لمس می کرد. خداوند برای دفع سحر این دو سوره را نازل نمود.(طب الائمه، ص۱۱۴)

همچنین در روایتی دیگر فرموده اند که :هر کس در خواب ببیند که سوره فلق را قرائت می کند، از حیله زنان و سحر ساحران در امان است و روزی اش فراوان می شود.

در کتاب طب الائمه گفته شده است که امام رضا (ع) شخصی را دید که غش کرده بود، امام دستور داد ظرف آبی آوردند، بر آن ظرف سوره های حمد، فلق و ناس را تلاوت کرد و بر آن دمید، آنگاه دستور داد که آب ظرف را بر سر و صورت او بریزند. آب ریخته شد و او به هوش آمد.

در همین کتاب ذکر شده است که هر فردی سوره فلق را در هر شب از شب های ماه مبارک رمضان در نمازهای واجب یا مستحب خود قرائت کند، ثوابش مانند کسی است که در مکه روزه گرفته و نماز خوانده است و نیز مانند شخصی است که حج و عمره به جا آورده است. همچنین در بخشی دیگر آمده است که هر کس در خواب ببیند که سوره فلق را تلاوت می کند و یا کسی برای او قرائت می نماید، بشارتی است بر این که اوضاع چنین فردی خوب خواهد شد، ثروتش افزون می شود، بر مخالفانش پیروز می گردد و خیر بسیاری به او روی می آورد.

اَنَس خدمتکار حضرت محمد(ص) نیز می گوید: پیامبر اکرم(ص) مرکبی داشت که چموش بود، حضرت مرکب را در اصطبل بست و دستور داد که سوره های فلق و ناس را بر آن حیوان قرائت کنند، وقتی این کار صورت گرفت، مرکب هم آرام شد.

در کتاب لب اللباب نقل است که هر کس بر قرائت سوره فلق مداومت داشته باشد، سحر و جادوی دیگران در او کارساز نیست و سلامتی اش تضمین می گردد.

در روایتی از ابوسعید خدری که ترمذی نقل کرده است: پیش از نزول سوره های فلق و ناس، گاهی حضرت محمد(ص) دعا می کرد و نسبت به برخی امور به خداوند پناه می برد، اما پس از نزول این دو سوره، ایشان تنها به وسیله این دو سوره به این کار اقدام می کرد.

آثار و برکات معوذتین

۱. بخشش گناهان

در روایتی رسول خدا (ص) می فرماید :هر که سوره های توحید و ناس و فلق را ۱۰ مرتبه در هر شب بخواند مانند این است که تمام قرآن را قرائت کرده و از گناهانش خارج می شود مانند روزی که از مادر متولد شده است و اگر در آن روز یا شب بمیرد به مرگ شهادت مرده است.(البلد الامین، ص۳۳)

۲. فرزند دار شدن

یکی دیگر از خواص عنوان شده از سوره فلق مربوط به مسئله ی مهم بچه دار شدن است ؛ برای فرزنددار شدن سوره های حمد، آیه الکرسی، اخلاص، ناس، فلق، کافرون و در روایتی قدر را نیز را ۷۰ مرتبه بر آب نیسان بخواند، سپس اذکار تکبیر و لا اله الا الله و صلوات را هم به همین اندازه بگوید، پس از آن به مدت هفت روز پی در پی صبح و شام قدری از آن آب را بیاشامد تا خداوند او را شفا می دهد در صورت داشتن ناتوانایی جنسی، مشکل او درمان شود و خداوند به او فرزندی عنایت کند.( زادالمعاد، ص۴۷۹)

۳.دفع سحر و رفع بیماری

هر کس سوره های فلق و ناس را در هر شب بخواند از شر جن و و وسوسه های شیطانی در امان خواهد بود و کسی که آن را مکتونب کند و به کودکی بیاویزد از شر جن و آزار دهنده ها مصون است.المصباح کفعمی، ص۴۶۱)

در روایتی حضرت محمد (ص) هر گاه یکی از اعضای بدنش درد می گرفت سوره های توحید و فلق و ناس را بر کف دست راستش می خواند آنگاه بر موضع درد ست می کشید.(مستدرک سفینة البحار، ج۷، ص۴۷۶)

در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است:همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم درد شدیدی داشت و بسیار ناراحت بود جبرئیل و میکائیل به نزد او آمدند. جبرییل نزدیک سر او نشست و میکائیل نزد پای او. جبرئیل او را با سوره فلق و میکائیل او را با سوره ناس تعویذ کرد.( بحارالانوار، ج۱۸، ص۷۱)

۴. تعویذ کردن و خود را در پناه خدا قرار دادن

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:چرا مردم خود را با این دو سوره تعویذ نمی نمایند برای تعویذ بهتر از این سوره ها یافت نمی شود.(الدر المنثور، ج۶، ص۴۱۵)

با دو سوره ناس و فلق می توان بهترین پناه و امنیت را برای خود و خانواده خود ایجاد کرد و شر حسودان و بدخواهان را خنثی نمود.

روایتی وجود دارد که هر کس سوره فلق را قرائت نماید برای او مایه شفا و امنیت از سحر و موجب رحمتی برای ثابت ماندن بر عافیت است و هر کس سوره ناس را بخواند باعث امنیت او از مکرها و حیله های شیطان و سبب رحمتی برای ثبات بر الهام است.(مستدرک الوسائل، ج۴، ص۳۷۰)

یکی دیگر از آثار با برکت تلاوت معوذتین، امنیت در خواب است که می توان به آن رسید.

امام باقر (ع) فرمودند :هر کس در خواب چیزی موجب ناراحتی او می شود وقتی به رختخوابش می رود سوره های فلق و ناس و آیة الکرسی را قرائت نماید.( من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۶۹)